Verzameld werk. Deel 7

[p. 544]

De schroef en de vrede

't Moest helemaal anders zijn als het is op de wereld. Die mening dagtekent niet van gisteren. Zij is dikwijls genoeg, in de loop der eeuwen, geuit en gezucht en geslaakt. Maar nooit zo veel als nu in deze droeve tijden. Alles loopt verkeerd en verdraaid, alles kon beter, alles kon anders. Eenieder snakt naar vrede en nagenoeg de ganse wereld vecht. En 't ziet er niet naar uit of het nog in jaren zal veranderen. Men kan slechts zuchten en denken en dromen, hoe het zou kunnen en zou moeten zijn.

Niet nodig zich daarbij in zware filosofische bespiegelingen te verdiepen. Het komt zo voor alsof de eerste mens de beste het beter zou kunnen maken dan het is. Men voelt zo van die nuchtere waarheden, waar men vroeger niet op lette, omdat alles min of meer geregeld liep, en die nu treffen als een plotse openbaring, als iets dat je verbaasd doet uitroepen: hoe is het mogelijk, dat daar vroeger niemand aan gedacht heeft!

Bijvoorbeeld:

Ieder land heeft zijn regering en die regering heeft haar ambtenaren, haar commissarissen, haar ministers. Er zijn in alle landen ministeries van Binnenlandse en Buitenlandse Zaken, ministeries van Financiën en van Landbouw, ministeries van Oorlog en Marine en ook van Koloniën, voor wie Koloniën heeft. Maar geen enkel land, in zoverre mij bekend, bezit een ministerie van Vrede!

Als er op het ogenblik aan iets behoefte is op aarde, dan is het wel aan Vrede. En die behoefte is er trouwens te allen tijde geweest, door alle eeuwen heen. Hoe komt het dan, dat daar nooit een enkele regering bestendig aan gedacht en voor geijverd heeft? Het voornaamste, het meest nodige voor alle landen en voor alle volken, werd dus constantelijk, door alle volken en door alle landen genegeerd, althans verwaarloosd.

[p. 545]

De mens is een hopeloos, redeloos schepsel. Hij kan veel, zijn genie is machtig, maar ten slotte toch op verderf en vernieling gericht; en de Natuur, helaas, lijkt wel medeplichtig, want zij helpt hem en vertroetelt hem als 't ware in zijn vernietigingswerk.

Zie maar de grote geniale uitvindingen en ontdekkingen op het gebied van de wetenschap. De springstoffen, b.v. Waarom helpt de natuur het slecht vernuft van de mensen om aan die verdelgingselementen zulk een ontzettende kracht te verlenen? Wat is een kanon, als men er nuchter over nadenkt? Een ijzeren buis waarin een gecomprimeerde gas-ontploffing plaatsgrijpt. Goed. Laat dat gas ontploffen en de kogel uit de buis vliegen. Men kan begrijpen, dat het projectiel desnoods enkele honderden meters ver vliegt, zoals dat was een eeuw of anderhalve eeuw geleden. Maar is het niet onuitstaanbaar bedroevend te moeten ervaren dat de vooruitgang van de wetenschap (o, schande dat woord zo te moeten onteren!) dat de vooruitgang van de wetenschap het mogelijk heeft gemaakt zulk een projectiel tot op twintig, dertig, veertig kilometer afstand te slingeren, waar het dan ontploft en verwoestingen aanricht, die alle verbeelding te boven gaan? Moest zoiets niet onmogelijk zijn? Moest zulk een kanon niet eerder barsten en uit elkaar vliegen? Zou dat niet de natuurlijke gang, de logische wet moeten zijn?

Het is als met de vliegmachines. Wat is dat, een vliegmachine? Een dood ding, met strakke vleugels, dat daar ergens op een weiland staat. Aan de voorkant is een apparaat aangebracht, dat op een kindermolentje lijkt. Daar begint dat molentje eensklaps te draaien. Nu zou het nuchter verstand van een gewoon mens moeten denken: ‘Nou ja, het is wel leuk, dat zo'n molentje begint te draaien, maar daar blijft het ook bij. Het maakt lawaai en wind en daarmee uit!’ Is het dan niet hemeltergend, wanneer zo'n ding, spottend met alle bestaande en aangenomen natuurwetten van zwaarte en evenwicht en draagkracht, de lucht invliegt en daar als een sperwer die zijn prooi beloert blijft cirkelen en zweven? Zo iets moest toch immers niet kunnen! Zo iets moest onmogelijk zijn! Hetzelfde met de duikboten. De duikboot werd waarschijnlijk uitgevonden door een meneer, die eens een haai of een

[p. 546]

walvis zag zwemmen. Waarom zou hij niet een boot maken, die op een haai of een walvis leek? En hij schiep het monstertuig, dat als een vis zwemt en duikelt en voorzag het, als middel om zich voort te bewegen, van een schroef.

Ik heb altijd heimelijk het land gehad aan alles wat schroef is. Ik heb het namelijk nooit goed kunnen uitstaan, dat stoomboten zich bij middel van een schroef voortbewegen. Een boot met raderen, ja, dat is logisch, dat treft bij 't eerste zicht, dat begrijpt eenieder. Het zijn als forse reuzenhanden, die werken en zwoegen. Maar een schroef, dat lijkt immers onzin; die moest maar rondtollen in 't water en schuim en slijk opwerpen, en daarmee uit. De schroef is de grote vijand van de mensheid geworden in deze oorlog. De binnenloop van een kanon verbeeldt een schroef, de vliegmachine, de duikboot, zouden niet bestaan zonder een schroef. Als de schroef uit de wereld verdween zou de oorlog drie vierden van zijn wreedheid verloren hebben. En dan spreek ik nog niet eens in overdrachtelijke zin van de duimschroeven, die heden ten dage, op alle gebied, volkeren en individuen zo knellend worden aangezet.

Er bestaat ook nog een ander soort van schroef, waarmee men putten in de aarde boort. Zij werkt heel langzaam, maar gestadig en als men naar die werking kijkt, krijgt men de indruk van iets, dat in een bodemloze put verdwijnt: een symbolisch zinnebeeld in deze tijd, van alles wat nu door de oorlog onherroepelijk verloren en verslonden wordt.

Zou het nog ooit gelukken, dat die ellendige schroef eens de Vrede ophaalt?

Men schudt weemoedig het hoofd en zoekt wel eens een teug troost in de fles, die door een kurkentrekker wordt geopend, die trouwens ook al een schroef is.

De schroef speelt inderdaad een grote, helaas een al te grote rol in de hedendaagse wereld.