Verzameld werk. Deel 7

[p. 521]

Van dieren en mensen

Wilt het mij niet euvel duiden, geachte lezeres en lezer, als ik eerst de dieren noem en dan de mensen. ‘Mieux on connaît la vie, plus on aime son chien’ zegt een Frans spreekwoord; en nu, in deze tijden, voelt men soms wel sterke neiging om zich van de mensen af, en naar de dieren toe te wenden. Meer en meer word ik overtuigd van de superioriteit van 't dierenras. Sommige minderwaardige eigenschappen hebben dier en mens gemeen: ze zijn b.v. beiden gulzig, roofzuchtig, en ook wel eens vals en kwaadaardig; maar een dier liegt niet, lacht niet als het bijten of bedriegen wil; een vals dier toont zijn valsheid in zijn houding en zijn ogen; het is oprecht, ook in zijn slechte hoedanigheden; en als het spreken kon zou het niet van vrede praten waar het oorlog meent, noch oorlog schreeuwen als 't naar rust en vrede snakt. Een dier is zuiver, eerlijk, en de mens is dat niet. En daarom wil ik u nu eens over dieren onderhouden. Ik presenteer u de poes, de hondjes en het paard; en ik twijfel er niet aan of u zult met mij instemmen, dat ze zich zeer beslist op een hoger ethisch en esthetisch plan bewegen dan de mens.

De poes. Onder het schrale, bladerloze boompje is een pleintje in de sneeuw geveegd en op dat open plekje, dat zwart ziet als een donker kommetje in het midden van al dat wit, zijn kruimeltjes brood en kleine stukjes spek gestrooid. Het brood is voor de mussen en de merels; de stukjes spek zijn voor de meesjes, de vinkjes en het roodborstje. Al die vogeltjes, uit de dunne, kale takjes neergedaald, zitten lustig te eten.

Daar komt de poes; meneer de poes!

Meneer de poes is in het zwart gekleed, met sneeuwwit borsthemd en met witte sokken. Hij staat daar even, roerloos,

[p. 522]

hurkt in elkaar, zijn ronde, groene ogen strak-gepriemd op de lichte, gevleugelde eters. Zijn staart zwiept langzaam over 't wit van de sneeuw en hij zal toe gaan schieten,... maar de vogels hebben hem gezien en met een wipje zitten alle weer in 't boompje, kalmpjes aan de twijgjes hun snavels schoonvegend.

Meneer de poes, in plaats van heftig toe te springen, zoals hij eerst van plan was, stapt deftig, met afgemeten passen op het schoongeveegde plekje af, ruikt aan de grond, eet, het een na 't ander, al de kleine stukjes spek op. Als hij daar klaar mee is en niets meer vindt, kijkt hij op naar 't boompje waar de vogels zitten en miauwt heel even.

Waarom miauwt hij? Hij heeft het eten van de vogels opgegeten en blijkbaar wenst hij nu de vogels-zelf te eten. Hij draait sluipend rondom het boompje, haakt er even met zijn scherpe nagels in, loert omhoog, miauwt opnieuw.

De vogels trekken er zich niets van aan. Zij voelen zich volkomen veilig waar ze zitten en vegen voort hun snavels aan de twijgjes af.

De poes miauwt opnieuw en harder. Hij laat zich op de grond vallen en wentelt zich om en om, steeds miauwend, met om zich heen grijpende klauwen, als was hij een hysterische zenuwcrisis ten prooi. Wat 'n in-gemeen beest! Ik ben lang niet zo goedmoedig-rustig als de vogels, die er maar kalm hun snavels aan blijven vegen; ik kijk om mij heen of ik geen steen of stuk hout vind, om het de lammeling op 't lijf te gooien. De komst van 't keukenmeisje, die daar ook naar stond te kijken, leidt even mijn aandacht af.

- Is dat nu niet net 'n mens, meneer? zegt ze lachend.

Net 'n mens!... Die woorden treffen mij als een klap in 't gezicht door hun raakheid. Waarachtig... het is precies de valsheid, de bedrieglijkheid, de schijnheiligheid van menselijk gedoe. Die poes lijkt op een mens in zijn gemeenste eigenschappen!

't Is niet om aan te zien en niet om aan te horen. Eindelijk vind ik een steen en gooi hem naar 't mormel; maar meteen vliegen ook al de vogels weg en gaan er op een ander boompje hun snavels aan vegen.

[p. 523]

De hondjes. Acht zijn er, alle uit één nest, klein nog, maar behorend tot een ras van grote honden. Kijkend over de halve deur zie ik ze krioelen in hun box; acht vochtige, zwarte neusjes, zestien helderjonge, gretige oogjes, die blinken als sterren. Het is hun etensuur, zij weten het en janken; en als de man komt met de grote, platte teil waarop hun eten ligt, dansen zij alle om hem heen, gelijk acht grauwe en bruine beertjes. Je moet dat zien! Je lacht erom en je bent vertederd! Ze zijn gulzig, en schrokkig! In een oogwenk is de brede teil leeg, schoongeveegd, gepoetst als 't ware; en daar staan ze weer: de acht natte neusjes en de zestien schitterende oogjes, wachtend of er nog iets meer zal komen. Je zoudt ze zo in je armen willen opnemen en knuffelen; je zoudt ze zoenen, zo mooi en aardig en fris als ze zijn.

Je moest zo iets eens met acht kleine mensenkinderen proberen! Stel u eens voor: acht kinderen, om het even uit welke stand, die zo onbehouwen op hun eten afvliegen en het naar binnen schrokken. Vies, walgelijk, repoussant zou het zijn. Zou er iemand lust gevoelen om zulke kinderen te knuffelen, te zoenen?

Ik herhaal het nog eens: het dier is mooi; de mens is lelijk!

Het paard. Het goede, mooie paard, dat ons zo menige, verrukkelijke wandeling liet maken, staat kreupel in zijn stal. Het lieve dier heeft dikke benen en het geneesmiddel dat er wordt toegediend moet wel heel pijnlijk zijn, want open ligt de huid, en 't vlees is rauw, als 't ware bloedend van elkaar gereten.

Ik stel mij voor een mens onder zulk lijden. Wat zou hij klagen, huilen, jammeren! Het paard doet niets. Het eet kalmpjes zijn hooi en kijkt ons even aan, met een zachte, filosofische berusting in zijn schone, jonge ogen, alsof het zeggen wou: ‘Het is nu eenmaal zo, maar 't zal wel beteren, als het op zijn ergst is geweest.’

Gevoelloosheid, dikhuidigheid! zal misschien iemand mopperen. Wat weten wij ervan? Het paard spreekt niet, klaagt niet; maar voelt het daarom minder?

Ik zeg en ik herhaal het nóg eens: het beest is mooi; de mens is lelijk!