Verzameld werk. Deel 7

[p. 518]

Toen er niet meer gevochten werd

Er was in de buurt gevochten en 't Vlaamse dorpje was gebombardeerd geweest, niet lang, maar hevig.

Een paar huizen stonden nog in brand, veel puin en glasscherven bedekten de straat, de kerktoren had grote gaten en de ganse bevolking was, in panische schrik, ver weggevlucht. De ganse bevolking, behalve één enkele vrouw!

Toen ik op mijn rijwiel in 't verlaten dorp aankwam, zag ik haar in verwildering, met loshangende haren, dwars over de straat hollen, aan een deur rukken, met een wanhoopsgebaar verder hollen, daar weer en vruchteloos kloppen en rukken aan een dichtgesloten deur en zo steeds verder, van huis tot huis, tot ze, aan 't eind gekomen, zich omkeerde, mij ontwaarde en als in waanzin naar mij toegevlogen kwam:

- O, menere, als 't u blieft, mijne zeune! Mijne zeune!

- Wat is er vrouwtje! zei ik, van mijn fiets wippend.

- O meneer, mijne zeune, mijne zeune! Hij was al ziek en hij es ineens gestorve van de schrik! Hij es dued, menere! O, komt toch mee! Komt as 't u blieft toch mee! Help mij, menere! Help mij!

Zij holde naar een huis waarvan de voordeur op een donker gangetje gaapte en stortte er als 't ware in weg.

Ik volgde haar.

Daar lag, in een klein, schemerig kamertje, in een laag, goor bed, de dode zoon.

Het was een akelig gezicht. Een dode kan sereen, een dode kan soms mooi zijn. Maar die was akelig, o, zo akelig! De gruwelangst, waarin hij plotseling gestorven was, stond als 't ware in het ontvleesde gelaat gebeiteld en gehamerd. Je rilde ervan, je voelde een soort afkeer.

De vrouw, ineens veel kalmer, sinds ik bij haar was, schreide en snikte zachtkens, zonder overdreven misbaar. Ik wee-

[p. 519]

klaagde met haar mee, vroeg wat ik voor haar kon doen.

- Hier blijven! Bij mij blijven! kreet zij, met eensklaps heroplevende angst en in verwildering uitgestrekte handen, als om mij desnoods met geweld bij zich te houden.

En weer begon zij stil en zacht te kreunen en te snikken.

Daar stonden wij. Ik wist niet wat ik doen moest. Ik kon nog wel een poos blijven, maar toch niet lang. En heel het dorp was leeggevlucht!

Eensklaps paardengetrappel, daarbuiten, vóór de deur. Ik voel, - je kunt zo van die voorgevoelens hebben, - ik voel, dat het de vijand is! Ik waag een stap, kijk om de hoek, het is zo: een patrouille vijandelijke huzaren!

Enkele manschappen zijn afgestegen, gerinkel van sporen klinkt in 't gangetje en een stem roept, in 't Vlaams, met vreemd klinkende tongval.

- Ies iemand da!

De vrouw en ik treden voor. Buiten, bij de deur, zie ik een gewemel van paarden en grijze uniformen.

- Kunnen wij hier enige paarden stallen en slapen? vraagt de vijandelijke soldaat.

- Joa, menere, antwoordt de vrouw eensklaps wonderlijk kalm.

- En ook iets te eten krijgen?

- Joa, menere.

Verbaasd kijk ik de vrouw aan. Wat 'n raadselachtig wezen! Daar straks een en al verwildering; en nu, vóór de vijand, zo kalm alsof het niets was!

- Hoelang blijft g'hier? vraagt ze aan een van de soldaten. Deze keert zich om en stelt de vraag aan een van zijn kameraden:

- We blijven hier voorgoed: we gaan hier niet meer weg! antwoordt deze, met iets uitdagends-hard in stem en houding.

- Goed, menere, heel goed, zegt de vrouw op een voldane toon, alsof haar 't nieuws verblijdde. En dan, na een aarzeling en met een beving in de stem, alsof zij een grote gunst afsmeekte:

- Mijne zeune es dued, meneers, ineens gestorven van de schrik, doar, in de koamer. Ge'n zult toch nie wiggoan eer dat

[p. 520]

hij begroaven es! Ge zult mij toch helpen! Ge'n zult mij hier mee 't lijk toch nie allene loaten!

De grijze mannen dringen in het kamertje en kijken naar de dode. Zij wisselen enkele woorden in een vreemde taal. De man, die hun chef schijnt te zijn en die daar straks zo bars gezegd heeft, dat zij hier niet meer weggingen, licht even de dekens op, betast vluchtig het lijk. Dan keert hij zich om en knikt toestemmend naar de vrouw.

- Merci, menere, merci, dankt deze met warmte.

En tot mij, terwijl zij allen 't kamertje verlaten:

- Goddank dat er nou toch iemand blijven zal! Ik zoe van de nacht gestorve zijn van schrik, menere, as ik hier mee 't lijk alleen had moeten zijn!

Vriend of vijand, zij wist niet meer, maakte geen onderscheid, 't was haar alles eender, als ze nu maar menselijke wezens om zich heen had, als ze nu maar in haar gruwel niet alleen moest blijven, met het onbegraven lijk van haar zoon.