Verzameld werk. Deel 7

[p. 493]

Bij de ongelukkigsten op aarde

Niet zo heel lang geleden, op een schitterende najaarsdag ben ik, met een paar vrienden, bij de ongelukkigsten op aarde geweest...

De ongelukkigsten op aarde vertoeven tijdelijk in een sanatorium, te Katwijk aan Zee. Mochten zij er maar lang genoeg verblijven, dan zouden zij niet meer de ongelukkigsten op aarde zijn. Maar dat mogen zij, helaas, niet. Zij blijven er slechts enkele weken of maanden en dan moeten zij weer weg, om plaats voor andere rampzaligen te maken.

Ik wil niet sentimenteel zijn. Ik zal althans trachten niet sentimenteel te doen. Ik wil koel en nuchter, stug zelfs, mijn gevoelens en beschouwingen neerschrijven. Hard is deze tijd en hard worden de zielen. Toch golft soms uit de diepten van 't gemoed een menslievende ontroering op, die je week maakt, die je tranen in de ogen brengt.

De ongelukkigsten ter aarde, zijn de scrofuleuze en tuberculeuze kinderen, die vanuit het uitgehongerde, bezette België, met kleine groepjes van een vijftigtal tegelijk naar hier worden overgebracht.

Ik heb ze gezien, op die glanzende herfstdag, onder die blauwe hemel met stralende zon, zoals ze daar lagen, uitgestrekt in open lucht op stoelen en in bedden, met de blote, akelige wonden van hun armoede en erfelijke smet. En bij dat droevige zicht was mijn eerste gedachte: ‘Waarom getracht zulke minderwaardige schepsels in 't leven te houden? Wat heeft de gemeenschap aan het bestaan van deze menselijke wrakken; en wat hebben zij zelf anders dan ellende aan hun eigen leven nu en in de toekomst?’

Zo drong zich die gedachte droevig-vlijmend op en een soort weerzin was in mij. Ik had mij willen afwenden; ik had ineens

[p. 494]

willen terugkeren, naar de gewone wezens, naar de kracht en frisheid van het leven.

Zagen mijn vrienden die heimelijke afkeer en die teleurstelling op mijn gezicht? En ondergingen ook de zieke kinderen instinctmatig iets van droeve indruk die moest overwonnen worden...? Eensklaps voelde ik een klein, zacht handje strelend glijden in mijn grote, sterke hand en twee helderblauwe oogjes keken als twee schone vlasbloempjes uit onze Vlaamse gouwen naar mij op, terwijl een meisjesstemmetje heel zachtjes zei, alsof het zangerig neuriede:

- 't Gaat al zóveel beter, meneer, kijk eens naar mijn benen... En 't kind tilde haar rokjes op tot aan haar knieën en liet mij de wonden zien, die genezende waren.

Ineens was mijn weerzin overwonnen. Ineens voelde ik de ‘liefde’, daar waar ik eerst slechts afkeer had gevoeld. Het was, gans over mij, en tot in mijn diepste binnenste, onder de aanvoeling van dat kleine, zachte, zwakke handje en die glimlach van de blauwe-bloemen-oogjes, als de streling van de Natuur zelf, die rijk en mild en goed is en niet streeft naar ziekte en dood, maar naar genezing en naar leven! Hoeveel waren er daar, van die ongelukkige kinderen, die aldus aan de dood ontrukt en aan het leven weergegeven werden! Ik telde ze: een kleine vijftig!... Een kleine vijftig; en ginds, in het ongelukkig, hongerig België zaten er nog duizenden te wachten en te kwijnen, om op hun beurt te mogen komen, om uit de worgklauw van de dood verlost te worden, en weer levend en gezond te zijn. Maar zij mochten niet komen; er was geen plaats voor hen, omdat er niet genoeg geld voor hen was!

Droeve, droeve, sombere tragedie! Ziehier een stukje bankpapier, een verfrommeld briefje, waarop in grote letters een beduidend bedrag staat gedrukt. Geef ik dat briefje weg, dan komen twintigtallen wegstervende kinderen eensklaps weer in 't leven. De bleke wangetjes gaan blozen, de blauwe-bloemen-oogjes schitteren en lachen. Stop ik dat briefje stug weer in mijn zak, dan worden weer de wangetjes bleek en dof worden de schone oogjes. Mét dat briefje mogen die vijftig

[p. 495]

kinderen hier blijven en genezen; zónder dat briefje moeten ze straks weg, om na een korte opfleuring van hoop en leven in het land van nood en armoede te gaan verkwijnen.

Ik heb het kleine meisje, dat zo zoet mijn hand kwam strelen, een eindje in de duinen vergezeld, om met haar te gaan kijken naar de spelen van de makkertjes die, evenals zij, reeds zoveel beter waren, dat zij weldra naar België zouden terugkeren. Zij zaten daar allen, als een troepje gezellige beestjes in een grote zandkuil en werkten er druk, met emmertjes en spaden, om een groot kasteel van zand en takkenbos, dat zij aan 't optrekken waren. Luid galmde hun opgewekte blijdschap, maar toen ze mij zagen werden ze plotseling stil, doodstil, en grote ogen staarden mij benauwd en ernstig aan.

Ik heb met hen gesproken en getracht hun vertrouwen op te wekken. Het lukte mij maar half. Ze zeiden niet veel en bleven mij, en ook onderling elkaar, schuw en achterdochtig aankijken. Ik zei hen, dat ze maar moesten voortgaan met hun zandkasteel te bouwen, doch ze deden 't niet. Zij schenen iets te vrezen, op iets angstigs te wachten. Het was alsof ik iets van droefheid met mijn komst had meegebracht. Toen ik eindelijk afscheid nam groetten zij mij allen zeer beleefd en blijkbaar opgelucht en achter mijn rug gingen opnieuw, ofschoon nog enigszins gedempt en aarzelend, de spelen en geluiden op. Zij dachten... dit heb ik eerst later vernomen... zij dachten, dat ik de meneer was, die hen halen kwam, om hen naar het land van de Dood terug te voeren!