Verzameld werk. Deel 7

[p. 489]

Zand en grint

Men moet een beetje met zijn tijd kunnen meeleven...

Enkele weken geleden werd er over niets anders gesproken dan distributie, gas, steenkool, aardappelen en dergelijke.

Thans behoort men in beschaafd gezelschap over grint en zand te praten. Dat aanhoudend gepraat heeft mij zozeer geboeid, dat ik er per fiets ben op uitgegaan, om mij eens rustig in die kwestie te verdiepen.

Ik ben op zoek gegaan naar grint en zand. Het was een prachtige, stille najaarsdag van blauwe lucht en gouden bladeren en ik heb weldra gevonden wat ik zocht; het nodige zand en grint om er de luchtkastelen van mijn verbeelding mee op te bouwen.

't Was ergens in een mooie streek, waar vele villa's prijken. Dichtbij een van de villa's streek ik mij neer en al dadelijk voelden mijn dwalende handen het grint en het zand om mij heen.

Het was, zoals ik zei, een gloriedag van hemelsblauw en lovergoud. 't Ging naar de avond toe en aan de verre, lage einder kwam reeds een bleke, dromerige volle maan over de lichte heesters kijken.

Beneden vóór de stoep van de villa, die nog glansde in 't oranje van de zon, lagen twee kleine kinderen, met emmertjes en schoppen, in een zandkuil te spelen. Zij bouwden daar een soort van fort, zoals kinderen dat doen. Op de stoep zat een oud heertje naast een oude dame aan een tafeltje met theegerei zijn krant te lezen; en langs de met grint bezaaide paden van de villa-tuin wandelden twee jonge mensen: een slanke vrouw in wit gewaad en een heer in sportkledij langzaam en gezellig heen en weer.

Zand en grint, dacht ik, het vreedzaam schouwspel aankij-

[p. 490]

kend. En mijn gedachten droomden. En terwijl ik daar zo in de stilte van de avond zat te kijken en te mijmeren, hoorde ik in de verte, heel, héél in de verte, naar het zuiden toe, een vaag en dof gerommel, met af en toe een ietwat zwaardere, hardere knal er doorheen.

Zand en grint, dacht ik weer; en mijn gedachten gingen naar de slagvelden, ginds in het droeve Vlaanderen.

Ik weet niet goed hoe lang ik daar zo soezerig en peinzend heb gezeten. De avond en het oord waren zo mooi; 't was om er niet vandaan te komen. De maan bloeide hoger en lichter als een grote, rijpe vrucht tussen de gouden bladeren op; doch ook het zonnelicht scheen maar niet uit te willen sterven; en dat werd een wonder en feeëriek tafereel van zilver, rood en goud, omwonden en omsluierd door lichtblauwe en violette nevelen, die langzaam uit de grond droomden. Het had iets irreëels, alsof het van een andere, onbekende wereld was. En ikzelf voelde mij in mijn mijmeringen en bespiegelingen weggevoerd naar 'k weet niet welke toveroorden, toen eensklaps een stem, een koele, nuchtere mannenstem mij tot de werkelijkheid terugriep.

Schichtig keek ik op en zag vóór mij een heertje staan, een oud, grijs heertje, met rood gezicht en grijze bakkebaarden onder een strooien hoed. Ik herkende hem dadelijk: 't was 't zelfde heertje, dat het ogenblik tevoren onder de veranda van de villa had gezeten. Hij hield nog de krant, waarin hij las, tussen zijn vingers. Hij glimlachte mij vriendelijk, hoewel een ietsje zonderling, aan en vroeg:

- Zit u naar 't kanon aan 't westelijk front te luisteren, meneer?

Zat ik naar 't kanon, van 't westelijk front te luisteren...? Ik weet het zelf niet meer. Ik antwoordde iets van ja en neen en zei dat ik mij eigenlijk meer voor de grint- en zandkwestie interesseerde.

Als onder een zonnestraal helderde het gezicht van het heertje eensklaps op.

- Houdt u van grint, meneer? vroeg hij opgetogen, met zijn vreemde glimlach op de lippen.

- Dol, zei ik... - en ook van zand.

- Nou, meneer, dan zullen wij elkander best verstaan! ju-

[p. 491]

belde hij. - Hoe vindt u toch die grint-en-zandkwestie? Is dat geen schande! riep hij, op zijn toegevouwen krant kloppend.

- 'n Schande, herhaalde ik; - hoe bedoelt u, meneer?

- Te durven beweren, dat het voor militaire doeleinden gebruikt wordt! meende het oude heertje.

Verbaasd keek ik hem aan.

Hij glimlachte en kwam genoeglijk naast mij zitten.

- Meneer, zei hij, - u moogt mij waar geloven, ik ben neutraal, dood-neutraal. Het kan mij absoluut niet schelen wie deze oorlog verliest of wint; en als ik strijd, dan strijd ik voor de waarheid. Welnu, meneer, in name van recht en waarheid, kan ik u de stellige verzekering geven, dát de Duitsers in België enkel en alleen het welzijn en de redding van hun verdrukte Vlaamse broeders bewerken. En ik zal meer zeggen: ze doen dat met een zorg, een kiesheid en een liefde, die de bewondering van de wereld zouden afdwingen, als de wereld nog tot enige bewondering in staat was. Die grint-en-zandkwestie, meneer! Nou, waartoe dienen grint en zand? Kijk daar, meneer, in de tuin van mijn villa: kuilen voor de kinderen, om in te spelen: mooie paden, voor de verliefden, om er langs te wandelen. Welnu, meneer, de Duitsers doen met dat grint en zand in Vlaanderen precies wat ik er hier mee doe. Mooie wandelwegen voor de geliefden; aardige fortjes, zogenaamde ‘pilledozen’ voor 't genot en de gezondheid van de kinderen! De Belgen klagen erover, dat een gedeelte van hun civiele bevolking aan die werken mee moet helpen. Belachelijk, meneer; belachelijk en hemeltergend ondankbaar! Wat kan men wel minder eisen van een volk, dan dat het enige hulp verleent tot het bereiken van wat voor zijn genoegen en zijn nut wordt opgericht? Is het dan geen schande, meneer, als de geallieerden dat werk van liefde en opbeuring voortdurend stukschieten, en moet het verwondering baren als de Duitsers dan telkens weer nieuw grint en zand hebben aan te voeren om de schade te herstellen! 'n Schande, meneer! 'n Schande!

Het oude heertje werd ineens geweldig opgewonden. Hij was opgestaan, liep gejaagd vóór mij heen en weer en wou nog veel meer gaan betogen, toen de oude dame, die naast hem op de stoep gezeten had, op het galmend geluid van zijn stem

[p. 492]

haastig naar ons toekwam en hem sussend met zich trachtte mee te krijgen.

Hij liet zich meenemen, maar vóór hij aan zijn hek was keerde hij zich nog eens om en riep mij heftig toe:

- Weet wel, meneer, dat grint en zand vredes-en-liefdes-materialen en geenszins oorlogstuig zijn! Hier, op mijn neutrale villa, krijgt u, te allen tijde, het onomstotelijk bewijs daarvan!