Verzameld werk. Deel 7

[p. 466]

De pereboom van Misere

Een dezer dagen, zijnde in een stemming van lusteloosheid, van gedruktheid, van niet-goed-weten-wat-nu-te-beginnen, dwaalden mijn blikken futloos langs de dichte boekenrijen van mijn bibliotheek en bevoelden mijn vingers de glanzende ruggen van de delen zonder tot een keuze te kunnen beslissen, toen heel toevallig een reeds lang vergeten boekje van Charles Deulin mij als 't ware vanzelf in de hand viel.

Charles Deulin. Wie van u, geachte lezers, kent Charles Deulin en heeft ooit iets van hem gelezen? Wie weet of wie herinnert zich, dat hij leefde in 't Noorden van Frankrijk, te Condé, dat hij op vijftigjarige leeftijd (in 1877) te Parijs stierf, en dat hij de pittige en veel te weinig gewaardeerde schrijver is van Les Contes d'un Buveur de Bière en van zo menige andere geestige en aangrijpende verhalen uit zijn streek! Ik zal het u niet kwalijk nemen als gij het niet weet, want de meeste Fransen weten het ook niet.

Ik heb altijd veel van hem gehouden en het was mij te moede alsof ik een warme vriendenhanddruk ontving, toen ik zo onverwacht dat boekje weer tussen mijn vingers voelde glijden.

Ik begon zacht te glimlachen en ging aan het doorbladeren. 't Zijn bijna Vlaamse verhalen, in het Frans geschreven. De guitige geest van Uilenspiegel zweeft er doorheen. Ik bladerde en bladerde, en glimlachte en glimlachte; en heel aan 't eind van 't boek vestigde ik meer speciaal mijn aandacht en las het aangrijpend verhaaltje: ‘Le Poirier de Misère’ nog eens over.

Misere was de naam, of bijnaam, van een stokoude bedelvrouw. Zij leefde alleen met haar trouwe hond Faro, te Vicq bij Condé-aan-de-Schelde, in een armzalige hut, dichtbij de ongezonde moerassen. Zij leefde enkel van liefdadigheid. Zij

[p. 467]

bezat absoluut niets op de wereld, behalve een prachtige pereboom, die op haar erfje stond en de heerlijkste vruchten opleverde. Maar ook dát bezit werd haar vergald; de straatjongens van Condé en omgeving kwamen 's zomers geregeld de mooie vruchten stelen.

Eens, op een ijskoude winteravond, werd aan haar deur geklopt. 't Was noodweer, de sneeuw lag voeten hoog en Misere, die sinds dagen niet uit bedelen was geweest, had nog slechts een droog stuk brood in huis. Doch wie ook kwam in deze wrede nacht, zij zou hem niet onbarmhartig wegzenden. Misere ging opendoen en vóór haar stond een bedelaar, nóg havelozer en nog ouder dan zij zelf was. Zij deelde met hem haar laatste snee brood, zij stond hem haar strozak tot rustplaats af en zij bemerkte met verwonderde ontroering dat Faro, in plaats van de vreemdeling aan te blaffen, zoals hij altijd deed met vreemdelingen, zacht en trouw zijn natte voeten likte.

De volgende ochtend, ondanks het noodweer, wilde Misere al vroeg op weg, om voor de grijsaard te gaan bedelen. Tot haar verbazing stond hij zelf reeds kant en klaar om te vertrekken. En weer likte Faro zacht en trouw zijn voeten.

- Wie zijt gij toch? vroeg zij verbaasd.

- Ik ben, zei hij, - de heilige Wanon, patroon van Condé. God de Vader heeft mij op aarde gezonden om eens te ervaren hoe de mensen er de Barmhartigheid beoefenen. Ik ben bij de burgemeester van Condé geweest, bij de machtigen en rijken, en heb niets gekregen. Ik ben bij u gekomen en gij, die niets bezit, hebt mij geholpen. Wat wenst gij nu tot beloning? Verlangt ge schatten? Wilt ge hertogin zijn? Wilt ge Koningin van Frankrijk worden?

- Ik verlang slechts, antwoordde Misere na een ogenblikje aarzeling, de vruchten van mijn pereboom te mogen plukken. Goede heilige, sta toe dat wie nog in mijn boom klimt er zonder mijn hulp niet meer uitkomt.

- Dat zal geschieden, beloofde de heilige. En hij ging.

En het geschiedde. De bengels, die nog in de pereboom klauterden, werden door de takken als door grijparmen gevat en bleven er hangen zolang het Misere beliefde. Daarmee was het roven gedaan.

[p. 468]

Misere leefde verder tevreden en gelukkig, toen op zekere dag een houtmager man vóór haar stond met holle oogkassen en een zeis over de beenderige schouder.

- Wie zijt gij? schrikte Misere.

- Ik ben de Dood, zei de man - en kom u halen. Uw uur is geslagen.

- O, laat me nog wat leven! Ik ben nog zo jong: pas vijfennegentig! smeekte Misere.

- Onmogelijk, kom mee! beval de dood.

Een wonder plan flitste door Miseres brein.

- Doe mij dan ten minste één genoegen, vroeg zij. - Klim op die boom, haal er mij de laatste peren af, zodat ik onderweg geen honger en geen dorst behoef te lijden.

- Dat wil ik wel doen, zei de Dood. En hij klom in de boom en plukte er de laatste rijpe peren. Maar toen hij weer wilde beneden komen werd hij door de takken vastgegrepen en bleef hangen.

- Help mij! Verlos mij! riep de Dood.

Maar Misere deed of ze 't niet hoorde.

Dat najaar stierf geen enkel mens in Vicq noch in Condé. En ook verder in Frankrijk en in Vlaanderen stierf geen mens; en ook niet in Engeland en Duitsland, en nergens meer over de ganse wereld. De mensen jubelden. De Dood was overwonnen! De Dood was zelf dood! De aarde werd overbevolkt, er kwam schaarste aan voedsel, er werden vreselijke oorlogen gevoerd, die mateloos deden lijden, doch waarin niemand sneuvelde. Er liepen zieken, gebrekkigen, afgeleefden van honderd twintig, honderd dertig, honderd vijftig jaar oud op de wereld; en, zoals men eertijds had geijverd om de Dood te overwinnen, zo smachtte men weldra om de Dood weer in 't leven te roepen. Doch niemand wist meer waar hij nu was; niemand kon hem vinden!

In die tijd leefde in Condé een zeer vermaarde dokter, De Profondis genaamd, die al heel wat mensen naar de andere wereld had geholpen. Hij werd door de wanhopige bevolkingen geraadpleegd.

- Als de Dood nog ergens op de wereld bestaat, verklaarde hij na lange studie, - dan zal men hem vinden in de buurt van de dodelijke moerassen van Vicq. Zelf toog hij er op een

[p. 469]

avond heen en werkelijk: daar zat de Dood in Miseres pereboom, waar hij met uitgestrekte handen smeekte om verlost te worden.

De Profondis vloog naar hem toe en stak de hand uit. Onmiddellijk werd hij door de grijpende takken gevat. Hij riep om hulp, veel mensen kwamen en de een na de ander werden zij gegrepen tot de ganse bevolking in de boom hing.

Zij klaagden en schreiden en Misere, die dat jammerlijk schouwspel bijwoonde, zei:

- Ik alleen kan u allen verlossen en wil het ook doen, maar op één voorwaarde: dat de Dood mij nooit zal komen halen vóór ik hem tot driemaal toe geroepen heb!

- Aangenomen! zei de Dood. En hij kwam van de boom en begon dadelijk met zijn achterstallig werk.

Toen stierven ontelbare mensen, behalve Misere...

Want Misere heeft de Dood nog maar steeds niet geroepen en daarom ook blijft zij op de wereld lopen!