Verzameld werk. Deel 7

[p. 448]

Eindelijk!

Eindelijk heb ik nu eens, in een Nederlands blad, van de hand van een Nederlander, een verstandig woord gelezen over België.

Reeds lang was ik aan 't wanhopen. Zo machtig veel onzin was in bijna alle Nederlandse bladen opgenomen over België en Belgische toestanden, dat ik de mogelijkheid om nog iets van de waarheid te doen doorschemeren als definitief uitgesloten beschouwde.

De man, die eindelijk de waarheid heeft gevoeld en dit gevoel aan zijn landgenoten mededeelde, mogen, in de eerste plaats, alle Belgen dankbaar zijn. Het is mr. J.A. Blink en zijn artikel verscheen, onder de titel ‘Hoe België zich houdt’ in de oude Groene van 30 juni.

Mr. Blink heeft, tijdens de oorlog, twee jaar lang in België gewoond en met de Belgen geleefd, en de Geest van de Belgische natie heeft zich aan hem geopenbaard. Mr. Blink, goddank, spreekt in zijn artikel niet over Vlamingen en Walen: alleen over Belgen. En al zijn bevindingen, zegt hij, hebben hem met een diep-gewortelde bewondering voor de Belgische natie vervuld.

Dat mag ik horen, en dat is verdiend! Mr. Blink is niet een van die congres- en feestdis-Nederlanders, die, om de zoveel jaren, eens in België enkele dagen gaan doorbrengen en dan in hun land terugkeren met ideeën over België, waar een Belg, - om het maar eens triviaal-weg uit te drukken, - gewoon van omvalt. Mr. Blink heeft, maanden en jaren lang, een gemarteld volk zien leven en zien lijden en de geest, de machtige, ontembare morele kracht van dat volk is geweldig tot hem doorgedrongen.

‘In Nederland’, zegt hij, ‘kent men de Belgen niet. Men weet wel vaag hoe ze vroeger waren, maar niet hoe ze nu geworden

[p. 449]

zijn.’ En hij wijst erop, dat men België vooral niet moet beoordelen naar het beeld van vele Belgen, die in Nederland gevlucht zijn. Het echte België, meent hij, leeft nog steeds in België zelf, de gunstige uitzonderingen niet te na-gesproken. Dit is volkomen waar en dat zal ook later wel blijken. Het enige waar mr. Blink zich wellicht in vergist, is waar hij schijnt te geloven, dat die Grote Levende Geest van België, die hij, ondanks menige tekortkomingen en gebreken, zo diep en zo terecht bewondert, eerst nu, tijdens de oorlog, zich heeft geopenbaard en werkelijk levend en krachtig is geworden.

Die geest heeft altijd, door alle eeuwen heen, bestaan en alle Belgen, ik zou durven zeggen zonder enige uitzondering, kennen hem wel. Doch hij slaapt soms en slechts in wrede tijden van beroering, zoals wij thans doormaken, komt hij weer in zijn volle kracht aan de oppervlakte van het maatschappelijk leven. Die geest van ironie en stil verzet is onverwoestbaar. Die geest wordt sterker en scherper, meer ontembaar, onuitroeibaar, naarmate de dwingelandij harder en wreder drukt. Doodslaan kan je. De Belg zijn spotlach, zijn stille schimp ontnemen, is onmogelijk. Dat zit hem in de diepste vezels van zijn wezen. Dat is de eeuwenoude, nooit-getemde geest van Uilenspiegel! Onze ganse geschiedenis is daar om ervan te getuigen.

Dezelfde geest is het, die hem zijn hart geeft en zijn werkkracht. Zijn hart: het zachte, goede, trouwe hart van Moeder-Vlaanderen, zoals onze onsterfelijke De Coster het noemde! Zijn werkkracht: dat taai volharden, dat zich nooit definitief laten terneerslaan, dat steeds weer-opveren, zodra de druk is weggenomen. Ik zie de naaste toekomst zwaar in voor mijn ongelukkig en onschuldig vaderland. Ik vrees en verwacht het ergste, het aller-ergste: de totale vernietiging van elke stad en van elk dorp, de algehele omwoeling en verwoesting van het ganse land, de complete herschepping in een barre, naakte, kale woestenij; en als gevolg daarvan de volkomen ruïne van heel het volk. Welnu: de wereld zal verstomd staan en verbaasd over de kracht, over de moed en de vlugheid waarmee de Belg zijn land weer op zal bouwen. Hebt ge wel eens een mierennest verstrooid of zien ver-

[p. 450]

strooien? Delf het maar uit, spit het maar om, verspreid het met grote schopvollen om je heen; en kom dan eens na enkele uren kijken: de nijvere diertjes keren haastig van alle zijden terug, werken en zwoegen en na een paar dagen is het nest weer opgebouwd alsof er niets gebeura was: alleen de slachtoffers die vielen in de strijd ontbreken. Zo zal het ook met België gaan. Er zullen wonderen verricht worden! En door zijn tranen en zijn vloeken en zijn razen heen, zal de Belg nog blijven glimlachen en lachen, en spotten en schimpen, opstaande uit zijn graf, eeuwig jong, fris en jolig, met op de lippen Uilenspiegels eigen nooghartig-misprijzende woorden:

‘Est-ce qu'on enterre Uilenspiegel, l'esprit, Nele, le coeur de la mère Flandre? Elle aussi peut dormir, mais mourir, non! Viens, Nele.’

Mr. Blink haalt terloops Pallieter aan. Pallieter is een mooi boek, vol heerlijke beschrijvingen en wilde levenslust, maar misschien wel wat ál te onbeteugeld wild en zot. Uilenspiegel is oneindig veel grootser, menselijker, completer. Iedere Nederlander zou ik het ter lezing willen aanbevelen. Het is de Ziel en de Geest, niet alleen van Vlaanderen, maar van gans België, en voor een deel ook wel van Nederland, door alle eeuwen heen.