Verzameld werk. Deel 7

[p. 209]

Naar aanleiding van Stijn Streuvels' boekje: De landsche woning in Vlaanderen

In een klein boekdeeltje, getiteld De landsche woning in Vlaanderen, dat overvloedig versierd is met eigenaardige, fotografische reprodukties van schilderachtige Vlaamse boerderijtjes en andere landelijke woningen, heft Stijn Streuvels - en niet ten onrechte - een noodkreet aan, om te waarschuwen tegen het gevaar, dat dit ouderwets natuurschoon meer en meer met vernietiging bedreigt.

Helaas! Niet alleen de pittoreske oude huisjes en hoeven, maar het natuurschoon van 't gehele Vlaamse landschap, heeft voortdurend ontsiering en ondergang te duchten.

Wat was Vlaanderen nog mooi, zowat een dertig jaar geleden! Wie herinnert zich niet die naïeve, mooie, oude kerkjes, witgekalkt en grijsgetorend, zoals ze zich daar op de malsgroene oevers stonden te spiegelen, onder hemelsblauw en witte wolken, in 't kalme, diepe water van de zacht kronkelende Leie! Er zijn er nog wel, en, als enige juweeltjes staan ze nog hier en daar, in hun ontroerend-poëtische eenzaamheid te dromen; maar hoeveel zijn er niet, zonder enige noodzakelijkheid, gesloopt en vervangen door die lelijke, naakte, smaak- en sierloze gebouwen van rood baksteen, die men tegenwoordig kerken noemt!

Hetzelfde gebeurt met de bomen. Waren er geen kastelen omgeven door uitgestrekte parken in Vlaanderen, er zouden haast geen grote bomen in Vlaanderen meer bestaan. Staat, provincie en gemeente, in plaats van als verdedigers en bewaarders van de schone, oude bomen op te treden, schijnen alleen te azen op neervellen, uitrooien, vernietigen.

Het is een misdaad en een schande. Het is de daad van een

[p. 210]

regering of bestuur, voor wie ideaal en schoonheid niet bestaan en die slechts het bekrompen-kleinzielige, het laag-bij-de-grond-utilitaire van de dingen voelt en ziet.

Hoe kan het dan ook anders of zulk ellendig voorbeeld, van hoger uitgaande, moet op de geest van het individu zijn verderfelijke invloed doen gelden? Wat staat, en provincie, en gemeente in 't groot aan Vandalismen uitvoeren, dat doet maar al te vaak de particuliere eigenaar op kleiner schaal. Ook hij, zonder enig kunst-of-schoonheidsgevoel bezield, rooit maar uit, hakt maar om, vervangt het poëtische oude door het lelijke nieuwe.

Daar is niet mee te redeneren. De enige redenering, waarvoor zo iemand nog vatbaar blijft, is die van 't geldelijk belang; en 't is dan ook niet meer in naam van de bedreigde schoonheid, maar in naam van zijn bedreigde eigenbelangen, dat men de hedendaagse vandaal dient aan te spreken.

Men zou hem moeten waarschuwen: ‘Pas op! Denk aan je vroegere kortzichtigheid en stommiteiten! Je had mooie, oude bomen op je erf staan en je hebt ze voor wat duiten neergehakt om bezemstelen in de plaats te zetten. Je erf heeft er zoveel aan geldelijke waarde door verloren. Je bezat mooie, ouderwetse kasten en tafels en klokken en je hebt ze van de hand gedaan of ingeruild tegen nieuw klatergoed, dat hoegenaamd geen waarde heeft. Nu heb je nog die pittoreske huizekes en boerderijtjes, met lemen muurtjes en met strooien daken en je denkt eraan die te vervangen door rode baksteen en gegolfd plaatijzer. Pas op! Doe dat niet; want je gaat weer een stommiteit bedrijven! Vertrouw vooral je eigen smaak niet, want je hebt geen smaak: je hebt alleen maar wansmaak! Denk wel dat alles wat jij lelijk vindt heel mooi is, en alles wat jij mooi vindt lelijk! Pas op! Laat staan; dat oude en vervallene wordt o zo zeldzaam en krijgt daardoor steeds groter schoonheidswaarde, die in geldelijke waarde om te zetten is, terwijl de rode baksteen en 't gegolfde plaatijzer met de dag goedkoper worden’.

Zo zou men ongeveer tot die barbaren moeten spreken en zo lijkt mij dan ook dat boekje van Stijn Streuvels wel geschikt om als inleiding tot dergelijk vervolg te dienen.