Verzameld werk. Deel 7

[p. 158]

Antwoord aan de heer B.A. Meuleman

Zo kort mogelijk, want ik houd niets van pennetwisten.

Ik heb dus gezegd, in een vorig artikel (Amsterdammer No. 1360) dat ik Georg Brandes pedant vind. De heer Meuleman, uit Nijmegen, neemt me dit zeer kwalijk en protesteert tegen de oppervlakkige wijze waarop ik, volgens hem, deze beroemde kritikus beoordeel.

Ik protesteer op mijn beurt tegen de wijze waarop de heer Meuleman mij van oppervlakkige beoordeling beschuldigt. Ik heb in het geheel niet beoordeeld, ten minste niet in de gewone betekenis die men aan dit woord hecht. Ik had het, naar aanleiding van freule Lohmans boek, over subjectief beoordelen en heb ook enkel, terloops, mijn eigen impressie over Brandes weergegeven. Dat recht had ik toch wel, zou ik denken. Ik geef deze mijn mening niet uit als een absolute waarheid, wat de heer M. wél doet met het verkondigen van zijn opdringerig-enthousiastische mening over Brandes. Ik zeg alleen maar hoe ik er over denk, en al had ik nu duizend maal ongelijk en de heer M. duizend maal gelijk, toch blijf ik er bij dat ik het recht heb mijn eigen opinie uit te spreken. Het lijkt me volkomen overbodig verder in de grond van de zaak door te dringen. Van alles kan men ‘le pour et le contre’ bespreken, en al vind ik ook Brandes pedant, en al beschouw ik hem als een litteraire vijand, toch wil ik geenszins hiermee de innerlijke waarde en bekwaamheid van deze schrijver kleineren. Ik heb het uitsluitend over pedanterie, en slechts één enkel voorbeeld zal ik (buiten het boek van freule Lohman om) even aanhalen van wat ik bij Brandes pedanterie noem. 't Is in de door Brandes geschreven voorrede van Kropótkins Memoirs of a Revolutionist. In deze voorrede, die ik trouwens over het algemeen heel mooi en interessant vind, schrijft Brandes o.a.:

[p. 159]

‘Op dit oogenblik zijn er slechts twee groote Russen, die voor het Russische volk denken, en wier gedachten het eigendom der menschheid geworden zijn, Leo Tolstoï en Peter Kropótkin’.

Het spijt mij dat ik, om subjectief en duidelijk genoeg te blijven, voortdurend van mijzelf moet spreken, op gevaar af zelf van pedanterie beschuldigd te worden; maar, ik kan 't niet helpen, die woorden van de grote Brandes vind ik pedant. Op het ogenblik toch dat hij deze regels schreef, waren Gorki, Tchekow en menige andere Russische schrijvers en denkers, reeds binnen en buiten de grenzen van hun land bekend en vermaard geworden.

Maar genoeg hierover. Voor de laatste maal zij 't ter verduidelijking herhaald: Ik beweer niet dat Brandes pedant is; ik zeg alleen maar dat ik hem pedant vind. Niets meer dus dan een eigen persoonlijke opinie, die ieder ander mens het recht geeft goed-of-af te keuren; een impressie zoals elkeen er onophoudend heeft, 't zij van een ander mens, 't zij van een boek, een schilderij, een idee, met één woord, van alles wat het leven in zijn veelzijdigheid omvat.

Ik durf dus hopen dat de heer Meuleman mij nu beter begrepen heeft, en dat hij mij niet meer van oppervlakkige wijze van beoordelen zal beschuldigen, maar liever medelijden zal hebben met wat, volgens zijn mening, zeker een gebrek aan kennis en aan goede smaak in mij moet zijn.