|
| |
| |
| |
Derde tafereel
De aankomst
Een ruime, halfronde zaal. Rondom hokken van houten latwerk, door houten beschotten van elkaar gescheiden. In enkele van die hokken zitten mensen opgesloten als wilde beesten in kooien. Midden in de zaal het bureau van de Inspecteur der Landverhuizing. Rechts een uitgang. In de achtergrond een hellend bruggetje, toegang gevend tot het schip, dat men op het uiterste plan ziet liggen. Op dat bruggetje en op het scheepsdek waar grote bedrijvigheid heerst, staan de landverhuizers, in allerlei pittoreske klederdracht, beladen met pakken, manden, koffers, arbeidersgereedschap enz. in dichte drommen geschaard. Twee matrozen houden rechts en links van 't bruggetje de wacht. Naast het bureau van de inspecteur staan twee policemen.
Bij het ophalen van 't gordijn komen de landverhuizers in dichte groep over het bruggetje in de zaal. Men ziet Bruuntje met zijn vogelkooien over rug en schouders.
(luid roepend naar de achtergrond) Even tegenhouên! Niet allemaal tegelijk! (tot Duitse landverhuizer) Hoe is uw naam?
(met spade en bijl over de schouder) Karl Werlemann.
Wat voor ambacht of werk oefent gij uit?
Komt gij onder arbeidscontract naar Amerika?
(hand in de hoogte) Uw eed daarop.
(als boven) Ik zweer het.
| |
| |
(tot vader, boven op het bruggetje. Snikkend, op driftige toon) 'k Zal 't zeker zeggen! 'k Zal 't an huel de weireld zeggen! 'k Zal bij de politie goan, tot dat de sloeber veur zijn leven lang in 't kot gesteken wordt!
(dreigend) Zwijg, zeg ik ou. 't Es óns die g' in 't kot zilt doen steken.
(wanhopig) O?... da Florimond hier toch woare! Woarom 'n es Florimond toch op zijne post niet. O! o! o!
(omgekeerd naar 't bruggetje) Ch...tt! Zwijgen daar! en uw beurt afwachten! (tot Duitse landverhuizer) Waar gaat ge naartoe?
(boven op 't bruggetje, tot Rozeken. Haar woorden smoren het antwoord dat de Duitse landverhuizer aan de inspecteur geeft) Als gij wijlt protestant worden zal ijk maken dat de misdadiger gestraft wordt.
(keert zich woedend om) Zwijgen, goddem! (tot Duitse landverhuizer) Wat zegt ge? (Rozeken blijft snikken)
(omkijkend naar zijn familie, die hem volgt, beladen met pakken en valiezen) Met ons zeven. Ik, en mijn vrouw, en vijf kinderen.
Hebt ge middelen van bestaan om intussen van te leven.
Laat zien. (Duitse landverhuizer haalt zijn geld te voorschijn) All right! Ga.
(schuchter) Mogen w' in 't land binnen, meneer de inspecteur?
(ongeduldig) Ja, zeg ik. Ben je dan doof! Allo! maakt spoed! (Duitse landverhuizer en familie rechts af)
(hevig snikkend) O! o! o!...
| |
| |
(woedend) Ha moar zwijg toch, zeg ik ou.
Houd ou stille tot da we binnen zijn.
Ch...tt!... (tot Hongaarse landverhuizer) Hoe is uw naam?
(in lompen, een grauw vuil pak op de schouder) Roedi Razi.
Wat voor ambacht of werk oefent gij uit?
Komt gij onder arbeidscontract naar Amerika.
(rechterhand in de hoogte) Uw eed daarop.
(aarzelend) Ik... ik weet het niet. Daar waar ik werk kan vinden.
(kijkt om naar zijn familie die hem volgt) Ik, mijn vrouw en drie kinderen.
Hebt ge middelen van bestaan om intussen van te leven?
Hongaarse landverhuizer begint plotseling te schreien en stamelt onverstaanbaar klanken.
(ongeduldig) Wat? wat?... wat zegt ge? Duidelijk spreken.
(steeds schreiend) Dat ik iets had, meneer, maar dat het mij op 't schip gestolen is.
Door wie? Wie heeft het gestolen?
Ik weet het niet, meneer. Het is gestolen terwijl we sliepen.
Leugens! Ik ken die histories! Gij hébt geen geld, dát is de waarheid! (tot de politieagenten naast hem) Allo, neem die kerels mee en (wijst naar de hokken links) berg ze daar op. (De policemen maken zich van de Hongaar en zijn familie meester)
| |
| |
Och meneer, ik smeek u, doe dat niet. Wij zijn eerlijke mensen. Laat ons in het land binnen.
(ruw) Geen kwestie van. Wet is wet. (wijst naar de hokken links) Dáár gaat ge binnen, en met de eerste gelegenheid naar Europa terug.
(wanhopig schreiend) O asjeblief, doe het voor onz' arme kinderen. Wij zijn toch zo arm en zo ongelukkig. Er is geen bestaan voor ons in ons land. Wij moeten er van ellende sterven.
Neen, zeg ik, neen, duizendmaal neen! De wet verbiedt het! Meent gij misschien dat ik 'n wet voor u apart kan laten maken? (driftig) Meent gij misschien dat ikzelf aan de wet niet moet gehoorzamen? Of dat ik mij hier voor mijn plezier sta hees te schreeuwen, de ganse dag, van 's ochtends tot 's avonds! Allo, hop! Ik kan niets voor u doen. Ge moest u maar in regel stellen. (Luid schreiend worden de Hongaarse landverhuizer en zijn familie in het hok geduwd. Policemen terug bij 't bureau)
(bevend van schrik tot Rozeken, terwijl de Hongaarse landverhuizer en familie worden weggebracht) Past op, zilde! Zie wat da ge doet! Da g' ons hier uek niet 'n doet te vurte steken. (tot de andere landverhuizers) We moeten broave zijn, zilde! Zien da w' onze Guust los krijgen en dat w' hier al t'huepe wig geroaken. (kijkt angstig naar de uitgang rechts) Nondedzju! da es toch 'n dijngen da Florimond doar nog nie 'n es.
(snikkend) 'k Zal 't tóch zeggen! 'k Zal 't tóch zeggen! Al moest het mijn leven kosten! En gruetmoeder heet er bij geweest en ze zal 't uek zeggen!
(angstig en dringend) G'n meug nie, Roze, g'n meug nie.
(hoofdschuddend) O! o! zulk 'n vrieë dijngen! Zulk 'n vrieë dijngen!
(dreigend tot Rozeken) Past ou op! Nondedzju!
(tot Rozeken) Ha moar 'k zoe 'k zwijgen, Rozeken. 't Es het nou tóch gebeurd.
(koppig) 't Es gelijk! 'k Zal 't doen! 'k Zál 't zeggen!
Ch...tt!... al dat lawaai niet daar. (tot va-
| |
| |
(beleefd en vriendelijk glimlachend) Koarel, menier den inspecteur, 'k hiet-e 'k ik Koarel Balcaen, en 'k ben van Lauwegem, doar, ge weet wel, uit Belzeland. We goan wulder al te goare, mee ons wijf en ons jongens en kameraden noar...
(hem in de rede vallend) Ja maar, ja maar, al dat gebabbel niet. Antwoord eenvoudig en duidelijk op mijn vragen.
(voorkomend) Joa ik, menier den inspecteur, joa ik, 'k beloof het ou. We zijn wulder...
(ongeduldig) Van welk land of ge zijt? vraag ik u.
Van Belzeland, menier den inspecteur, van Belzeland.
Wat voor ambacht of werk oefent ge uit?
We woaren wij ginter boeren, kleine boeren, kurtweunders, menier den inspecteur, en we weunden zelfs in 'n huis van den búrgemiester. Moar de stiel 'n gijnk nie mier, en en Florimond van Loake, die mee mijn dochter goa treiwen...
(hem driftig onderbrekend) Dat moet ik allemaal niet weten. Waar gaat ge naartoe?
Noar Rock Island, menier den inspecteur. 'k 'n Wee 'k nie woar dat da ligt, moar 'k peize dat Florimond hier alle menuten zal goan zijn en dat hij...
Komt gij onder arbeidscontract naar Amerika? (Verbaasd gezicht van vader) Weet gij hoeveel gij in Rock Island gaat verdienen?
Bah nien ik, menier den inspecteur. We 'n wete wij nie anders as da Florimond... (Terwijl vader spreekt treedt de spioen van rechts naar voren) Ah kijk, doar es mijne kameroad van 't scheep. Hij goat uek noar Rock Island. (plotseling ontsteld en stotterend) W'hên w'hên wij te goare wa gebabbeld, moar 't 't 't en was moar om te te te lachen, menier den inspecteur, (nog meer ontsteld en bang) 't 't 't 't en was moar 'n beetse blageren, menier den inspecteur, om den tijd te te te passeren.
Meneer den inspecteur, ik teken klacht aan
| |
| |
tegen de landverhuizer Karel Balcaen en zijn familie, alsook tegen de vier landverhuizers die hem vergezellen. Die lui zijn onder arbeidscontract naar Amerika gekomen. (Verschrikte gebaren van familie Balcaen en landverhuizers)
(bevend van schrik) O moar, menier den inspecteur, 't en es gien gedach van! 'k 'n Hè 'k da moar gezeid om te lachen, om 'n beetse te te te blageren, zeg ik ou, om om omdat-ie hij (wijst naar spioen) uek altijd stond te blageren over al da geld da da da dat hij in Amerika verdiende. (tot spioen) Ah gie gie gie luelijke valschoard woar da ge stoat!
(schreiend tot vader) Ge zie 't nou, wat dat er van komt, mee noeit ou smoel te keunen houên.
(angstig) Zwijg, nondedzju!
Meneer de inspecteur, hij heeft mij bekend dat hij achttien dollars in de week zou verdienen.
(wanhopig) Ha moar 't was al blageren, zeg ik ulder. (tot de landverhuizers) Es 't gien woar, gulder die mij kent? (kijkt wanhopig naar rechts) Verdome da es toch 'n dijngen da Florimond op zijne post nie 'n es! Hij zoe 't ulder toch amoal zue schuene keunen uitien doen.
Ja ja, 't is al goed, we weten al genoeg. Wacht 'n beetje. (spreekt tot policemen en spioen)
(schreiend) O, da es toch 'n dingen! (plotseling woedend tot vader) Gien dwoazerik, gie stommerik! mee al ou beslag moaken!
(ook boos) Ha moar zwijg ne kier, gie dwoazekonte! (kijkt reikhalzend naar rechts) Help mij liever kijken of da ge Florimond nie 'n ziet, ginter onder al da volk.
Doar 'n es gien ienen van ons die weet wat dat hij ginter goa verdienen. Doar 'n es zelfs gien ienen die weet woar da we noartoe goan.
(spottend) Ik weet het, ge gaat naar Rock Island.
We 'n wete wij nie woar dat da es.
(schreiend tot inspecteur) Menier den inspecteur, ik hè 'n ánder klacht te doen.
(dringend) Ha moar zwijgt toch, Roze.
| |
| |
(woedend) O gie nondenonde!
Wacht 'n beetje. (Spreekt nog even door met de policeman, die dan haastig over het bruggetje naar het schip loopt)
(onnozel hoofschuddend) O! o! o!... zuik 'n vrieë dijngen! zuik 'n vrieë dijngen! (maakt een kruis, vouwt haar handen en begint luidop te bidden)
Onze Vader die in de Hemelen zijt
(tot allen) Ga eens even opzij. (De policeman komt terug in de zaal en spreekt tot de inspecteur) Allo, allo, allen opzij.
Boven op het bruggetje verschijnt Guust tussen twee matrozen, die hem met boeien om de polsen vasthouden. De kapitein volgt.
(schreiend) Och Hier! onze Guust! onze Guust!
O dien duts! Wa ziet er hij slecht uit! Ze 'n hên hem zeker gien eten gegeen.
(tot allen) Past op zulle! Ziet da g' oppast!
(kalm) Inspecteur, hier is 'n brave jongen, die geprobeerd heeft oproer aan boord te verwekken.
(glimlachend) Wilt u asjeblieft goed voor hem zorgen?
Wees gerust, captain. (tot spioen, terwijl hij wijst naar vader en de anderen) Hij behoort ook tot dit troepje, nietwaar? Nette familie! haha!
(probeert zich los te worstelen. Gillend) Sloebers! schurken! muerdenoars! (De politieagenten springen toe, grijpen hem vast en sleuren hem met duwen en stoten naar de hokken rechts)
(huilend, tegelijk) Och Hier! 'n sloa hem toch gien leed!
Aie, schelm! Hij bijt in mijn
| |
| |
hand! (Hij slaat er ruw op los. Guust wordt met woest geweld, onder geschreeuw en gehuil, in een der hokken neergesmakt)
(driftig optredend, tot kapitein, met gejaagde, door hikken en snikken onderbroken stem) Kapetein,... iene van de knechten van 't scheep,... hee mij mee geweld...
(valt haar wild in de rede) Zwijg!...
(nog driftiger) Nien ik!... 'k en zál nie zwijgen! Veur niemand! veur niemand! al moesten ze mij vermuerden. (tot kapitein) De knecht van 't scheep... die ons beneen gediend hee... hee mee geweld mijn iere geruefd... binst da 'k alliene was,... mee gruetmoeder... en ziek te bedde lag! Vroag het an gruetmoeder,... z' hee 't g'huerd en gezien!... De sloeber hee mij...
(strak kijkend naar rechts, met een gil) O!... zwijg! Doar es Florimond! 'k Zie hem! en hij zie ons uek! Hij zwoait mee zijnen neusdoek!
(huilend) 't Es gelijk! 'k Zal 't roepen! Hij hee mij mee geweld...
(dreigend tot Rozeken) Dat zijn mijn zaken niet. Dien 'n klacht in bij de politie; maar hier moet ge stil zijn, en geen spektakel maken, of anders... (wijst naar het hok waar Guust in opgesloten zit)
(achter de staven van het hok) Sloebers! muerdenoars! dieven!
(driftig opgewonden) Gruetmoeder! gruetmoeder! zeg gij het! G' hè 't gehuerd! G' hè 't gezien!
(dreigend tot Rozeken) Zwijg, zeg ik ou. (tot inspecteur) Menier den inspecteur, de man die weet woarveuren da we noar Amerika gekomen zijn es doar. (wijst naar rechts) Loat hem hier komen, menier den inspecteur, en hij zal 't ou amoal zeggen.
(snikkend en smekend tot kapitein, die wil weggaan) O, as 't ou belieft, menier de kapitein, aanhuer mij en straft de misdoadiger die in ou macht es.
Moar zwijg toch, nondedzju! nondedzju! (roept naar rechts) Florimond! Florimond!
(reikhalzend) Hij wil noar hier komen, moar z' houên hem tegen. (tot inspecteur) O, menier den
| |
| |
inspecteur, os 't ou belieft, loat hem toch komen.
(tot kapitein die over het bruggetje weggaat) Os 't ou b'lieft, menier de kapitein, 'k smiek ou... (Kapitein af. Rozeken wanhopig snikkend) O! o! o! (Verwijtend tot grootmoeder) Gruetmoeder, woarom 'n spreekt-e toch niet! Woarom 'n helpt-e mij toch niet, gij die alles g'huerd en gezien hèt.
(schreiend) Ha moar zwijgt toch, Roze; wilt g' ons nou amoal in 't ongeluk dompelen!
(verwilderd) O Hiere! onze lieven Hiere! onze lieve Vrouwe!
Rozeken valt plotseling hardop aan 't gillen en aan 't huilen, in een zenuwcrisis.
(loopt naar rechts en roept naar buiten toe) Laat die man daar door! Laat hem hier komen!
Rozeken bedaart een weinig.
(dreigend tot Rozeken) Zwijg zilde! 'n zeg niets tegen Florimond!
'n Zeg nondedzju! gien woord! Hij 'n zoe van ou nie mier wille weten, en ons hier amoal loate zitten.
(samen) Hij komt doar! hij es doar!
(tot Rozeken) Toe Roze, houd ou goed.
(zakt midden tegen 't bureau ineen) O! o! o!...
(trekt haar weer recht) Ala toe, nondedzju! Loater, os ge getreiwd zijt, keunt 'm zeggen wat da ge wilt! moar nou moet-e zwijgen!
(met smekend-uitgestrekte armen) Kom Florimond, kom jongen, hoast ou, helpt ons, helpt ons...
(vliegt plotseling wild op, naar rechts) Florimond! Florimond! O o o o o!...
Gordijn valt snel
einde van het derde en laatste tafereel
|
|
Auteursrechtelijk beschermd