Verzameld werk. Deel 6
(1980)–Cyriel Buysse–
Auteursrechtelijk beschermd
[pagina 954]
| |
Derde bedrijf
In de ‘Gelapte Sjako’. Een laaggebalkte gelagkamer. Tegen de achterwand, links, een schenktafel en buffet. Daarnaast een klok en de kelderdeur. Rechts, een Vlaamse kachel met lange, zwarte schoorsteenpijp. Links, op de voorgrond een deur. Hier en daar tafeltjes en stoelen. Alles ziet er slordig en onzindelijk uit.
| |
Eerste toneel
tjiepke baert, donder de beul, boef verwilst, klod de vos, smuik vertriest, honderd en een, bradden d'hondt, clep sandrie, het slijperken, stoute threse, witte manse
Bij het ophalen van 't gordijn zitten de mannen hier en daar verspreid rondom de tafeltjes, allen met lege bier- of jeneverglazen vóór zich. Achter de schenktafel zijn Stoute Threse en Witte Manse bezig met glazen omwassen en afdrogen.
donder de beul
Threse, geef mij nen dreupel.
boef verwilst
Mij uek ienen, Threse.
honderd en een
Threse, mij 'n pijntje bier. Stoute Threse en Witte Manse doen alsof ze 't niet hoorden.
donder de beul
Hawel. Threse, woar blijft g'r mee?
stoute threse
Luept noar den duvel!
boef verwilst
Hoe dát-e: luept noar den duvel! Moete we meschien noar d'helle?
stoute threse
Ge zoedt 't toch wel verdienen.
honderd en een
Joa moar, sakerdzju! as-e we noar d' helle moeten, dan moete we zeker iest vele drijnken, want doar es 't woarm zulle! (tot Witte Manse) Ala toe, Manske,
| |
[pagina 955]
| |
geef gij ons 'n pijntje.
witte manse
Moar nie nien ik!
stoute threse
't Es het mij percies gelijk, jongens, wa dat-e gulder al roept of zievert; moar zue lang of dat-e mij nie betoald 'n hèt 'n krijgde gienen drank mier.
boef verwilst, honderd en een, klod de vos, smuik en vertriest
(tegelijk) We zille wij ou betoalen.
stoute threse
Joa, joa g'...'k peist uek!... mee koppekeien zeker...
donder de beul
Verdome!.. es da al zue vele dan, wa da w'ou schuldig zijn?
stoute threse
Joa joa 't, 't es vele, 't es zeker vele. Wilde gij ne kier weten hoevele? (neemt een lei uit een la en gaat aan 't optellen) Gij, Donder de Beul, zij mij, mee da van gisteren meegerekend, honderd vier en tzeventig dreupels en pinten schuldig.
donder de beul
En woar zijn, Threse?... O, sakerdzju! woar es al die goen drank toch noartoe?
stoute threse
Joa,... woar noartoe!... Ge weet 't gij wel woar dat hij noartoe es!
boef verwilst
En ik, Threse? hoevele ben d'r ik ou schuldig?
stoute threse
Gij?... (optellend) Honderd vier en viertig!
boef verwilst
Sakerr...nondedomme!
smuik vertriest
En ik, Threse?
stoute threse
Gij!... ge zij nog de miesten dronkoard van allemoal, gij. Ge zijt er mij honderd en twie en tnegentig schuldig!
Smuik Vertriest laat een lang en scherp dierengegil horen.
clep sandrie, bradden d'hondt, klod de vos en 't slijperken
(tegelijk) En ik, Threse?
stoute threse
(gooit woedend de lei neer in de la) Luept noar den duvel, gulder!...
tjiepke baert
(tot Stoute Threse) Da zijn toch stomme biesten e-woar? Ze zitten nou al weken lang in d'oarmoe, en as 'k ulder wille rijke moaken luepen z'r van deure.
stoute threse
E-woar?... Hè-je da nou nog oeit geweten? | |
[pagina 956]
| |
het slijperken
(tot Tjiepke Baert) Zoe-je gij meschien geirn in den bak goan zitten, mee al ouw geld?
| |
Tweede toneel
de vorigen, guustje meule
guustje meule
(komt langzaam binnen) Elk ne goendag. (glimlachend) Scheelt er wa dan? Zij-je nie t'akkoord? (tot Witte Manse) Manse, mij 'n pijntje bier.
donder de beul
(staat op en komt bij Guustje Meule) Ha! Guust, jongen, we zijn blije da w' ou zien, zulle! We zijn zue ongelukkig!
witte manse
(komt met een glas bier bij Guustje Meule) As 't ou b'lieft, Guustje.
guustje meule
(tot Witte Manse) Merci (tot Donder de Beul) Hoe zue dát-e? (Proeft even van zijn bier)
donder de beul
Guust, jongen, we zijn oarm en Threse 'n wilt ons nie mier poeffenGa naar voetnoot1.. (met een kringvormig gebaar) Kijk ne kier hoe druege da w' hier amoal zitten.
stoute threse
't Es ulder eigen schuld, z'n willen nie welvoaren. Ze keune geld verdienen lijk slijk mee Tjiepke Boart en z'n durven nondedomme niet! (Verwarde protestkreten)
guustje meule
(tot Tjiepke Baert; geheimzinnig) Hoe zue dát-e? Mee die vispartije? durven ze niet?
tjiepke baert
Nie, verdome! Hè-je da nou nog oeit geweten van zulke keirels; mannen lijk reuzen!
guustje meule
Ala, kijk, kijk, iederien moe zijn eigen zoaken kennen e-woar? 'k 'n Kan ik doar al nie vele van zeggen. Ge moet mee mallekoar spreken, mallekoar trachten te verstoan. (tot Stoute Threse) Weet-e wat, Threse: geef ze nog elk nen dreupel of 'n pijntjen op mijn kapeGa naar voetnoot2.; da zal ulder meschien kroazeGa naar voetnoot3. geen.
| |
[pagina 957]
| |
Algemeen geestdriftig gejuich. De beide vrouwen schenken glazen vol en komen ermee rond.
tjiepke baert
(op een vleiende toon) 't Es zeker, jongens, dat 't de moeite weird es. Nog noeit van ulder leven 'n zilde azue 'n vangste gedoan hên. As g'n beetse slim te wirk goat durf ik wedden da ge te minsten zevenhonderd kilo's vis uit de vijvers hoalt.
het slijperken
Nou!... Zevenhonderd kilo's!...
tjiepke baert
Dat 't nie woar 'n es! Doar 'n hèt-e gulder gien gedacht van, van wa dat er doar in zit. As 'k doar verlede weke mee mijn kerre veurbij reed zag ik er 't jongetje van den hovenierGa naar voetnoot1. ne snoek uithoalen die te minsten zeven kilo's woog. Hij 'n kon 'em hoast nie boven trekken.
klod de vos
O! gie verdomde leugenoare!...
tjiepke baert
Dat 't nie woar 'n es! 'k Mag hier sebiet duedvallen as ik liege!...
honderd en een
Toet, toetGa naar voetnoot2., d'r zit huel veel vis in, 'k weet ik da uek wel. Moar da es 't irgste van al dat er doar zue sakerdzju's vele gewoakt wordt.
tjiepke baert
Nou nie mier, nou al ne huelen tijd nie mier. Den b'ron es al vijf moanden mee zijn wijf op reize, en 't kastiel stoa gesloten. Doar 'n es verdome niemand anders mier dan dien ouwen boswachter en hij ligt huele doagen zat as zijn miesters nie thuis 'n zijn.
guustje meule
Weet-e wat-e?... ge keunt het wel doen, en veur dien ouwen boswachter 'n moet-e nie schouw zijn. Da es woar, lijk of Tjiep zegt, dat hij huele doagen zat ligt as zijn miesters wig zijn. Moar ge moet oppassen van d' honden. D'r zijn d'r drije, en 't zijn dulleGa naar voetnoot3.. As ze beginnen te bassen binstGa naar voetnoot4. dat-e bezig zijt mee visschen zijt-e verloren. Ge moet zurgen dat ge, of wel 'n hietGa naar voetnoot5. teefken, of wa vlies en bienen mee hèt.
stoute threse
Pak Klakke Moarschalks teefke mee, 't | |
[pagina 958]
| |
luept percies hiet; d'r zaten gister achternoeneGa naar voetnoot1. wel twintig honden achter.
donder de beul
Drij bienen mee wa vlies en zenuws an, firm in de muile van ne kloefGa naar voetnoot2. vastgebonden, es nog beter. Z' houên ulder doar lang an bezig.
het slijperken
(staat op en gaat luisteren aan de deur) Chut!.. niet te luië! D'r zijn meschien pandoeren in de buurte.
tjiepke baert
(met gedempte stem) Hawel, goat 't an? Zijn we 't akkoord?
donder de beul
(als boven) Joa moar, verdome, Tjiep, wa es da nou veur 'n manier van affeirens doen? Zegt ons iest wa da w'r veuren krijgen.
stoute threse
Joa joa, da es uek zjuust. Ne meins wil weten wa dat hij verdient.
tjiepke baert
Vijf en tzeventig centimen per kilo, al de soorten deur mallekoar, levend opgewegen. (Verwarde protestkreten)
donder de beul
(verontwaardigd) Zij-je nie wel wijs dan Tjiep? Miende gij da we doarveuren ons vel goan riskeren?
tjiepke baert
Joa moar, goed, ge meug vroagen, ge meug vroagen.
donder de beul
Ne frank vijf en twintig per kilo. Veur min 'n doen we 't niet.
tjiepke baert
Dat 'n kan nie zijn! Dat 'n kan nie zijn! Zueveel 'n kan ik er zelf nie van moaken. En al mijn moeite dan! En 't gevoar da 'k zelve luepe! As de sandurms mij ne kier moeste pakken dan, binst da 'k 's nachts mee de vis noar de stad rijje. (wil opstaan) Nie nie, ge zij bedankt, zulle! 'k 'n Doe 't uek niet.
(Verward geraas in de gelagkamer)
guustje meule
(doet hem weer zitten. Tot de boeven) Chut! chut! 'n beetse stiller, gulder! (tot Tjiepke Baert) En gij, Tjiep, zet ou weerom nere. G'n moet hier nie zitte vitten en kijven, ge moet trachten van mallekoar te
| |
[pagina 959]
| |
verstoan. Wa dat-e gij biedt, Tjiep, es te weinig, en wa da ze zulder vroagen es te vele. Ge moet ulder verschil dielen. Da 'n kan mij nie schelen e-woar! 'k 'n Hè ik doar gien belang in. 'k 'n Zegge da moar omda ge zoedt overienkomen. Ne fran per kilo, alles deur mallekoar, levend opgewegen, es ne redelijke prijs.
stoute threse
Joa 't, da es ne redelijke prijs; ge moet da aanveirden.
tjiepke baert
'k 'n Zal d'r gien drueg bruedjen an over hên; 'k 'n zal d'r giene cens an verdienen.
donder de beul, klod de vos en smuik vertriest
(tegelijk) O! gie nondedzju!
boef verwilst
(tot Tjiepke Baert) Ge zij verdome zue glad as ne poalijnk, gij; 't 'n es gien pakken an ou.
guustje meule
Ala! es 't akkoord?
allen
(staan op en slaan elkander in de hand) Akkoord!
stoute threse
Proficiat!
guustje meule
Threse geef nog 'n reiske dreupels en pinten.
Stoute Threse schikt glazen op een schenkblad, terwijl Witte Manse met een grote kruik naar de kelder vliegt.
donder de beul
(tot Tjiepke Baert) En wannier moet 't gebeuren?
tjiepke baert
Donderdag nacht. Vrijdag nuchtijnk vroeg moe 'k de vis in de stad keunen uitventen.
donder de beul
't Es goed! we zillen op onze post zijn. (tot zijn gezellen) E-woar? 't es goed?
allen
Joa joa 't!...
Witte Manse komt met de kruik weer boven en vult de grote glazen met bier. Stoute Threse vult de borrels met jenever. Glimlachend komen zij ermee bij de mannen, die grapjes met hen maken en hen in 't voorbijgaan vastgrijpen.
allen
(hun glazen aanstotend) Santus!
| |
[pagina 960]
| |
Derde toneel
de vorigen, reus balduk
reus balduk
(komt brommend binnen met een schop over de schouder en een pakje aan de hand. Gooit ruw de schop op de grond) Doar, nondedzju! (gooit er het pakje naast) En da de smeirlap stikt! (laat zich plomp neervallen op een stoel naast de kachel) Geef mij nondedzju! nen dreupel!
donder de beul
Hè, Reus, wa scheelt er dan, jongen? Van woar komde dan?
reus balduk
Da 'k de smeirlap ne klets in zijn smoel gegeen hè, da scheelt er! (Geeft een dreunende vuistslag op de kachel)
stoute threse
Reus, jongen, 'n sloa zue hard niet, as 't ou blieft. Ge zoedt mijn stove kapot Sloan en doarbij nog ou vijngers verbranden. (brengt hem een borrel) Kom, pak liever 'n dreupelke mee ons zonder ou kwoad te moaken.
reus balduk
(slaat ineens de borrel naar binnen, en zet het lege glas zó ruw neer op het naast hem staande tafeltje, dat het breekt) Verdome! (schopt de scherven weg) 't 'n es niets, 'k zal 't betoalen. Geef mij nóg nen dreupel.
guustje meule
Moar, sakerdzju, Reus, wa scheelt er dan?
reus balduk
Da 'k de surveillant ne slag in zijn smoel gegeen hè, dá scheelt er.
guustje meule
Ginder,... op ouw wirk?
reus balduk
Joa, te midden in 't wirk; woar da z't allemoal gezien hên.
boef verwilst
Woarveuren was dat-e?
reus balduk
Woarveuren?... há! veur wa van niemendalle! Veur 'n schubbe die 'n beetsen in de wig lag.
guustje meule
Hoe zue dat-e?
reus balduk
Hawel joa! nondedzju! veur 'n schubbe die doar lag. 'k 'n Hâ 'k zefs nie gezien da ze doar lag, moar al mee ne kier komt de surveillant noar mij gevlogen. (doet de stem van de toeziener na) ‘Balduk, as ik hier nog ne kier die schubbe vinde liggen wordt-e geboet!’ Ge kent em wel, 't es
| |
[pagina 961]
| |
die smeirigen dikke roste kop, mee zijn smoel vul puisten. Doarveuren alliene zoe 'k er al willen op sloan. Moar 'k hielde mij nog in, alhoewel da 'k wrieGa naar voetnoot1. kwoad was, en 'k zei azue half al lachende: ‘O, g'n hèt er toch nog ouw pueten nie over gebroken!’... ‘Wat-e! gij sakernondedzju!’ riep hij... en ier da 'k den tijd hâ van mij omme te kieren, gaf hij mij mee zijne stok ne slag op den oarm. Moar 'k wil hâ-je die flitterGa naar voetnoot2. gezien die 'k hem in de ploatse gaf! Hij vleug omverre mee zijn pikkelsGa naar voetnoot3. in de lucht en 't bloed sprong uit zijn mulle. ‘Zoe-je, nondedzju! nog durve sloan mee ouë stok?’ riep ik hem, en 'k was teweeg om d'r hem nog wa schuppen bij te geen, moar ze pakten mij mee drijen vaste en brachten mij bij den directeur... Vijf menuten loater zat ik mee mijne kassoardGa naar voetnoot4. op stroate.
honderd en een
Hawel! doar hè-je 't nou, zie! Azue goat da zie, op die smeirigen ‘travaux!’ Ge stoa gij doar van 's nuchtijnks te zessen tot 's oavonds ten achten te wirken en te beulen lijk 'n bieste veur 'n drueg stik brued, en bij 't minste dat er gebeurt wordt-e gij, nondedzju! lijk nen hond an de deure geschupt.
bradden d'hondt
Weet-e wa dat-e gij doet, Reus, jongen; kom gij donderdag oavend mee mee ons. Ge zil gij doar op ienen nacht mier verdienen as anders op 'n huele moand.
stoute threse
Verdome! da zoe 'k uek doen, zulle!
witte manse
En ik dan, as 'k ne man was!
klod de vos
't Vreiwevolk mag uek mee. We moen toch iemand hên die ons van tijd tot tijd nen dreupel of twieë schijnkt.
reus balduk
Wa es er goande, donderdag oavend?
het slijperken
Chut!... nie te luie!
donder de beul
(met gedempte stem) De vijvers van Lauwegem-Kastiel leegvisschen. 't Kastiel es onbeweund en de vis luept mallekoar builen van de veelte. Tjiep kuept ons hem amoal af, veur ne fran de kilo, levend opgewegen.
| |
[pagina 962]
| |
reus balduk
(geeft een vuistslag op de kachel) Goed, 'k goa nondedzju mee! (tot Witte Manse) Manske, geeft mij nog nen dreupel. En geeft uek nen dreupel of 'n pint aan al wie hier in huis es! 't 'n Komt er, nondedzju, vandoage nie op an. (klopt op zijn vestzak) 'k Hè 't zitten! (Geestdriftig gejuich)
stoute threse
Zijn we d'r uek bij?
reus balduk
Natuurlijk. Al wie hier in huis es, hè 'k gezeid.
stoute threse
Gij zij ne meins! (Vult de glazen terwijl Reus Balduk, in druk gesprek, naast Donder de Beul, Klod Vos en Clep Sandrie, aan een tafeltje gaat zitten)
| |
Vierde toneel
de vorigen, lisatje
lisatje
(steekt bescheiden 't hoofd naar binnen) Es 't woar da Reus hier es?...(ziet Reus en komt geheel binnen) Reus, onz' Maria hee hueren zeggen da g' hier woart en ze vroagt of ge noar huis wilt komen.
reus balduk
(keert zich woedend om) Zeg heur da ze noar den duvel luept.
lisatje
(beledigd) Joa moar, Reus, g'n moet gij tegen mij azue nie spreken; dat 'n goa mij nie an, zulle! (huilt) Moar 'k 'n zal ik de volgende kier zulke commissies nie mier doen.
reus balduk
(opvliegend) Zij-je verdome hoast wig?
lisatje
(weggaande) Smeirlap! (Reus holt haar vloekend na tot aan de deur, die Lisatje vóór zijn neus dichtslaat)
stoute threse
(woedend) Hawel! hawel! hawel! da es nou toch de moeite weird! Zoe-je verdome nie zeggen dat 't hier 'n slecht huis es! Reus 'n kan hier glen vijf menuten zijn, of zijn wijf of 't ien of 't ander van die smeirigen boel van Beerts komt hem op zijn hielen zitten! (staat te trippelen van woede) Verdome! verdome! zijn we wulder meschien zue ierlijk nie as zulder!
| |
[pagina 963]
| |
guustje meule
Ha moar da es zjaloes zijn e-woar? 't Vreiwevolk bestoat azue. Maria es nog altijd zjaloes van Manse...
stoute threse
Verdome! zjaloes! da es nou wat, e-woar? Ze krijg veel sloagen van da ze getreiwd es, moar ze moest er nog veel mier hên. Dat 't mijn wijf woare 'k sloeg ze de kop af!
reus balduk
Threse, dat 'n goat ou uek nie an. As-e 'k ik mijn wijf sloagen geve 't es da ze 't verdiend hee, en doarbij da zijn mijn affeirens...
stoute threse
't Es woar, dat 'n goa mij nie an; moar 'k 'n kan 't sakerdzju! nie uitstoan da ne vent lijk gij hem azue bij den neuze loat liên! (tot allen) G'n moet gulder nie peizen da ze zij ons nie amoal 'n veracht, hier in de Zijstroate. Z' aanzie zij heur eigen as 'n baronesse, en ons as 't schuim van de vuiligheid. As Reus almetsGa naar voetnoot1. ne kier tegen onz' Manse stoat te klappen, ze vindt zij da zeker te gemiene,... nondedzju!
reus balduk
(met een vuistslag op de tafel) Sakernondedzju! d'r 'n es hier niemand die mij iets te zeggen of te commanderen hee. (gaat naar Witte Manse, slaat haar de arm om het middel en drukt haar tegen zich aan. Uitdagend) Kijk! hier stoa 'k nou bij Manse, en wie 't nie an 'n stoat 'n moet 't moar zeggen. (tilt haar in zijn armen op, en zoent haar hartstochtelijk) Kijk, nondedzju! Kijk! 'k stoa d'r hiermee in mijn oarms. (Wild gejuich en gelach) Ge meugt 't an mijn wijf goan zeggen as ge wilt!
witte manse
(worstelt zich schaterlachend los) Aïe! aïe! 'k ken kan hoast nie mier oasemen! 'k Ben plat gedouwd!
| |
[pagina 964]
| |
Vijfde toneel
de vorigen, maria
maria
Och Hiere God, Reus, 't es tóch woar dat-e gij doar zijt! Van woar komde gij?
reus balduk
(leuk) Ha 'k komme 'k ik van mijn wirk, jong.
maria
Ha joa moar, zijt-e wiggezonden dan?
reus balduk
Ha!... 'k gelueve 'k van joa. (Verschrikt gebaar van Maria. Reus eensklaps ruw) Ala toe toe, 'n stoat doar nie te goapen lijk of ge gien twieë mier 'n kon tellen. Zet ou neer en pak nen dreupel. (klopt op zijn vestzak) 'k Hè 't zitten vandoage... (Gelach)
stoute threse
(komt met een stoel bij Maria) Zet ou, Maria, zet ou, jong. G'n moet nie schouw zijn, zulle! G'n zijt hier in gien slecht huis.
maria
(blijft staan maar legt bevend de hand op de leuning van de stoel) Och Hiere God, Reus zijt-e gij wiggezonden! Wa goan we nou toch doen! Wa goan we nou toch doen!
reus balduk
(spottend) Nou?... Nou 'n doen we nie anders mier as gebroadte kiekens eten! We zillen d'r van donderdag oavend af al wa goan vangen. (Gelach)
guustje meule, tjiepke baert en clep sandrie
(tegelijk) Chut! chut! stille, Reus, stille...
maria
Och, Reus, kom nou liever mee noar huis, en loat ons doar gerust over spreken. 't Kind hee were huel den dag zue lastig geweest, en 'k 'n voele mij nie wel.
reus balduk
(tergend) 't Es percies doaromme da ge moet nen dreupel pakken, lijk of ik ou zegge. (tot Witte Manse) Toe, Manse, geeft ons wijf nen dreupel.
clep sandrie
(tot Maria) Ha, pakt ienen, gie dwoazekonte! Hij 'n zoe 't hij mij gien twie kiers moeten prezenteren.
maria
(huilt. Tot Reus) Ach! hoe keunde toch azue spreken, en weten da g'r mij zueveel verdriet mee doet. 't Es nou al vier nachten achter mallekoar da 'k gien uege toe gedoan 'n hè deur 't schriemen van ons kind.
| |
[pagina 965]
| |
reus balduk
(ruw) Kan-e 'k ik da meschien helpen? Peisde gij meschien da 'k ik verdome uek veur mijn plezier uit ben, as 'k van 's nuchtijnks te zessen tot 's oavends ten achten lijk 'n bieste stoa te wirken veur 'n drueg stik brued!... Loat, nondedzju! mijn huefd gerust, of 'k verzeker ou dat 't schief zal zitten. G'n moet mij verdome nie te noar aanspreken vandoage! (Een poosje stilte, waarin men Maria heviger hoort snikken. Tot Stoute Threse) Geeft ons nog elk nen dreupel of 'n pinte, Threse. (gooit zijn geld over de tafel) Den boel mag verdome op, vandoage! (Maria snikkend af, met onverstaanbaar woordengemompel)
reus balduk
(holt haar woest na) Wa zegde doar, verdomde slonse!... (Scherpe kreten van Maria achter 't scherm)
| |
Zesde toneel
de vorigen, lisatje
lisatje
(komt huilend binnengehold) Och Hier! och God! Guust! Threse! Manse! helpt toch! helpt toch! Hij sloat heur dued!...
(Allen vliegen naar de deur)
|
|