Verzameld werk. Deel 6

[p. 797]

Derde bedrijf

Zelfde toneelschikking als in het eerste bedrijf.

Eerste toneel

vader van paemel, moeder van paemel, de pastoor, cordula, romanie, celestine

Bij het opgaan van het gordijn zitten, rechts, Vader en Moeder Van Paemel, elk aan een zijde van de haard. Moeder Van Paemel, een weinig van het vuur af, in een leunstoel, met kussens achter de rug. Links, op de voorgrond, zitten Celestine en Romanie kantwerk te maken. Door een deur rechts, achter de haard, komt de pastoor te voorschijn, gevolgd door Cordula, die terstond bedrijvig in de keuken heen en weer loopt.

vader van paemel

(met matte stem tot de pastoor)

Hawèl, Menier de Paster, wa denkt er ou van? Hoe vindt g'hem?

de pastoor

(neemt een stoel naast Moeder Van Paemel. Celestine houdt op met speldewerken en kijkt en luistert vol belangstelling naar de pastoor. Romanie, het hoofd diep gebogen, werkt in stilte voort. Af en toe veegt zij stille tranen weg)

Da goa nogal. De pijn es toch verminderd. Ge moet kroaze hên, Van Poamel, en ouw vertreiwen stellen in ons Hiere.

vader van paemel

We zijn ongelukkige meinschen, Menier de Paster. Geluef mij da w' ongelukkige meinschen zijn.

de pastoor

Ons Hiere beproeft ou, Van Poamel, moar g'n meug nie wanhopen. Wie weet hoe of hij ou misschien loater zal beluenen.

[p. 798]

vader van paemel

'k Ben zeven en tsjestig joar oud, Menier de Paster, en van mijn twoalfste joar af hè 'k zonder ophouên gewrocht. Es da nou de belueninge veur al mijnen oarbeid?

Telkens terwijl haar vader spreekt gaat Celestine stil weer aan 't werk. Zodra de pastoor spreekt blijft zij aandachtig luisterend weer stil.

de pastoor

Ge moet geduld hên, Van Poamel. Gods wegen zijn ondeurgrondelijk.

vader van paemel

We zijn oud en versleten, Menier de Paster, versleten van den oarbeid; mijn wijf es ziek en z'n zal misschien noeit mier genezen. In 't begin van ons houwelijk en uek loater os onz' kinders gruet wierden, hân we moed op ons leven, Menier de Paster. W'hoopten da w' hulp en steune zoen g'had hên van onz' kinders, en 'n beetse rust en welstand, in onzen ouên dag. Hawèl,... in ploatse van hulpe, rust en welstand, 'n hên we nie anders as verdriet en ongeluk.

de pastoor

Ha moar, Van Poamel, jongen, iederien hee zijn diel van verdriet op de weireld. G'n meugt doar azue nie altijd op peizen.

vader van paemel

(zich opwindend)

Toet, toet, Menier de Paster, 'k moe 'k doar zeker altijd op peizen, want wulder hên mier as ons diel; wulder hên te veel verdriet op de weireld, en 't ienigste da mij somtijds nog 'n beetse truest, da es van d'r ne kier van te spreken.

de pastoor

Och!...

vader van paemel

'k 'n Kan da nie altijd onder mij houên, Menier de Paster, 'k zoe d'r van versmachten os ik op al ons ongeluk beginne te peizen; os 'k beginne te peizen da mijnen ouwste zeune in 't kot zit veur te branden en te muerden, da mijne jongste zeune lijk ne laffe voagebond gevlucht es noar Amerika, en da mijnen twieden

(met snikkende stem)

den besten en den broafsten en de nistigste jongen van de weireld op stirve ligt van ziekte, zonder nog te spreken van al die ander ongelukken die op ons gevalle zijn... dan moe 'k mij ne kier luchten, Menier de Paster, of 'k zoe d'r wa van krijgen... 'k zoe d'r zot van worden.

de pastoor

Joa zeker, 'k verstoa huel goed dat-e doar veel verdriet in hèt, Van Poamel. Moar g'hèt toch uek wel

[p. 799]

truest in ou leven; g'hèt toch ouw dochters, die goed en broave zijn.

vader van paemel

(verwonderd)

Mijn dochters, Menier de Paster?

de pastoor

Wel joa, ou dochters.

(wijst naar Celestine)

Es ou ouwste dochter gien nistig, broaf, godvruchtig meisken?

(Celestine valt zenuwachtig weer aan 't werk. De pastoor wijst naar Cordula)

Es ou twiede dochter nie fel en kroazig lijk 'n mannemeins?

(wijst naar Romanie)

Es ou jongste nie ierlijk en...

(Romanie begint plotseling hevig te snikken)

Kijk, kijk, wa schilt er dan?

moeder van paemel

(zuchtend)

Ach!...

vader van paemel

Menier de Paster?...

(korte pauze)

Menier de Paster, weet-e gij misschien niet wa veur 'n gruet ongeluk, dat er nóg op ons gevallen es?

de pastoor

(verwonderd)

Wat veur 'n gruet ongeluk, dat er nóg op ulder gevallen es? Bah nien ik!... Wat es er op ulder nog gevallen?

Moeder Van Paemel begint ook te wenen. Cordula loopt gejaagd heen en weer. Celestine werkt zonder opkijken door.

vader van paemel

Weet-e gij nie, Menier de Paster, da Romenie op 't kastiel was om doar heure stiel te lieren as bovenmeissen en loater bij menier Maurice te goan dienen?

cordula

Om schuene manieren te lieren!

de pastoor

(kijkt naar Romanie, die hevig blijft snikken)

't Es woar, 'k hè doar toch iets van g'huerd. En... es ze'r wiggezonden?

vader van paemel

Joa z', Menier de Paster, z' es 'r wiggezonden.

de pastoor

Omdat...

vader van paemel

Menier, de Paster,... es 't serieus dat-e gij nog nie huere zeggen 'n hèt, wat dat er gebeurd es?

de pastoor

'k Geef ou mijn woord van iere.

vader van paemel

Hawèl, Menier de Paster, Romenie es van 't kastiel wiggezonden omda z'n kind moe krijgen

(toenemend gesnik van Romanie)

... van menier Maurice.

de pastoor

(hevig verbaasd)

O!... o!... o!... en hij stoat op 't punt van te treiwen!

vader van paemel

(heftig)

Zij es 'r veure wiggezonden,

[p. 800]

Menier de Paster, en wij moeten d'r veure verhuizen.

de pastoor

Joa moar, joa moar, joa moar; es dat allemoal wel woar? Menier den baron es toch ne godvruchtige, christelijke meies, en Menier Maurice hee toch altijd, veur zueverre da 'k wete, 'n goe gedrag g'had.

cordula

'n Goe gedrag! Sloeber en smeirlap, geluepen mee slecht vreiwevolk uit de stad! Dá heet hij huel z'n leven gedoan! En nou dat hij...

de pastoor

(haar onderbrekend)

Joa moar, hij stoat op treiwen, jongedochter, hij stoat op treiwen!

cordula

(vinnig)

Hawèl joa, 't es dá precies! Vroeger liep hij bij 't slecht vreiwevolk in de stad, moar nou dat hij ging treiwen moest hij hem stil houên, newoar?

(wijst naar Romanie)

En doarom heet hij da onnuezel schoap gepakt, de smeirlap!

vader van paemel

Azue es 't. Moar 't 'n es niettemin uek woar da...

de pastoor

Joa moar, joa moar, jongedochter, en Van Poamel, weet-e gulder dat da 'n huel irge beschuldigijng es! 'k Zit er compleet van te beven van de schrik.

cordula

(tot de pastoor)

Vroag het an Romenie zelve os ge mij nie 'n gelueft. 'k Weinsche dat 't leugens woaren 't gien da 'k hier zegge.

de pastoor

't Es wried! 't es wried!

(tot Romanie)

Moar, jongedochter, hèt-e gij toch nie gepeisd dat-e gij doar zonde en kwoad mee deed. Peis toch ne kier hoe schrikkelijk dat da es: ou bezig houên mee ne jongeling die op 't punt stoat van te treiwen!

celestine

O! da es toch 'n schande, newoar, Menier de Paster? Es da toch 'n schande!

(Zij schreit)

romanie

(insgelijks schreiend)

'k 'n Wist ik nie wa dat hij wilde doen, Menier de Paster. Hij hee mij schouw gemoakt, hij hee mij verdriegd da voader zoe moeten verhuizen os 'k zijn goeste nie 'n dee.

cordula

(tot de pastoor)

Joa moar, z' hên al mier gedoan, de smeirlappen. Os 't spel zueverre was dat 't uit moest komen, heet de snotneus heur honder fran wille geen om 't op ienen van de knechten te steken, en die ouwe vuilkonte van 'n baronesse heet 'r in mee gedoan. Z'hên den toafelknecht

[p. 801]

uitgekocht om hem mee onz' Romanie te doen treiwen, en os Romanie gezeid hee da ze nog liever zoe gestorve zijn dan dat te doen, hên z'heur zonder ne cens mee pak en zak op stroate gesmeten. En den toafelknecht, die da nie schille 'n kan, van de moment dat hij moar de cenzen hee, luept nou overal in d'hirbirgen van 't dorp vertellen dat da kind van hém zal zijn. Smeirlappen, zeg ik, smeirlappen!

(balt de vuist)

O! da 'k ik 'n mannemeins woare!

vader van paemel

Ge zie gij wel, newoar, Menier de Paster, da 'k ik mij zuedoanig van mijn dochters nie te beloven 'n hè, nie mier as van mijn zeuns! 't Kastiel hee op alle meneren schandelijk mee ons gehandeld, da es zeker;

(wijst naar Romanie)

moar zij 'n hee uek nie gedeugen: ze was oud en gruet genoeg om heur nie mier te loaten bedriegen.

moeder van paemel

Ach moar, Voader, 't was toch nog zulk 'n onnuezel schoap os ze noar 't kastiel vertrokken es.

vader van paemel

Tut, tut, tut, al wa konten. Al 't mannevolk es precies gelijk: d'r en es gien ienen die 't zal loaten liggen os hij de keur hee; moar 'n vreiwemens moe oppassen. Z' hee precies wa da ze verdient, en dat 't nie 'n woare da 'k mijn zieke vreiwe gien altroassie^1. 'n wil aandoen, 'k smiet heur uek op stroate, precies lijk of z' op stroate gevlogen es uit 't kastiel, precies lijk of ik mijnen ouwste zeune op stroate geschupt hè omdat hij nie 'n wilde deugen

(geeft een vuistslag op de tafel)

en precies lijk of ik, nondedzu! zal doen 't es gelijk mee dewelke van mijn jongens die ulder nie 'n wille voegen.

cordula

(tot Van Paemel)

Ha ge zoedt gij uek ne sloeber zijn, da ge da moest doen.

moeder van paemel

(angstig)

Kerdule! Kerdule!...

vader van paemel

(tot Cordula)

Houd ouwen bek, gij. En os 't ou hier nie an 'n stoat

(wijst naar de deur)

aldoar keunde buiten, zie, zuewel as d'andere.

moeder van paemel

(smekend)

Ha moar Voader toch...

1. Hevige schrik.

[p. 802]

cordula

(boos)

Ah! c'est ça! Nou da ge toch moet verhuizen keunde mij missen, newoar? Ge zoedt wel anders klappen da g'hier op ouw hof mocht blijven.

vader van paemel

(dreigend half opstaande, met een vuistslag op de tafel)

Ouw smoel houên, zeg ik. G'n hèt hier niets te zeggen, gij, niets, nie mier of 'n ander. Hèt-e gewirkt, 'k hè d'r ou veuren onderhouên. En bovendien, 'k 'n wille nondedzu! deur mijn jongens nie geduveld worden!

(Cordula beledigd af, in de ziekenkamer, rechts)

celestine

(nijdig)

Ha moar, Voader, 'n vloekt toch azue niet in de presencie van Menier de Paster.

vader van paemel

(woedend, tot Celestine)

Wat-e! gie verdomde kwezel! Zoedt-e gij mij uek al durven wetten stellen! Goa gij, nondedzu, noar 't kluester en wor nonne, os ge te leeg zijt om hier t' helpe wirken.

moeder van paemel

O Voader, Voader!...

de pastoor

(gezagvoerend opstaande)

Van Poamel, 'k verbie ou in mijn tegenwoordigheid Gods noame te lasteren. Ge meug peizen en zeggen wa da ge wilt, moar ge 'n meug nie vloeken.

vader van paemel

(kalmer)

Pardon, Menier de Paster. 't Es woar 'k hè mij te verre loate goan; moar os ne meins azue op alle meneren getormenteerd wordt, ge 'n weet op 'n einde nie mier wat da ge nie 'n zoedt doen.

de pastoor

(gaat weer zitten)

Ge moet kalm zijn, Van Poamel. 'k Zal ou helpen, en trachten goed te moaken 't gien da 'k kan. 'k Zal trachten te moaken da Romanie ne goen dienst krijgt as memme^1., en 'k zal den baron goan spreken en zurgen da ge nie 'n moet verhuizen.

vader van paemel

't Es al te loate, Menier de Paster. Mijn hofstee es onder mijn gat verpacht aan de ouwste zeune van sloeber Landuijt die d'r al joaren lang op loerde. Da es mijn beluenijnge om hier drij en dertig joar lang lijk 'n bieste te wirken en alle joaren mee Kerstdag getreiwe mijne pacht te betoalen.

de pastoor

't Es spijtig... 't es spijtig... moar d'r zijn nog

1. Min.

[p. 803]

ander en misschien beter hofstees te vinden as de deze. 'k Zal moaken da g' 'n geschikte doenijnge krijgt.

vader van paemel

G'en moet ou doar gien moeite veure geen, Menier de Paster, want 'k 'n hè toch gien geld mier om op 'n ander hofstee te komen. 'k Ben gereineweerd, Menier de Paster, zue plat as 'n luis gereineweerd!

de pastoor

(ongelovig)

Och? och!... Azue ne fellen, nistigen boer lijk of ge gij zijt! Dat 'n es nie meugelijk!

vader van paemel

Zue plat of 'n luis, Menier de Paster, ge meug mij woar gelueven. Menier den b'ron es rijke geworden mee mijnen oarbeid, moar ik ben deur mijnen oarbeid gereineweerd!

de pastoor

(tot moeder Van Paemel)

Hij overdrijft wel 'n beetsen, es 't nie woar, Moederken?

moeder van paemel

Bah! hij 'n doet, Menier de Paster. We 'n hên welder niets mier.

vader van paemel

(tot de pastoor)

Zoek gij mij 'n goeje kurtweunste^1., Menier de Paster, os ge nog iets veur mij wilt doen. Da es 't ienigste woar da 'k nog op kan komen.

moeder van paemel

Ik zoe noar Amerika willen goan, Menier de Paster.

de pastoor

(verbaasd)

Noar Amerika nogal?

moeder van paemel

O joa, 'k zoe d'r toch zue geiren noartoe goan. Hier 'n hên we toch nie anders mier as ongeluk te wachten. Da 'k genezen woar en da Van Poamel wilde, 'k zoe d'r tóch zue geiren noartoe goan.

de pastoor

Ha moar wa zoedt-e gij doar op ouwe leeftijd goan doen, Moeder Van Poamel?

moeder van paemel

'k Zoe bij Kamiel goan. Hij es er toch zue content en hij vroagt standvastig of da we wille komen.

(haalt met bevende hand een brief uit de zak en geeft hem aan de pastoor)

Kijk, lees da ne kier, Menier de Paster, 'k hè vandoage al were nen brief van hem ontvangen. Hij 'n vergeet ons niet; 't es toch zulk nen broave jongen.

vader van paemel

Zeg liever: ‘'t was nen broave jongen...’ Want ik 'n hiete da gien broave jongens mier die

1. Huisje van het liefdadigheidsbestuur.

[p. 804]

uldere post bij den troep deserteren. 'k Hiete da lafoars!

(met een snik in de stem)

Desiré... dá es nen broave jongen. Dat hij moar 'n kon genezen, 'k zoe mid misschien in al ons ander ongeluk nog keunen truesten.

(weent)

Moar, ge zilt zien, hij 'n zál nie mier genezen. Hij trekt hem ons ongeluk veel te stijf aan. Hij 'n zeg nie vele, diene jongen, moar 't eet hem op van binnen, 'k wete dat-e. Sedert dat hij g'huerd hee da we moete verhuizen, 'n heet hij gien gezond ure mier g'had.

(Weent)

de pastoor

Hèt kroaze, Van Poamel, en ons Hiere zal hem over ou wel ontfirmen, es 't nou niet, dan loater.

(leest in de brief)

Joa, joa Kamiel es doar content, da ziet-e. Hij es doar bij zijn nonkel Justien, newoar?

moeder van paemel

Joa hij... Lees moar luie, Menier de Paster, da 'k het uek nog ne kier huere. 't Es uek nog mijnen ienigen truest in al ons ongeluk.

de pastoor

(zet zijn bril op)

Loat ne kier zien dan.

(Leest)

Rock Island, Illinois, den 2n October 18..

Beminde vader en moeder en

broeders en zusters,

Ik neem de pen in de hand om u te laten weten den staat van mijn gezondheid en verhoop van u het zelfde. Moest het anders zijn het zou mij veel verdriet doen. Ik peins nog wel dikwijls op Belzeland, en sitoe op u allen, beminde ouders en broeders en zusters, en ook wel op de vrienden en de kennissen van 't dorp, maar alles is hier toch zoo heel anders en de boeren en de werkmeinschen zijn hier rijke menschen in vergelijking met wat ze in Belzeland zijn. Nonkel Justien is hier ne rijken boerenheere geworden en hij en kan haast geen Vlaamsch meer klappen en verstaat er hem niet aan dat gij allen al lang naar Amerika nog niet gekomen zijt. Hij zegt dat hij nog altijd gereed is om uw reize te betalen als gij wilt overkomen en dat gij hier in min dan vijf jaar rijker zoudt zijn als dat gij oeit in Belzeland geweest zijt. Als ge toch peist, lieve ouders, en broeders en zusters, dat de werkmeinschen

[p. 805]

hier drij keers per dag vleesch en visch en eiers eten, en alle dagen een stuk taart bij hun noenmaal zoo goed als bij ons op de kermissen. Het eenigste wat ik hier nogal lastig vind dat is in den zomer de groote warmte en de meuziets^1.. Ze zijn maar den helft zoo groot als bij ons en gij en hoort ze noeit ronken, maar zij kunnen stekken dat gij er dagen lang weffels van op uw vel draagt. Maar dat is toch geen reden om naar Amerika niet te komen, aangezien het er anders toch zoo goed is. Peis ne kier, vader, dat nonkel Justien een rijpaard heeft, alleen voor zijn plezier. En hier en is dat ook niet gelijk in Belzeland waar eenen boer of arme werkmensch zou beschaamd zijn, van in een café te komen. Iedereen, arm of rijk, komt hier in de schoonste hotels of cafés, en wordt voor zijn geld zoo goed bediend alsof hij eenen prinse was. Dat kunt gij in Belzeland niet begrijpen, niet waar, en vader zou toch in geenen café een druppel durven drinken, waar meneer den baron of menier Maurice ook zitten. Het spijt mij niet, lieve ouders, dat ik naar hier gekomen ben en dat ik op de arme werkmenschen niet geschoten heb. Al die dat hier weten, zeggen dat ik wel gedaan heb met op de werkmeinschen niet te schieten, en dat het...

vader van paemel

Zeggen ze nie dat hij uek wel gedoan hee mee van den troep wig te luepen?

de pastoor

Ala, toe toe, Van Poamel, g'n meugt zue hoatdroagend nie zijn. Ge moet keune vergeven en vergeten.

vader van paemel

Vergeten niet, Menier de Paster. Zulke schande 'n vergeet ik noeit.

de pastoor

Joa ge doet!

(Van Paemel schudt krachtig het hoofd)

Wacht ne kier, woar woaren we dan?... Ah...

(leest)

en dat het een groote schande zou zijn van op mijn broeders te schieten. Nu mag ik als deserteur in het land niet meer komen, dat is wel waar, maar dat zou mij toch niet spijten als ik u allen maar van tijd tot tijd eens konde zien. Maar ik verdien hier nu al zestien dollars in de week; peis toch dat is meer dan tachentig franken en de volgende maand wordt ik nog verhoogd, en ik hoop dat ik later ook met naarstig te werken rijk zal worden gelijk nonkel Justien, en als

1. Muggen.

[p. 806]

er dan eens eenen prinse of eene prinsesse trouwt in Belzeland krijgen de deserteurs gratie en mag ik in 't land terug komen, te meer dat ik altijd goeden dienst gedaan heb in het leger en nooit gestraft heb geweest, en toch maar drij maanden meer te dienen had als die ongelukkige troebels uitgebroken zijn. Het spijt mij zeer stijf dat Eduard nu in 't kot moet zitten maar ik heb eenen brief van hem ontvangen dat hij toch gezond is ondanks de slechte kost die hij moet eten, en ik heb hem weer geschreven dat hij sitoe naar Amerika moet komen als hij losgelaten wordt, want dat hij hier vrij en gelukkig zal zijn met zijne vrouw en zijne kinderen, en dat er hier voor hem in zijn stiel toch zulk een schoone daguur te verdienen is.

vader van paemel

(spottend)

Heu!... hij zal d'r wel gekomen zijn, peis ik, ne rasphuisveugel!^1. Moar 't es woar, 't zit er ginder vol van.

de pastoor

Joa moar, hij kan hem toch beteren, Van Poamel.

vader van paemel

O joa joa hij, 'k peis 't uek. W' hên d'r hier stoalkes van gezien.

de pastoor

Ik Enfin,... loat ons ne kier vuert lezen.

(leest)

Ik vraag u nog eens vergiffenis, beminde ouders, voor het verdriet dat ik u aangedaan heb, maar als gij naar hier wildet komen zoudt gij toch oprecht zoo gelukki zijn en zien dat ik gelijk had van te handelen zooals ik deed.

vader van paemel

Ha! nondedzu!...

de pastoor

Hiermede sluit ik mijnen brief en verwacht spoedig nieuws van u allen.

Uwen verkleefden zoon en broeder,

Kamiel Van Paemel

P.S. Laat mij ook weten hoe Romanie het stelt op het kasteel.

(Wanhopige beweging van Vader Van Paemel. Hevig geween van Romanie)

en of zij al in haren nieuwen dienst is. Weet gij wat een goe meissen hier verdient in Amerika!... Van de twintig tot de dertig dollars in de maand, en zij 'n heeft bijkans niets te doen, en moet geen schoenen kuischen en heeft eenen salon met een piano waar zij alle avonden hare vrienden en vriendinnen mag ontvangen. Ja, lieve ouders en

1. Veroordeelde.

[p. 807]

zusters, en broeder, gij zoudt aardig opkijken als gij hier de zoons en de dochters van nonkel Justien moest zien. Den oudsten zoon schrijft op een kantoor waar hij honderd dollars, dat is meer dan vijfhonderd franken in de maand verdient en hij is schooner gekleed dan Mijnheer Maurice van 't kasteel, en zijn dochters zijn zoo schoon gekleed als de baronesse en de eene speelt op de piano en de andere op de viool.

Veel komplimenten aan Karel Van Hecke, aan Leo Walgraeve en de andere vrienden uit het dorp en zegt hen dat zij maar spoedig naar Amerika moeten komen en dat zij hier buufstukken zullen eten in plaats van kernemelkpap. En doet ook vooral mijn complimenten aan Masco, aan wie ik grootendeels mijn geluk te danken heb. Ik heb hem zelf al geschreven maar ik weet dat hij niet geleerd is en daarom heeft hij mij geen antwoord kunnen zenden. Hij is toch eenen braven, goedhartigen jongen al is hij zulk eenen grooten pensejager, en als hij hier in Amerika was zou hij niet meer moeten pensejagen om hem te amuseeren, want er is hier wild in overvloed en iedereen mag gaan schieten die er goeste naar heeft. Ik zou content zijn als hij met Cordula wilde trouwen en ook naar hier komen, en eerlijk met werken zijn brood verdienen.

moeder van paemel

(ontroerd)

Hawèl, Menier de Paster, es da nou toch giene schuenen brief?

de pastoor

Joa 't zulle, da es zeker ne schuenen brief, en 'k verstoa da ge zoedt goest hên om doar uek noartoe te goan.

(tot Vader Van Paemel)

Gij niet Van Poamel?

vader van paemel

(somber; schudt traag het hoofd)

Nie... ik niet, Menier de Paster. Ik blijve woar da 'k ben.

de pastoor

Hm!... 't es het nogal 'n dijngen uek... zue verre.

(kijkt even om naar de deur van de ziekenkamer alwaar Cordula verdwenen is. Tot vader en moeder Van Paemel, met gedempte stem)

Moar Cordula, die moest er noartoe goan.

vader van paemel

Veur mij 'n moe ze 't nie loaten, Menier de Paster; ze mag goan os ze wilt, want 't 'n es nie mier levelijk mee da jong, 't 'n es doar gien huis mier meet' houên.

de pastoor

(als boven)

Kamiel es ne wijze jongen, al heet hij ongelijk g'had mee wig te luepen van den troep. Heur

[p. 808]

Vrijoage mee die Masco 'n zilde gij toch nie keunen, tegenhouên, en 't beste woare dat hij er moar mee 'n trouwde en mee heur noar Amerika ging. Hij zoe d'r misschien broave worden.

vader van paemel

Joa joa, 't es goed, Menier de Paster, hij mag z' hên, van morgen af os hij wil. 'k Hè d'r iest huel straf tegen geweest, omdat 't ne leegganger en ne pensejoager es, en da 'k gien leeggangers in mijn uegen 'n kan zien; moar weet-e wa dat er van es, Menier de Paster,

(lacht nijdig)

sedert dat hij weet da we gereineweerd zijn 'n komt hij nie mier af, zue slim es hij.

moeder van paemel

Ha joa moar, Voader, ge weet toch wel da g'hem zelf aan de deure gezet hèt, en da g'hem verboën hèt van hier nog in huis te komen.

Terwijl Moeder Van Paemel spreekt, gaat de deur links langzaam open en Masco steekt met aarzeling het hoofd naar binnen.

de pastoor

(verrast)

Kijk kijk, doar es hij!

vader van paemel

(spottend)

Ha!... da es de moeite weird! Hij hee zeker an de deure stoan urken^1..

1. Luisteren.

Tweede toneel

de vorigen, masco

masco

(links op met aarzeling)

Es 'r gien belet? Elk ne goendag. Mag ik binne komen, of...

vader van paemel

Joa, joa g'; kom moar binnen; g'n moet ou nie mier generen.

masco

(onthutst)

Ala, zueveel te beter. Moar...

(Zwijgt)

vader van paemel

Hawèl, wa moet-e hên! w' urken.

masco

(wantrouwig)

Gulder doe oardig, 't denkt mij. Wa... wa schilt er dan?

vader van paemel

Niets... d'r 'n schilt niets! We zijn

[p. 809]

content da w' ou were zien en we zitten te wachten noar 'tgiene da ge goat zeggen... Woar veuren es 't da ge komt?

masco

'k Kwam ik ne kier vroagen hoe dat 't goat mee Desiré.

vader van paemel

(somber)

Stillekens.

masco

(haalt een patrijs van onder zijn vest)

En 'k hè hem iets meegebrocht... da veugelken. Hij zal da misschien geiren eten.

vader van paemel

(kijkt strak naar de patrijs. Spotlachend)

Haha!... 'n patrijsse. Iene van den baron, hé! Allo, 't es goed, leg ze doar moar, 't zal ze wel iemand opeten. Nou 'n moen w' ons nie mier generen.

de pastoor

(gejaagd tot Masco, die de patrijs wil op tafel leggen)

Nie, nie... 'n tueg ze mij niet; leg z' elders. 'k 'n Wille da nie zien... 'k 'n wille da nie weten.

vader van paemel

(tot Masco)

Smijt z' in 't achterhuis,

(Masco gooit de patrijs in 't achterhuis)

en zet ou moar wat-e.

(Masco gaat zitten. Korte stilte)

Hawèl, es 't al da ge te zeggen hèt!

masco

(gegeneerd)

Al?... al en nie al.

vader van paemel

Hawèl... wa es 't ander.

masco

(plotseling moedig)

't Andere!... Of da 'k mee Kerdule mag treiwen, da es 't andere.

vader van paemel

Joa g'...

(stil gelach van de pastoor)

masco

Joa moar...

vader van paemel

Joa g', zeg ik ou. Es 't nou nóg nie wel!

masco

Joa, joa 't... moar hoe komt da, da g' azue al mee ne kier...

vader van paemel

Wa kan ik nog mier zeggen of joa? Zoedt-e liever hên da 'k nie zegge?

masco

Nie nien ik, moar...

vader van paemel

Wat-e?

masco

O gie verdomme, ge zit mij te duvelen.

vader van paemel

't 'n Es gien gedacht van.

de pastoor

't Es de zuivere woarheid, Masco. We woaren precies bezig mee van ou te spreken os ge binnen gekomen zijt; en Van Poamel zei da g'hier were mocht komen os 't was om mee zijn dochter te treiwen.

[p. 810]

moeder van paemel

't Es de woarheid.

masco

(vrolijk opgewekt)

En woar zijn! Ala! zueveel te beter! Woar es ze?

de pastoor

Z' es doar in de koamer, bij Desiré. Moar zeg ne kier, Masco, wa goat-e gij doen om van te leven os ge treiwt.

masco

Wa da 'k goa doen om van te leven, Menier de Paster... lijk of ik altijd gedoan hè.

de pastoor

Pensejoagen dan?

masco

(spotlachend)

O! pensejoagen!... De meinschen mienen dat-e... omdat er nou en dan ne kier ne hoas of 'n patrijsse in mijn huis komt.

de pastoor

Woarom 'n wirkte toch nie, Masco? Woarom 'n goat-e mee Cordula noar Amerika niet, bij Kamiel, die doar toch zue content en zue gelukkig es?

moeder van paemel

O ja, doe dat-e!... Da Desiré genezen woare, en da 'k kon goan en da Van Poamel wilde, 'k 'n zoe hier nie lang blijven.

masco

'k Zal ik misschien wel goan; 'k 'n weet ik da nog niet; we zillen effen aan zien.

(geheimzinnig)

Moar 'k hè hier iest nog iets anders te doen. 'k Moe hier iest nog iets vereffenen.

de pastoor

(nieuwsgierig)

Joa!... wat-e?

masco

Da zijn mijn affeirens, Menier de Paster. Ge zilt doar misschien loater wel van hueren.

Derde toneel

de vorigen, cordula

cordula

(komt haastig uit de ziekenkamer gelopen)

Voader!...

(tot Masco die zij plotseling ontwaart)

Och Hiere... zijt-e gij doar uek!

(weer tot Van Paemel)

Voader, Desiré zoe geiren hên da ge ne kier bij hem komt. Hij moe ou sitoe iets zeggen.

(Vader Van Paemel staat op)

moeder van paemel

Hij 'n es toch nie slechter, zeker?

cordula

Bah nien hij... 'k 'n weet nie..., hij 'n doet toch

[p. 811]

moar oardig. Hij wilde malgré hên dat-e gij uek bij hem kwam, Moeder.

moeder van paemel

(klaaglijk)

Och Hiere!... en 'k zit ik hier, newoar? 'k 'n Kan ik nie mier oan!

desié

(achter 't scherm, met luie kreet)

Voader! Moeder!...

moeder van paemel

Och Hier! och Hiere!...

Allen vliegen op naar de deur, rechts.

gordijn