Verzameld werk. Deel 6
(1980)–Cyriel Buysse–
Auteursrechtelijk beschermd
[pagina 781]
| |
Eerste Toneel
de baron, de barones, maurice, germaine, vader van paemel, desiré, cordula, romanie. later moeder van paemel
Bij het opgaan van 't gordijn liggen Vader Van Paemel, Desiré, Cordula en Romanie hier en daar in de schaduw van de bomen in het gras te slapen. De barones komt uit het woonhuis. De baron, Maurice en Germaine staan wachtend bij het hekje. Af en toe hoort men gekraai van hanen.
de barones
(boos) Il n'y a personne, absolument personné! Je te l'ai dit plus d'une fois, Gontran, ces gens sont des paresseux, qui laissent tout à l'abandon.
de baron
Je pense qu'ils sont tous aux champs.
de barones
(ontdekt een van de slapers onder een boom) Ah! par exemple! Voilà qui est trop fort! (ontdekt een tweede en een derde) Non, mais regarde moi ça: ils dorment, tout simplement, comme s'ils n'avaient pas autre chose à faire.
de baron
(verbaasd) Ah bah! (nadert tot Vader Van Paemel) Hé, Van Paemel, slaap je dan?
vader van paemel
(half ontwaakt) Heu!... wa schilt er dan? Hoe loat es 't al? (herkent plotseling de baron, richt zich half overeind, en dan geheel op) Heu!... Menier den
| |
[pagina 782]
| |
B'ron, zift-e gij doar! (neemt zijn pet af) en Mevreiwe, en Menier Maurice, en gezelschap. (tot de andere slapers, met gillende stem) Allo! op doar! (Desiré, Cordula en Romanie ontwaken en rijzen langzaam op. Tot de bezoekers) Excuseer, Menier den B'ron, en Mevreiwe, 't es vroeg op te zijn, 's morgens, en we lagen 'n beetse te noenstonden. (roept in de richting van het woonhuis) Hé, Moeder, woar zit-e dan? (tot de bezoekers) Kom binnen, Menier den B'ron, en Menier Maurice, en Mevreiwe en gezelschap, ge goat ulder 'n beetse zetten.
de barones
(uit de hoogte) Iek bijn geweest in huis, Van Paemel, en uw vrouw is daar niet.
vader van paemel
Toet toetGa naar voetnoot1., Mevreiwe, z'es doar zeker, moar ze lig woarschijnlijk uek 'n beetse te rusten. Hé, moeder!... Filemiene!... Nondedzu! woar blijfde dan?
moeder van paemel
(komt haastig, half aangekleed, uit het huis gelopen) Wel, Menier den B'ron, en Mevreiwe, en Menier Maurice en gezelschap, wa plezier van ulder hier te zien. Da es toch woarme, newoar? en zulk 'n schuen were! Excuseert, Mevreiwe: 't es 's morgens toch zuedoanig vroeg op te zijn en we lagen wij allemoal 'n uurken te noenstonden. Kom binnen, Mevreiwe, en Menier den B'ron en gezelschap, ge goat ulder 'n beetse zetten en 'n beetse rusten. Zoedt-e gien gloazeke melk drijnken. (Weigerende hoofdschudding van de baron en de barones. Tot Germaine) En gij, Mejonkvreiwe?
de barones
Merci, Bazin Van Paemel, wij zul niets gebruik, maar breng ons hier wat stoel. Wij zijn moe en zul 'n beetje rust onder de booms.
moeder van paemel
Lijk of ge wilt, Mevreiwe, 'k goa d'r direct omme. (Zij loopt haastig in huis en komt terug met stoelen. Intussen komen Desiré, Cordula en Romanie de bezoekers groeten)
de baron
(tot Van Paemel, terwijl hij met de hand naar de zoon en de twee dochters wijst) En lig die ook zo te slaap, Van Paemel! Maar die zijn veel te jong om over dag te slaap, die moet binst den dag werk, en 's avends slaap.
| |
[pagina 783]
| |
moeder van paemel
(biedt stoelen aan) As 't ou belieft, Mevreiwe, as 't ou belieft, Menier den B'ron. (Spoedt zich weer in huis)
vader van paemel
O... Menier den B'ron, zonder dat ge 't mij kwoalijk neemt, 't zijn nistigeGa naar voetnoot1. jongens die 'k hè en ze doen doanig ulder devuerenGa naar voetnoot2.. Z'hên acht doagen achterien gesletenGa naar voetnoot3., Menier den B'ron, van ten twieën van den uchtijnk tot den halver tienen van den oavend.
moeder van paemel
(met stoelen) As 't ou belieft, Menier Maurice. As 't ou belieft, Mejonkvreiwe.
de barones
(tot Van Paemel) Jawel, Van Paemel, maar veel slaap is toch de manier niet om goed door de wereld te kom, dat weet gij ook wel. (Terwijl de barones spreekt, kraait luid een haan)
cordula
(vrijpostig) Van ten tienen van den oavend tot den twieën van den uchtijnk, Mevreiwe, en dan nog 'n uurken 's noens, en anders huel den dag ziere wirken, dat 'n es toch nie te vele sloapen, denkt 't mij. (Germaine fluistert iets in 't oor van Maurice)
maurice
(tot de barones, met een blik op Cordula) Dis, mère, est-ce celle-là que tu veux donner à Germaine comme femme de chambre?
de barones
Ah non, par exemple!... L'autre!
germaine
Heureusement, car elle ne me plaît pas du tout, la première. Son ton est d'une impertinence!...
moeder van paemel
(tot de barones) Joa, moar, Mevreiwe, ze zijn jong en struis, en ze keunen zij doar wel tegen, tegen 'n beetse veel wirk. Moar 't es spijtig, newoar! da we nou precies Kamiel moete missen en toch zue overleit zijn van wirk!
de barones
Die is weer opgeroepen bij den troep, niewaar?
moeder van paemel
Joa hij, Mevreiwe, mee al die troebels newoar? Da es toch 'n dijngen! En hier zue nuedig zijn! | |
[pagina 784]
| |
de baron
(tot Van Paemel) Het is spijtig, Van Paemel, dat uw oudste zoon zich nie beter wil gedraag. Ik heb gehoord, en dat doet mij veel verdriet, dat hij in Gent aan de hoofd staat vaneen bend socialistes grévistes die schrikkelijk veel kwaad doen. (Opnieuw schel gekraai van een haan)
vader van paemel
Menier den B'ron, 't es ne sloeber, en 'k zeg het hier rechtaf, al es 't mijne zeune. Moar 't 'n es mijn schuld niet, Menier den b'ron, 'k 'n kan d'r niets an doen. 'k Hè al gedoan wa dat er in mijn macht bestond om 't hem te beletten.
de baron
Ik wil 't geloof, Van Paemel. Maar, wil ik u nog wat zeg: gij zoudt moet meer voorzichtig zijn in de keus van de vriend en de kennis waar uw kinderen mee omgaat. Daar hebt ge bijvoorbeeld die Masco, die lelijke pensejagerGa naar voetnoot1., die al mijn wild skiet en pak, die laat gij vrijen met uw tweede dochter! Is 't niet zo? (Beweging van Cordula. Van Paemel schudt bedenkelijk het hoofd)
vader van paemel
't Es azue, Menier den B'ron, en 't es huel straf tegen mijn goeste, da weten z' alle twieë. Moar wa kan ik doar an doen? Hij es ne jongen van goeje famielde en die 'n huel schuen stuiverken zoe bezitten as hij wilde deugen. En zonder Kerdula 'n kan ik hier nie vuert, Menier den B'ron. Ze wirkt lijk 'n peird en ze spoart ons wel twie meissens uit. Wil ik heur die vrijoage verbiên, z'es in stoat om mee hem wig te luepen.
cordula
(nijdig) Die jongen 'n doe niemand gien kwoad.
de barones
Nee, maar hij doet veel kwaad in onze chasse!
cordula
(minachtend) Chaasse!
de barones
(tot Van Paemel) En wij zul toch gaarne wil, Van Paemel, dat hij niet mier... (Het gekraai van een haan valt de barones zó schel in de rede, dat zij even moet ophouden met spreken. Nijdig) Maar Van Paemel, wat is dat hier toch voor een violent lawaai, wij kun niet meer spreek!
| |
[pagina 785]
| |
vader van paemel
't Es die vuilkluet van dien hoane, Mevreiwe. (tot Desiré) Ala toe, Desiré, doe hem ne kier zwijgen; we verstoan hier mallekoar nie mier.
desiré
'k Goa mee ienen noar mijn wirk, zulle. (Gaat hinkend naar de achtergrond, met grote bewegingen van de armen, of hij het beest verjaagde)
germaine
(tot Maurice) Comme il botte! Est-ce celui-là que tu as blessé d'un coup de fusil dans une traque?
maurice
Oui, je crois bien que c'est celui-là.
germaine
Tu as sans doute dû lui donner beaucoup d'argent?
maurice
Comme ça. Il a eu un louts. C'est le tarif.
de barones
Enfin, Van Paemel... (Plotseling valt de baron met een gil scheef van zijn stoel) Gontran!... qu'est-ce que tu as? Tu n'es pas bien!
vader van paemel
(helpt de baron weer opstaan) 't 'n Es niets, Mevreiwe. 't Es de pikkel van zijne stoel die in 'n molshol geschoten es.
de baron
(boos, klopt de aarde van zijn kleren) Ja maar, Van Paemel, waarom boucheert gij ook de molshol niet? Dat zou al beter zijn dan hier te ligge slaap.
vader van paemel
Ha! 'k 'n Doe nie anders, Menier den B'ron. 't Es mijn ieste wirk iederen uchtijnk van ten drijen os 'k buiten kome. Moar g'n vin gij toch de loaste mol niet, newoar?
de barones
(opgewonden) Ja maar, Van Paemel, de baron had wel zijn been kunnen breek. Ik sta te beef van de schrik.
maurice
(tot Germaine) Sont-ils cyniques, ces rustres, dis?
germaine
(vliegt plotseling op, hollend en gillend over de boomgaard) Ha!... ha!... ha!... Maurice!... Maurice!... Au secours!... Au secours! Aâââh!...
(Ontsteld vliegen allen haar na)
maurice
Qu'est-ce qu'il y a! Tu deviens folle, toi!
germaine
Une chenille!... une horrible chenille!... Là, là... là! sur mon épaule!... dans mon cou! Aâââh...
maurice
(gooit de rups op de grond en vertrapt ze) Là... là... ce n'est rien. Elle est écrasée.
| |
[pagina 786]
| |
de barones
(verontwaardigd tot de baron) Ils n'échenillent donc pas même leurs arbres, ces fainéants! (tot Van Paemel) Waarom neemt ge niet weg de rupsen van de boom, Van Paemel?
vader van paemel
Och Hiere, Mevreiwe, kan ne meins nou de loaste rissem van nen buem wignemen? 't Goa hier nog stijf wel, want we zitten d'r huele doagen achter. Kijk ne kier noar Boer Landuijts hof, wat dat er doar op zit van rissems op dien bogoard.
Allen gaan langzaam weer zitten. De baron kijkt wantrouwend onderaan zijn stoel. In de achtergrond ziet men Desiré hinkend heen en weer rijden met een kuip op een kruiwagen.
de barones
(tot Van Paemel) Enfin, Van Paemel, om tot ons gesprek terug te kom, wij zul gaarne wil dat die Masco hier nie mier kom. Wil uw dochter met hem loop dat moet zij weet, maar hier mag die Masco niet meer kom of gij moet verhuis.
cordula
(verontwaardigd) Zue!... (Beledigd in huis af)
vader van paemel
't Es het goed, Mevreiwe, ge zij gulder hier miester, hij 'n zal hier nie mier komen... Moar nondemilledzu!... (Verontwaardigd gebaar van de barones) Pardon Mevreiwe, 'k wille zeggen dat 't zulk 'n dijngen zoe zijn veur mij da ze mee hem moest wigluepen. 'k 'n Kan ze nie remplaceren, Mevreiwe. Mijn wijf 'n es moar 'n halve panne mier, mijn ouwste dochter zit huele godsche doagen in 't kluester of in de kirke, 'k 'n zoe verdeke! nie anders mier hên of Romanie, (wijst naar Romanie) die huel broaf en nistig es, moar toch nog zue jong, Mevreiwe.
de barones
Ja, Van Paemel, dat doe mij spijt, maar ik moet u toch nóg iets zeg. Ik zal zeer gaarn uw jongste dochter daar (wijst naar Romanie) in mijn dienst neem om haar op te voed als femme de chambre...
romanie
(verschrikt) Och Hiere!...
de barones
Voor mijn zoon Maurice, die binnen enige maand gaat trouw (wijst naar Germaine) met mademoiselle de Saint-Siffrides.
In de achtergrond ziet men Desiré drukker met kruiwagen en
| |
[pagina 787]
| |
kuip heen en weer gaan.
moeder van paemel
(wanhopig) Ha, moar Mevreiwe toch! Ha, moar Mevreiwe toch!
de barones
Ja... ik heb ze nodig, en ik zal zeer verlang dat zij zal kom. (tot Romanie) Gij heb daar toch niets tegen om op de kasteel te kom, en daarna bij mijnheer Maurice, nietwaar, Romanie?
romanie
(diep treurig) Ha... os 't het absoluut moet, newoar, Mevreiwe? Ge zij gulder ons miesters en we moete wij g'huerzoamen. Moar 'k zoe toch zue veel liever thuis blijven. (Zij begint te schreien)
vader van paemel
(krabt zich wanhopig in de haren).
Hêjêjêjêjêjêjê! Woar moet da hier noartoe! Woar moet da hier noartoe?
moeder van paemel
(insgelijks in tranen) Och Hiere! da zijn dijngen! da zijn toch dijngen!
de barones
Gij hebt zeer ongelijk, Vrouw Van Paemel, van daarvoor te schriem. Het is een grote eer die ik uw dochter aandoe. Het is tegenwoordig heel moeilijk om goede femmes de chambre te krijg, en dat ik haar neem is een bewijs dat ik confiance in haar heb. Zij zal bij mij schone manier leer en u een schone huur aanbreng, veel meer dan zij hier op de boerderij kan verdien.
moeder van paemel
Och Hiere, Mevreiwe, wa zijn wij, boerenmeinschen, mee die schuene menieren? Dat 'n dient ons toch tot niets.
Sinds een ogenblik heeft Germaine haar zakdoek uitgehaald en houdt hem voor haar neus, alsof zij vieze lucht rook. Maurice doet weldra hetzelfde. Op haar beurt snuift de barones wantrouwend de lucht op.
maurice
(tot de barones) Quelle peste ici, mère! Qu'est-ce donc?
de baron
(haalt insgelijks zijn zakdoek uit) Oh!... C'est insupportable!
de barones
(ook plotseling met haar zakdoek vóór de mond) Pouah... Qu'est-ce qui se passe? D'où vient cette odeur nauséabonde? (tot Van Paemel) Wat is dat hier voor 'n abominable stank, Van Paemel?
vader van paemel
(verwonderd) Ne stank, Me-
| |
[pagina 788]
| |
vreiwe!?... 'k 'n geriek ik niets.
maurice
(wijst naar Desiré in de achtergrond) Oh! c'est là, cet homme, avec sa cuve. Il transporte des ordures.
vader van paemel
Ah joa, 't es misschien Desiré. Hij es bezig mee oale voeren. We moeten toch zurgen veur ons eirdappels en ons boterhammekes, newoar, Mevreiwe?
germaine
Ah!... c'est ça qui fait les pommes de terre et le pain! Quelle horreur! Je ne mangerai plus que de la pâtisserie!
de baron
Oui, mais il faut pourtant admettre...
maurice
Mais, père, pourquoi est-ce qu'il n'emploie pas les engrais chimiques?
de barones
(tot de baron) Il me semble aussi, Gontran, qu'il pourrait fort bien... (Ongeduldig gebaar van de baron. Tot Van Paemel) Dat riekt zo slecht, Van Paemel, waarom gebruik gij geen chimique vette?
vader van paemel
Semiek, Mevreiwe! Ik semiek gebruiken!!... mevreiwe, doar 'n hè 'k gien geld veuren.
de baron
(haastig) Nee, nee, Van Paemel heeft gelijk, de chimique mest is veel te duur en veel te veel vervalst. (tot de barones) voyons, n'insiste donc pas, eléonore, comment veux tu que nous augmentions son loyer si tu lui fais jeter son argent en engrais chimiques?
de barones
Mais alors qu'il cesse au moins de contaminer l'air tant que nous sommes ici. On aspire les microbes des pires maladies contagieuses. (tot Van Paemel, met de zakdoek voor de neus) Doe hem toch ophou, Van Paemel, wij kun hier nie meer respireer van de slecht reuk.
vader van paemel
Lijk of ge wilt, Mevreiwe. (tot Desiré) Hé Desiré!... Dees!...
desiré
Wat es er?
vader van paemel
Uitschiên mee oale voeren, jongen. 't Stijnkt te vele, zegt Mevreiwe. (Onduidelijk gebrom van Desiré)
de barones
(tot vader Van Paemel) Zo dus, dat is in ord, niewaar, met Romanie? Ik zal wil dat zij maandag aanstaand op de kasteel kom. Gij, of Desiré kan haar koffer breng met de kruiwag. Maar de kruiwag moet eerst goed worden gewas, dat hij niet slecht meer riek als hij op de kasteel
| |
[pagina 789]
| |
kom. (Romanie langzaam af, in de achtergrond) Maar nu, Van Paemel, is er nog een andere kwestie. (Korte pauze) Gij woont hier te goedkoop, Van Paemel. (Verschrikt gebaar van Van Paemel en zijn vrouw) Wij zul u niet gaarne doen verhuis, want gij zijt brave meins, maar als gij hier wilt blijf, zult gij vijfhonderd frank per jaar moet opslaan.
Moeder Van Paemel slaat ontsteld de handen in elkaar. Vader Van Paemel springt als onder een zweepslag op.
vader van paemel
Vijf honder fran opsloan, Mevreiwe! Vijf honder fran opsloan! Moar 't es 'n reinewoassie!Ga naar voetnoot1. 'k 'n Kan ik nie opsloan, Mevreiwe! 'k 'n Kan ik da nie opbrijngen! 'k Zitte nou al overpacht!
de baron
Zie, Van Paemel, ik zal kaart op tafel met u speel. Uw buurman daar, Boer Landuijt, heeft een zoon die gaat trouw, en hij heeft mij vijfhonderd frank meer geoffreer voor de hofstee die gij pacht.
vader van paemel
Ah! die sloeber! Ah die luelijke sloeber! Wat-e! die sloeber kom mij 't brued uit mijne mond pakken, ik die dag en nacht moe beulen om in d'oarmoe nie te dompelen!
de baron
Dat zal toch wel zo erg niet zijn, Van Paemel. Als dat zo slecht was zou uw concurrent daar geen vijfhonderd frank meer voor offreer.
vader van paemel
Zue irg niet, Menier den B'ron! Zue irg niet! (korte pauze) Menier den B'ron en Mevreiwe, da es nou mier of tsjestig joar da onz' famielde op ulder goed weunt. Mijn gruetvoader zoaliger hee dees hofstee van ouw gruetvoader gepacht, mijn voader zoaliger hee ze van ouw voader gepacht, en ik hè ze gepacht van ouw voader en van ou. Huel ons famielde, menier den B'ron, hee heur leven lang 'n famielde van treffelijke meinschen en felle wirkers geweest. Os mijn gruetvoader hier op d' hofstee kwam, bezat hij over de drij en twintig duus fran, da hè 'k altijd van mijn voader huere zeggen. Hawèl, Menier den B'ron, mee zijn leven lang te wirken en te sloaven, mee te zurgen en te spoaren cens veur cens, heet hij aan zijn kinders, as hij stierf, negen en twintig
| |
[pagina 790]
| |
duus fran achtergeloaten. Zue da was omtrent zes duus frak dat hij veuruitgegoan was, mee huel zijn leven hard te wirken. En da was tons nog de goen tijd, Menier den B'ron!
de baron
Enfin!...
vader van paemel
Mijn voader ha twie broers en 'n zuster, da was veur ieder, alle kosten afgerekend, nog gien zeven duus fran. Mijn moeder ha van heure kant omtrent tien duus fran, en doarmee, en mee 't zijne, es mijn voader op d'hofstee gebleven. Wulder, os mijn voader stierf, 'n woaren moar drij kinders, Menier den B'ron: ikke, mijn broere Justien, die in Amerika es, en mijn zuster, die getreiwd es in de Woale-pays.
de baron
(ongeduldig) Hawèl!
vader van paemel
Hawèl, Menier den B'ron, os voader stierf en da alles vereffend was, 'n bleeft er moar vijftien duus fran mier over, veur ieder vijf duus fran. Da was 't begin van den slechten tijd, Menier den B'ron en Mevreiwe. Mijn wijf, Menier den B'ron, ha zeven duus fran, zue da we toch were twoalf duus te goar hân om in den boerestiel te blijven. 'k Hoa d'r moed op, Menier den B'ron, den dag da 'k hier veur mijn eigen rekenijnge begon. 'k Dacht in mijn eigen: de tijen zillen beter worden, 't zal were worden lijk in de goen tijd van gruetvoader. Moar 't hee wat anders geweest! 'k Hè drij kiers de koeploag in mijn stallen g'had; 'k hè twie peirden dued g'had van de balgpijne, 'k hè acht kinders g'had, Menier den B'ron en Mevreiwe. Mijnen eiwste zeune es gestorven van 'n verhitheid in den heuitijd; mijnen derden es verongelukt deur 't sturmen van zijn peirden; mijn twiede dochter es gestorven van de teirijnge. Al d'ander, uitgenomen Edewoard, die op zijn zestiende joar noar de stad goan weunen es, 'n hên nie opgehouên hier dag en nacht mee ons op 't hof te beulen en te sloaven, zelfs dienen ongelukkigen duts (met een snik in de stem) van Desiré, die deur Menier Maurice zijn rechterbien half afgeschoten es. Da es nou op 't twie en dertigste joar da 'k hier veur mijn eigen rekenijnge boere, Menier den B'ron, twie en dertig joar van standvastig wirken, en zurgen, en spoaren, en alle joaren getreiwe mijne pacht betoalen... hawèl, Menier den B'ron, da 'k hier morgen alles moest verkuepen, in ploatse van de twoalf duus fran, die 'k hier over twie en dertig joar mee mijn vreiwe te goare ingebrocht hè, 'n zoe 'k mi-
| |
[pagina 791]
| |
schien gien twoalf duzen cens mier hên.
maurice
(tot germaine) Ce qu'ils sons rusés, finauds!...
germaine
C'est inouï.
de baron
Ja, Van Paemel, gij hebt de slechte tijd gehad, lijk iedereen. Denkt gij dat wij misschien geen slechte tijd hebben gehad? De waarde van de grond is op de helf gedaal en de leven wor van langs om duurder. Nu dat mijn zoon gaat trouw moet ik hem ook een positie geef, en de volgende jaar doet mijn dochter haar entrée dans le monde. De tijd is slech voor iedereen; wij moeten alle spaar.
vader van paemel
(loopt hoofdschuddend, met gebukt hoofd heen en weer) 't 'n Kan nie zijn, alij!! 't 'n Kan nie zijn! 't Es om d'r zot van te worden.
de barones
(tot moeder van paemel) De luxe is te groot geworden, ziet ge, dát is het. Vroeger waar de boerenmeisj content met een zwarte mantel 't zondags en 'n muts met lint, maar nu wil de boerin en dochters juweel en zijden kleer en schone hoeden draag precies lijk of ze dames waar.
moeder van paemel
Mevreiwe, ik toch niet, en mijn dochters uek niet. Ik hè nog mijn geiwen uerrijngen en mijn zelveren kruisse die 'k van mijn moeder zoaliger gekregen hè; moar mijn dochters 'n hên niets, Mevreiwe, zuedoanig da 'k er hoast beschoamd in ben os z'ievers op 'n kirmesse gevroag worden. 't Es het 'n dijngen mee ons, alij; ge meug zeker zijn dat 't tegenwoordig mee ons 'n huel triestig dijngen is.
de barones
(opstaande) Enfin, ge weet het nu, nietwaar? En het is niet nodig om daar nu nog langer over te spreek. Gij kunt eens met malkander spreek en u bepeis en ons dan late weet. (De anderen staan insgelijks op)
vader van paemel
(met gebogen hoofd heen en weer lopend) Sakerdeke! da zijn dijngen! Sakerdeke! da zijn dijngen! Hôôôô!... ne meins zoe d'r zot van worden!
de baron
Maar gij zult niet te lang moge wacht, Van Paemel, want ik heb beloofd aan boer Landuijt de volgende week antwoord te geef.
vader van paemel
(balt de vuist naar de achtergrond) O de luelijke sloeber, die ne meins durft reineweren!
de barones
(heengaande) Allons, alzo verbleef,
| |
[pagina 792]
| |
niewaar? En vergeet niet dat ik Romanie maandag op de kasteel verwacht. (Maurice en Germaine zonder te groeten links af)
moeder van paemel
't Es het goed, Mevreiwe.
de baron
(heengaande en even terugkomend. Tot Van Paemel) En dat die wilddief, die Masco, hier niet meer op de hof mag kom. Allons, de goendag.
vader en moeder van paemel
(tegelijk) De goendag, Menier den b'ron en Mevreiwe.
(De baron en de barones links af)
cordula
(komt driftig uit het huis gelopen en roept de vertrekkenden na) Smeirlappen!... Opeters! Nieweirds!
vader van paemel
(dreigend tot Cordula) Ala!... in huis gij!
Cordula weer af. Vader Van Paemel grijpt plotseling een van de stoelen vast en verbrijzelt hem met een vloek tegen de grond.
moeder van paemel
(hevig ontsteld) Ha moar, Voader, wa peinsde! Wa doet-e nou toch!
vader van paemel
'k Weinsche, nondedzu, da'k dued woare!
moeder van paemel
(schreiend) Och Hier! och Hier! och Hiere! Es da hier toch 'n leven! Es da hier toch 'n leven!
vader van paemel
(trekt met een ruk naar de achtergrond) Ala!... loat er ons moar were noar toe goan.
moeder van paemel
(verschrikt) Woar noar toe, Voader!
vader van paemel
(driftig) An 't wirk, nondedzu! tot da 'k er bij cravere. (roept in de achtergrond) Ala, Desiré, voer moar vuert oale, jongen; 't 'n messantGa naar voetnoot1. nou nie mier dat 't wa stijnkt. En loat den hoane moar kroaien uek, d'hinnen zillen misschien zueveel te liever eiers leggen: w'hên ze nuedig! (Neemt zijn spade op de schouder en gaat met grote passen in de achtergrond af)
| |
[pagina 793]
| |
Tweede toneel
de vorigen, kamiel, masco
kamiel
(half in soldatenkledij, half in werkmanspak, blootshoofds. Komt wild binnengehold door het hekje links) Moeder!... O! Moeder!...
moeder van paemel
Och Hiere, Kamiel! Wat es da? Van woar komde gij?
kamiel
Moeder!... Moeder!.... 'k ben wiggeluepen van den troep en de sandurmsGa naar voetnoot1. zitten achter mij.
masco
(springt door het hekje, een geweer in de hand. Hijgend tot Kamiel) Steekt ou wig! Z'n hên ou nie gezien. Ze mienen da 'k ik ou ben. 'k Luepe noar de bosschen toe en zal van doar op ulder schieten. Ze zillen mij achtervolgen in ploatse van ou. (Hollend weer weg)
moeder van paemel
Och Hiere! Kamiel, wa es er toch gebeurd!
kamiel
(huilend) 'k Ben wiggeluepen. Z'hên d'r wried op geschoten, Moeder! Vreiwen, kinders, mannen! En roepen en schriemen! En bloed langs de stroaten! O Moeder! Moeder! Moeder! 't Es te wried! 't es te wried!
moeder van paemel
Och God! och god! (Men hoort een schot in de verte) Hôôôô!...
kamiel
(gejaagd) 't Es Masco! Hij schiet op de sandurms. Ze mienen dat ik het ben en ze joagen d'r achter in de bosschen. Broave jongen, die Masco! Hij reskiert zijn leven om 't mijne te redden. (vliegt zijn moeder om de hals) Adzu, Moeder, 'k moe vluchten. 'k Hè geld! 'k Vertrekke morgen noar Amerika, bij nonkel Justien! 'k Zal ou dikkels schrijven.
moeder van paemel
O!... o!... o!...
kamiel
Adzu, Moederken, adzu! De komplimenten aan voader, aan Desiré, en aan de zusters. Edewoard 'n hè 'k nie gezien, Moeder. 'k 'n Wee niet of hij nog leeft of dat hij uek dued geschoten es. (Verscheidene geweerknallen in de verte) O! huer ne kier hoe da ze noar Masco schieten. 'k
| |
[pagina 794]
| |
Hope toch da z'hem nie 'n zille passen! Adzu, Moeder gee mij 'n kruisken. (Moeder Van Paemel schetst snikkend met haar duim een kruiske op zijn voorhoofd) Adzu! adzu! 'k vlucht al achter wig, deur 't huis. 'k Zal ou schrijven, dikkels schrijven. (Hollend af, door de huisdeur)
| |
Derde toneel
moeder van paemel, vader van paemel, later masco
vader van paemel
(komt gejaagd op de achtergrond op) Wat es da hier mee al da schieten in de gebuurte?
moeder van paemel
(snikkend) O Voader! Voader! Voader!
vader van paemel
(ongeduldig) Hawèl? wat es er, nondedzu, gebeurd?
moeder van paemel
O Voader... Kamiel... Kamiel...
vader van paemel
(driftig) Hawèl, wat es er van Kamiel, nondedzu! Woarom stoat-e doar azue te tuiten?
moeder van paemel
Hij es... van den troep wiggeluepen...
vader van paemel
(woedend) Wat-e!...
moeder van paemel
...omdat hij op 't volk nie 'n wilde schieten. Hij es gevlucht!... Hij goa... hij goa morgen...
vader van paemel
Wa zegde doar! Kamiel wiggeluepen van den troep! Woar es hij? Heet hij hier geweest?
moeder van paemel
(smekend) O Voader, Voader...
vader van paemel
(dreigend) Woar dat hij es? vroag ik ou.
masco
(komt hollend in de achtergrond op) Pas op! de sandurms! Ze zijn mijn spuer kwijt en ze komen noar hier! Es Kamiel wig?
vader van paemel
(driftig, met uitgestrekte hand, tot Masco) Zijt-e gij hier zelf hoast wig? Allo, van 't hof, en hier giene voet mier te zetten.
moeder van paemel
O voader... hij hee Kamiel 't leven gered. | |
[pagina 795]
| |
vader van paemel
't Es gelijk! Hij moe hier wig!
masco
'k Goa wig; 'k goa wig. We zillen loater mallekoar wel spreken. (Geluid achter het scherm) Pas op, zulle! Ze zijn doar! (Springt door de huisdeur weg)
vader van paemel
(hem nahollend) Wat-e! gij sloeber! Ge durft gij in mijn huis nog komen!
| |
Vierde toneel
de vorigen, de brigadier, de gendarme, schiettekatte
schiettekatte
(links op door het hekje, dat hij achter zich sluit. Hijgend tot de brigadier en de gendarme, die tegelijkertijd op de achtergrond verschijnen) Alhier 'n zal hij nie mier wigspringen.
de brigadier
(buiten adem tot Vader Van Paemel, die driftig uit het woonhuis komt) Van Poamel, woar es ouwe zeune Kamiel?
vader van paemel
Dat 'n weet 'k niet Menier den brugedier. 'k Zoek er uek achter.
de brigadier
(tot de gendarme) Blijf gij hier de wacht houên. (duwt Van Paemel opzij en dringt in huis) We zillen de sloeber wel te pakken krijgen!
moeder van paemel
(zakt als in zwijm op een van de stoelen neer) Voader... Voader...
vader van paemel
(ruw) Hawèl?
moeder van paemel
(haast onhoorbaar) 'n Zeg het ulder niet.
vader van paemel
Da 'k 't moar 'n wiste!
de brigadier
(gejaagd op de drempel van het woonhuis... tot de gendarme en tot Schiettekatte) Toe!... hoast ulder!... alhier! Hij es al achter wiggeluepen. Hij vlucht in 't veld! (Alle drie door de huisdeur af. Moeder Van Paemel valt in onmacht van haar stoel)
vader van paemel
(vangt haar in de armen op) Desiré!... Kerdule!... Romenie!... Kom help mij! Moeder hee wa gekregen!...
| |
[pagina 796]
| |
Desiré komt hinkend met Romanie uit de achtergrond en Cordula uit het woonhuis gehold. (Schoten in de verte)
gordijn
|