Verzameld werk. Deel 6

Tetouan

De weg van Tanger naar Tetouan loopt door wat men wel enigszins romantisch zou kunnen noemen ‘een woeste, onherbergzame streek’. Eenzame, golvende velden, waar herders in grauwe boernoessen hun schapenkudde hoeden en rechts, tegen de horizont, hoge bergen, waarachter het bendenhoofd Raisouli, door miss Forbes zo pittoresk beschreven, destijds zijn geduchte schuilplaats had. Hij was om beurten vriend en vijand an de Spanjaarden, al naar gelang hij er voordeel bij had; en dat duurde zo jaren en jaren, tot Abd el Krim, toen in zijn kracht en glorie, hem op een ochtend sterk-gewapend bezoek bracht en in een ommezien het ganse boeltje definitief opruimde. Abd el Krim nam tegelijk met Raisouli en zijn harem, een aanzienlijke buit aan wapens en voorraden mee en daarmee keerde hij zich tegen de Spanjaarden en later ook tegen de Fransen, met de gevolgen die alom bekend zijn. Nu heet het dat er rust en vrede heerst in dat gebied; maar het doet toch nog enigszins vreemd aan, dat iedere herder die zijn kudde wacht, evenals elke Arabier die zijn akker beploegt, een geweer over de rug heeft hangen. Een oude gewoonte waarschijnlijk, die nog maar niet zo dadelijk wordt afgeleerd.

Streng is ook het militaire toezicht op paspoorten en dergelijke. Wij zijn niet ver gevorderd of twee gewapende Spaanse gendarmen komen in het midden van de weg staan en doen ons teken te stoppen. ‘Pasaporte!’ klinkt het nogal kort en gebiedend. Maar wij zijn in het bezit van iets beters dan ‘pasaporte’: namelijk een aanbevelingsbrief, van een bekende autoriteit, voor de Hoge Spaanse Commissaris te Tetouan,

[p. 612]

Zijne Excellentie ‘el general Sanjurjo!’ Wondere en plotselinge uitwerking! De twee gendarmen hebben nauwelijks de brief gezien of stellen eensklaps niet het minste belang meer in onze ‘pasaporte’. Alles is in orde; wij mogen gaan en onder een stram-militair saluut snorren wij verder door.

Wij rijden een paar uren. Weinig afwisseling in het verlaten landschap. Hier en daar een zeer armzalig huttendorp; en verder steeds de gewapende herders met hun kudden, en de gewapende boeren op hun akkers; en ook de hoge bergen rechts die al hoger en woester worden, naarmate men het destijds zo onrustig en gevaarlijk Rif-gebied nadert. Opnieuw een teken dat wij moeten stoppen. Wij zijn bij de ingang van een bouwvallig dorp van leem en stro; en daar staat een menigte Spaanse soldaten, met aan hun hoofd een officier, die dadelijk op onze chauffeur toetreedt. Een palaber heeft plaats, waarvan wij niets begrijpen. Mogen we niet verder? De chauffeur keert zich enigszins verlegen tot ons om en zegt, naar de officier wijzend:

- El señor capitan moet naar Tetouan op een receptie bij general Sanjurjo en vraagt of hij met ons mee mag rijden. Mooier kon het waarlijk niet! De señor capitan wordt terstond opgeladen en verder reden wij, onder de stramme militaire groeten van het ganse escorte. De officier sprak enige woorden Frans; ik sprak enkele woorden Spaans; wij begrepen elkander uitstekend en toen wij eindelijk in Tetouan aankwamen, was het de Spaanse kapitein, die ons naar het paleis van de Hoge Commissaris begeleidde.

Ik vrees dat wij daar wel zeer ongelegen aankwamen. Er stond een prachtige eregarde opgesteld: mooie, grote kerels met witte tulbanden en schitterende oranje mantels over sneeuwwitte boernoessen! Niet ter onzer ere, maar ter ontvangst van de Franse gezant in Madrid, die juist die dag en op 't zelfde uur verwacht werd! Wij traden binnen in het wit paleis en stonden voor de generaal omringd door zijn staf. Hij is klein van gestalte, van iets meer dan middelbare leeftijd, een beetje zwaarlijvig. Ik liet mijn brief zien. Een moeilijk bedwongen uitdrukking van consternatie kwam op zijn gezicht. Ja, we waren welkom, zeer welkom, maar de Franse gezant

[p. 613]

die elk ogenblik verwacht werd! Een geheim en vrij langdurig palaber had onder de Spanjaarden plaats, waarvan het resultaat tenslotte was, dat de Arabische gids van het paleis ons de stad zou laten zien. Met diepe excuses voor de onvrijwillige stoornis, buigend onder nog diepere excuses van de Spanjaarden omdat zij ons niet konden ontvangen zoals zij dat zouden gewenst hebben, verlieten wij de deftige en plechtige omgeving, nogmaals onder geleide van de kapitein die er ons had heen geloodst. Doch daar, op de binnenplaats, onder de palmenallee, tussen de stoep en het monumentale ingangshek, wachtte ons een geweldige emotie. Zodra wij verschenen weerklonk een commando en de oranje en witte prachtgarde stelde zich op in het ‘présentez armes!’ Ik twijfelde geen ogenblik of het was voor de kapitein. Maar de kapitein nam in 't geheel geen notitie van 't eerbewijs en toen ik door een van mijn dames een por in de rug kreeg, begreep ik dat het voor ons was bedoeld. Ik sloeg aan. In sportpet, in sportbroek en sportkousen sloeg ik waarachtig voor de magnifieke eregarde aan! ‘Hoe heb ik het gedaan?’ vroeg ik hijgend van emotie, toen wij buiten 't hek waren. ‘Goed, tamelijk goed!’ antwoordden mijn dames lachend. Nou... 't is mogelijk, maar ik betwijfel het!

Daarbuiten, bij het hek, stond de nobele Arabische gids op ons te wachten. Hij duwde met zijn stok een bende kijkers opzij en bracht ons rond. Tetouan is liefelijk oud, ivoorgeel en lichtblauw in zijn gordel van grijze, verweerde vestingmuren. De typen van de bevolking leken vrijwel op veel andere die wij reeds gezien hadden. Alleen de strohoeden van de vrouwen zijn iets heel apart: reusachtig-grote dingen, echte parasols of manden, waaronder het gezicht totaal verdwijnt. Van op het aardig marktpleintje dat tussen de pittoreske oude en de moderne stad met haar banaal-witte gebouwen ligt, toonde de gids ons de grimmige berg vanwaar Abd el Krim maanden lang de stad liet bombarderen. Dat geschiedde vooral 's ochtends wanneer er mist was in de bergen, zodat men vanuit de stad rook noch vuur kon zien en ook in de war geraakte met de richting van de geluiden. Tevergeefs zochten de vliegers heel 't gebergte af: het kanon

[p. 614]

(er was er maar een) bleek onvindbaar. Men ontdekte het eerst toen men vlak vóór zijn muil stond, na ontzettende verliezen van manschappen. Wat is dat alles nog recent en wat lijkt het toch al lang voorbij! Nu drinkt men gemoedelijk zijn vermouth of zijn sterkgesuikerde thee met groene munteblaadjes, daar waar slechts een paar jaren geleden nog de barstende granaten vielen.