Verzameld werk. Deel 6

Fèz

Een smal, lijnrecht kanaaltje, belijnd met dunne populieren; een fonkelwit gebouw met een fabrieksschoorsteen ernaast; dit alles in een vlakke, groene wei zoals men ze in Holland ziet, zo is de eerste indruk van het toverachtige Fèz, wanneer men er per auto uit de richting van Meknès aankomt. Groter desillusie en teleurstelling zijn niet denkbaar. Is men daarvoor zo verre gereisd! Dat kanaaltje van niemendal; die dunne rechte boompjes; dat banaal-witte stationsgebouw, waarvoor een klein locomotiefje amechtig staat te puffen, is dát Fèz, de nobele, heilige stad, de grootste en belangrijkste van heel Marokko? Men heeft het gevoel of men bedot is; men zou rechtsomkeert willen maken!

Een bocht van de weg; een mooie poort in de ruige vestingmuur en terstond een gewirwar van smalle, sterk stijgende en kronkelende straatjes, waar de auto nauwelijks doorheen kan. Een heel klein pleintje meteen paar bomen en op dat pleintje, onder een boogpoort, de ingang van het hotel! Een bediende met wit schort en rode fez treedt dadelijk naar voren.

- Is het hier Djamaï Palace? vraag ik, vrij lusteloos.

- Neen, meneer, het is hier Hôtel de France.

Ik keer mij tot mijn dames om. Onze chauffeur heeft zich vergist. Wij hebben heel de dag geáutood. Zullen wij nu maar uitstappen, te voet naar het ander hotel gaan en de auto met bagage laten volgen?

De bruine man met rode fez schiet in een lach.

- Te voet, meneer! Acht kilometer!

Wij denken dat hij ons voor de gek wil houden. Maar hij meent het heel ernstig; hij herhaalt het met nadruk. Hij voegt erbij dat wij alleen nooit de weg zullen vinden en stelt voor ons erheen te begeleiden.

[p. 610]

Wij nemen hem mee en dadelijk begint de feeërie!

Nauwelijks zijn wij het pleintje voorbij of daar ontvouwt zich het prachtigste panorama dat men dromen kan. Het is een banale en versleten vergelijking, maar ik ken er geen die het juister uitdrukt: Fèz, immens-uitgestrekt, teer-grijze stad, ligt daar in de diepte tussen de haar te allen kante omringende bergen als een reusachtig juweel in zijn groene juweelkist! Het is als een droom die toch een werkelijkheid blijkt. De ondergaande zon bepoeiert met een stof van goud de glinsterende minaretten en strijkt lange, dwarse gouden vegen over de krioeling van de als het ware boven op elkaar gestapelde terrassen. Het zijn ál kleine straatjes en steegjes, waar geen rijtuig door kan; om van noord naar zuid of van oost naar west te rijden moet men de ganse stad om trekken. Een voortdurende afwisseling! Prachtige tuinen met palmen en oranjebomen; blond-suizende watervalletjes; een bos, een rots, een oude brug: het gevoel alsof men uren ver van een stad is; en plotseling dan weer die stad, onder een ander aspect in de diepte, met de felle glinstering van de besneeuwde Atlastoppen als een flonkerend reuzenscherm tegen de verre horizont: de droom, de feeërie, die met u meereizen, mijlen en mijlen lang, van verrukking in verrukking, met het gevoel dat men geen zintuigen genoeg heeft om van al die weelderige schoonheid te genieten.

Maar eensklaps is het uit! De auto houdt stil voor een plechtige poort en daar moeten wij uitstappen. Hoezo: rijdt de wagen niet tot vóór het hotel? Neen, dat kan niet; het steegje is te smal: wij moeten een eindje te voet. Het hotel is een oud Moors paleis en bezit geen andere toegang!

Het is wel wat ontnuchterend na de heerlijke betovering van daarstraks. Het kronkelsteegje ligt vol vuil en modder en wij baggeren er samen door, omzwermd van een bende bedelaars, met een kudde vee, door schor-schreeuwende Arabieren voortgestuwd. Zij beschreeuwen de dieren bij hun naam, onder het uitdelen van harde stokslagen; en wij horen met verbazing, dat een kalf Mohammed heet en een ezeltje Ali en een koe Zoeleima!

[p. 611]

Daar zijn we aan het paleishotel. Een rommel van duistere gangen, een binnenplaats, een tuin, een terras... en plotseling weer de ongeëvenaarde feeërie: het immens-uitgestrekte Fèz in de diepte, grijs en goud tussen het groen van zijn tuinen en bergen met de flikkerende sneeuwtoppen van de Atlas in het ver verschiet; een wonder om voor te knielen; een verwezenlijkt vertelsel uit de duizend-en-één-nacht!