Verzameld werk. Deel 6

De soeks te Marrakech

Wit de zon; wit de tinteling van licht in de duisternis van de soeks. Want zij leven in de schaduw, in 't geheim. En toch dwarrelt daar een leven; toch krioelt daar een mensheid, een drukte van dieren, een wereld van contrasten, een wanorde, en een vuilheid soms, dat men er als bedwelmd door wordt. Eerst ontwaart men alles schelhelder omlijnd in het scherpe licht van de zon, dan dit mysterie... en de ogen zoeken, vorsen, pijnigen zich in 't donker, en de oren trachten al de geluiden en de stemmen op te vangen, te ontwarren, te begrijpen. Voort gaat men, voort, door een mensenmenigte vooruit gedreven. Men kan nauwelijks blijven staan, want de lastdieren komen voorbij, de ezeltjes met grote pakken en manden op de rug; of ruiters te paard; of trots-deinende kamelen. Alles dringt door de menigte heen, door de nauwe straten, en men drukt zich tegen een muur, tegen een winkel, een deur aan om hen voorbij te laten. De ezeltjes, als verborgen onder hun last, schurftig, gehavend en kaal, trachten ruimte te geven ootmoedig, gehoorzaam. De kamelen evenwel deinen langs, in eeuwig wiegende majesteit, het gewoel dominerend, geruisloos, en de paardjes met hun tomen en zadels van geel en scharlaken, trippelen voorbij, de fijne hoofdjes fier opgeheven, de slanke ruiter met zijn schelblauwe boernoes in 't zadel. Overal kleur, overal taferelen vol afwisseling, fan-

[p. 605]

tastisch. Een blinde sukkelt tastend met zijn stok door modder en vuilnis heen, gebeden prevelend als een monnik. Wat verder, de waterdrager voortdravend, met de zware waterzak op de rug, gebogen, zich haastend, de ogen hol, het smalle bruine gelaat diep gegroefd door de ellende van zijn uitputtende arbeid. Dan elegante jongelui, de felrode fez koketscheef op 't hoofd, de sierlijke boernoes gedrapeerd over de fijne schouders, de bontgeborduurde muiltjes plassend in 't slijk, vrolijk lachend. Dan voorbij sluipende vrouwen gehuld in 't wit. En dáár, bij een deur, een gehurkte reus, als uit brons gegoten, een enorme, krachtige, naakte neger. En ginds verder tegen een bruine muur, een profeet met witte baard, met fijn ivoren gezicht, schrandere, wilde, donkere ogen, en handen teer, bijna doorzichtig, rustend op zijn lange stok. Daar nog drie wilde Berbers, komend uit de bergen, de krachtige benen gespierd, de woeste hoofden gretig, als roofvogels begerig-buigend over een gehurkte man, die messen verkoopt in gedamasceerde scheden. Zij lachen; de witte tanden flitsen op in hun woest gelaat en hun handen grijpen naar de wapens. Men voelt als 't ware hun vechtersaard. Weer verder verkoopt een grijsaard witte boernoessen. Gezeten en als omwolkt door 't witte goed, hijzelf in 't wit met zilverwit haar en baard, lijkt hij wel een sneeuwman, levend geworden, of de beminde Santa Claus. Dan een rij winkeltjes van bontkleurig leer; dan de kaarsenmaker, de Arabische schel gekleurde kaarsen voor de moskee. Daarna het gerinkel en daverend geraas van de koperslagers die in hun sombere winkeltjes het rode koper bewerken met vuur en hamer, en de tapijtenhandelaar. Het is een bedrijvigheid van alle ambachten, grote ijver en grote traagheid. Hier een man die mager en uitgehongerd ijverig voort werkt; naast hem één die staart, dromend voor zich uit, niets doende. Het is een doolhof van leven, een doolhof van miserie, een doolhof van kleur, contrasten, schaduw en zon, schoonheid en vuil zoals nergens ter wereld. En dan opeens daagt uit de benauwing van de soeks een grote heerlijke moskee op. Haar bronzen deuren met prachtige kloppers staan open. De ingang is versierd met het fijnste, schoonste beeldhouwwerk en haar mozaïek-tegels glinsteren als duizenden edelstenen. Een luisterrijke praal hier te mid-

[p. 606]

den van al dit vreemde bestaan; een rustpunt te midden van die ellende; en de witte en grijze duifjes vliegen in en uit door de open poort; en 's avonds roept de ‘moëddzin’ zijn kinderen tot het gebed en van de fiere slanke minaret klinkt de eeuwenoude roep: Allah! Allah is groot.