Verzameld werk. Deel 6

Marrakech

Een lange, metalen brug over een brede, blond-kolkende rivier. Ik kijk op mijn kaart en lees, langs de kronkelingen van de zwarte streep: ‘Oumm er Rbia’! Vragend kijk ik de chauffeur aan. Hij knikt met het hoofd. Wij rijden langzaam over de grootste van de Marokkaanse rivieren!

Oued Oumm er Rbia! De moeder van de lente! Welk een lieve, poëtische naam voor een rivier! De stroom van de vruchtbaarheid; de levenswekker van een streek!

Vóór ons de eindeloze groene vlakte. 't Is als een roerloze smaragden zee. Geen bomen, geen huizen; niets dan de grenzeloze groene zee onder de effen-blauwe, wolkenloze hemel! Dat duurt zo uren... uren...! De zon neigt naar de einder en tovert goud over die groene oneindigheid. De scherpe blaadjes van de wilde dwergpalm glinsteren als kleine vuurzwaarden; de grond krijgt hier en daar een rode kleur. Langzaam aan begint de weg te kronkelen en te stijgen. De motor trekt; ik hoor hem zwoegen. En plotseling, van op de hoogte van een heuvelkam, ontvouwt zich een wonder en onverwacht panorama. Eerst de lange, donkergroene streep van een uitgestrekt woud. Boven dat woud, oprijzend als het ware uit het midden van het woud, een hoge, vierkante toren; en achter die toren, verre, heel héél verre, gans aan het uiteinde

[p. 597]

van de horizont, iets als een opstapeling van glinsterwitte en blauwe wolken, een eindeloze, vage streep van geschakeerde wolken onder de immense, hardblauwe hemelkoepel.

Ik keer mij om naar de chauffeur:

- Is dat Marrakech?

- Ja. U ziet reeds duidelijk de Koutoubia-toren!

- Maar achter de toren... die wit-en-blauwe wolken?

De chauffeur glimlacht:

- Dat zijn de bergen en de sneeuwtoppen van de Atlas-keten!

- En daar, op de voorgrond, dat uitgestrekt woud?

- De ‘palmeraie’, het palmenbos van Marrakech!

Wij naderen... De slanke palmenbomen, donkergroen gekuifd met uitgekarteld, sierlijk wuivend blad, verrijzen hoog langs beide zijden van de roodachtige weg. Hier en daar, in de schaduw, een nietig huisje, of een kleine, hout-en-strooien loods, of een half-verbrokkelde omheiningsmuur. En dan eensklaps, zonder overgang, om een bocht, een boulevard beplant met bomen en aan beide kanten lange rijen moderne huizen, grijsachtig-wit, banaal, met cafés en winkels: de Europese stad van Marrakech!

Teleurgesteld snellen wij er in een stofwolk doorheen. Wij komen vóór een hoge muur met prachtige, Moorse ingangpoort; en meteen zijn wij in 't echte, in het historische, in het nog half wilde, Arabisch Marrakech!

Er is veel gepraat en geschreven en bijna gekibbeld over de kleur van Marrakech. Ieder reiziger neemt aan of geeft toe dat Rabat en Casablanca schel-blank zijn; en Fez en Meknès vaalgrijs; maar over Marrakech zijn de meningen zeer verdeeld. De broeders Tharaud, als ik mij niet vergis, spreken van Marrakech-la-Rouge; andere schrijvers of schilders hebben het over Marrakech-la-Fauve; en in een boekje, uitgegeven en verspreid door het ‘Syndicat d'initiative et de Tourisme de Marrakech’ lees ik van Marrakech-couleur noisette. Dit benadert m.i. het dichtst de werkelijkheid. Rood kan ik het volstrekt niet zien. Fauve (vaalbruin) misschien; maar ‘couleur noisette’, ja, ik begrijp dat men het zo ziet of, liever nog, zo voelt. Ik ken echter geen stad ter wereld, waarvan de kleur zo veranderlijk is, al naar gelang van

[p. 598]

het uur van de dag en de belichting. Ik heb haar grauw gezien, asgrauw onder een loden hemel waarin de stormwind wolken stof opjoeg. Ik heb haar van het rijkste gouden-bruin gezien onder de nog hete stralen van de ondergaande zon; en ik heb haar gezien van het teerste licht-roze, op een wazige vroegochtend, toen nauwelijks de dageraad aanschemerde. Maar nooit heb ik haar weer gezien als op die tweede avond van onze aankomst, toen wij boven op het terras van ons hotel de glorie van het schouwspel roerloos zaten te bewonderen. De zon ging onder. Beneden ons lag de uitgestrekte stad in haar palmentuinen. De minaretten rezen er slank uit op en tegen de horizont glinsterde de blanke en blauwe feeërie van het meer dan vierduizend meter hoge Atlas-gebergte. Wij keken naar de stad. Welke kleur had zij nu? Roze, mauve, met diepe glinsteringen van opaal en amethist die er als lichtaders doorheen liepen. Zij leefde niet bedrijvig en rumoerig meer als overdag; zij sliep nog niet; zij ademde en droomde, als in een mijmering van ver verleden. Het was van een immaterieel-aangrijpende schoonheid. Het leek doorschijnend, broos als kristal; men kreeg de indruk of het een soort luchtspiegeling was die straks als een illusie zou vernevelen en verdwijnen. Ik zocht een woord, een vorm, een kleur. En eensklaps dacht ik aan Pierre Loti, de grote wereldreiziger en hoe hij de kleur van de oude Perzische steden had genoemd: ‘Couleur tourterelle!’ Ja, dát was het! Niet één kleur; maar een ideale schakering en versmelting van de teerste en fijnste tinten! Die avond had Marrakech de tortelduif-kleur! Langzaam aan verzwond het visioen, doofde uit in grijs en grauw. Lichtjes glommen in die grijsheid en de melodieuze stemmen van de ‘moëddzins’ weergalmden dromerig op de minaretten. Aan de kim, over de besneeuwde toppen van de Atlas, blonk nog even, als een symbool, een lange, tintelende vuurslang...