Verzameld werk. Deel 6

Het Prado

Een onderwerp eigenlijk niet door een leek te behandelen, maar als toeriste en als enthousiaste wil ik toch trachten om even een bescheiden beeld te geven. Buiten is het gebouw nogal imposant, sober, met zijn colonnades en mooie brede stenen trap die naar de ingang leidt. Reeds bij het binnentreden krijgt men een indruk van de grote omvang van het Museum, die lange, lange galerijen en zijgalerijen alle behangen met kunstschatten. Vooral de middengalerij met de evolutie van de Spaanse school, waaronder ik de mooie San Andrea van Ribera wil noemen, de grijsaard met de ascetische kop, dromerig en krachtig tegelijk; dan de Murillo's in hun

[p. 556]

liefelijke, zoeterige, wereldse bevalligheid en eindelijk de Goya's, waaronder ik eerst een mooi lumineus landschap wil noemen, ‘La Pradera de San Isidro’ en dan het meesterlijke ‘Maya Denuda’, een van de knapste naaktstudies die ik ken. Het was voor de eerste keer dat ik het werk van El Greco aanschouwde. Het licht in die kleine zaal gaf mij eerst de indruk, dat het daar veel te donker was, dat de schilderijen er niet tot hun recht konden komen. Maar toen opeens begreep ik: het zijn niet de kleuren, niet het licht die de Greco's zo merkwaardig maken, maar de geest, of het bezielende leven dat uit elk schilderij straalt. Men vergeet de schilder om aan de persoonlijkheid of de geest van het individu te denken. De ogen, de handen spreken, en allen schijnen zó door hun geest gedomineerd te zijn, dat de rest van hun wezen erdoor als verduisterd wordt. En na de Greco's treedt men in de grote zaal van de Velasquez, en even staart men daar sprakeloos, overweldigd door het geniale wat men er aanschouwt. Alles om ons heen schijnt van een kracht, van een werkelijkheid, van een levendigheid zodat de intensiteit ervan ons geheel in zijn macht heeft. Elke persoonlijkheid is weergegeven, zoals zij in haar volle kracht moet bestaan hebben. Niet slechts een deel daarvan werd begrepen, maar het ganse wezen. Geen idealiseren hier; geen zoeken naar effecten; geen arrangeren van taferelen. Het leven-zélf, het ware leven in al zijn kracht, in al zijn schoonheid, pathos en ellende. En daarbij een meesterhand die met licht en schaduw speelt, met kleuren woekert, alles met tinten en nuances streelt. Alles beheerst hij, alles weet hij te hanteren, te gebruiken, te overmeesteren. Hij schildert met een vastheid, een overtuiging, een begrip van waarde en atmosfeer, zoals zelden een schilder dit heeft weten te realiseren. Velasquez is volmaakt, volmaakt in alles. In hem leeft de gehele trotse kracht van Spanje, zijn rijk verleden en zijn warme kleur...

Maar laat ons ook even de andere scholen noemen. De Italiaanse school met het mooie, sobere zelfportret van Tiziano; het zo geestige en lieflijke ‘Offrenda a la Diosa de Amore’; en dan vooral de meesterwerken van de Vlaamse en Hollandse school, die hier, in overweldigende hoeveelheid, de zalen

[p. 557]

vullen. De prachtige Rubens', van Dijks, Hobbema's, Ruysdaels en vooral de Breughels! Het Prado heeft een collectie van meesterwerken, die zó volmaakt zijn, dat zij de gehele reis naar Spanje waard zijn, al ware het maar om het Prado alleen te bezoeken. Als wij aan de 80-jarige oorlog terugdenken, dan denken wij meestal slechts met bitterheid over de onderdrukking. In het Prado evenwel leren wij dankbaar zijn, dat de Spanjaarden onze kunst zo wisten te waarderen en aan zoveel van onze schilders de kans gaven om nog meer te scheppen dat immer onvergetelijk zal blijven.