Verzameld werk. Deel 6

[p. 549]

El nachttrein de Lujo

De nachtelijke luxetrein! Uitspreken als ‘loegho’. Wij staan in het gangetje en nemen afscheid van de vriendelijke Franse conducteur. Wij rijden over een metalen brug. Lichtjes blikkeren weerschijnend in het kabbelend water van de Bidassoa. Daar ligt Pasajes (Passàghes) bericht de conducteur. Wij zijn in Spanje waar wij in de Spaanse ‘Tren de lujo’ moeten overstappen. Het is jammer dat de Spaanse rails een ietsje breder van elkander afliggen dan de Franse. Als dat niet was, mochten wij tot Madrid in de zo bijzonder comfortabele Franse trein blijven zitten. Maar het is nu eenmaal zoals het is en eventjes over de brug stappen wij uit in Irun (Iroen), het Spaanse grensstation. Douane, paspoorten, de bekende en wel eens gevreesde verschijnselen! Maar wij komen goed beslagen op het ijs en frauderen doen wij nooit. Met grootmoedig gebaar en helder-onschuldige ogen leggen wij onze bezittingen voor de speurende blikken van de ‘aduaneros’ open. Het is mij meer dan eens aan grensstations opgevallen, dat de dienstdoende officier of beambte een knap en keurig uitziend persoon is. Het lijkt wel of het land waar men binnentreedt dadelijk een voorname indruk op de reiziger wil maken. Ook hier in Irun. Een knap officiertje, in donker uniform met hier en daar wat goud en een steek op het fijn gebasaneerde hoofd met donkere ogen! Heel beleefd, vrij goed Frans sprekend (een zeldzaamheid in Spanje, zoals wij later zullen ondervinden) schetst hij algauw zijn kabalistische tekens op onze talrijke ‘maletas’ en wij mogen gaan. Nog eventjes een vluchtig oponthoud bij het paspoortenbureau waar schijnbaar strenge rechters zetelen en daar staan wij vóór de Spaanse ‘Loegho’!

Vóór maar niet erin! Wij worden omzwermd door porteurs en loegho-beamten. Welke wagen? Welke nummers van bedden? Wij zijn nu in Spanje en alles gebeurt in het Spaans. Ik lees op de wagens ‘Cama Coche’ of ‘Coche Cama’, dat herinner ik mij heus niet meer; maar wat ik mij nog wel herinner zijn de bewegingen van mijn beide handen, die beverig Franse bankbriefjes van vijf frank uitdelen. Is het wel

[p. 550]

goed zo? Geef ik wel aan de rechte personen die ons geholpen hebben? Die dikke man daar, kijkt mij niet bijzonder vriendelijk aan. Heb ik hem soms vergeten? Gauw; een wenk; een papiertje. De man tikt aan zijn uniformpet; hij schijnt tevreden. Eindelijk staan wij in de ‘Loegho’. Wij staan erin, maar zitten, en vooral liggen er nog niet in! Bagage wordt heen en weer gesjouwd, reizigers lopen elkaar tegen het lijf, beambten draven. De plaatsen worden ons tenslotte aangewezen. Twee van onze dames hebben een kajuit voor hen beiden; de derde moet haar kooi met iemand anders delen, evenals ik trouwens, die naar een hokje word geleid, waarin reeds een meneer staat, zó breed, zó dik, dat hij bijna de ganse kleine ruimte vult. Ik deponeer mijn bagage en vlucht naar de Spaanse conducteur toe.

- Señor, dat is onmogelijk! kerm ik. - Die meneer heeft het bovenste bed! Nooit kan hij daarin klauteren; en mocht het hem eindelijk toch gelukken dan rolt hij er onvermijdelijk in een of andere bocht uit en barst open op de grond!

- Het spijt me, señor, maar ik heb geen andere plaats. De trein is te vol! klinkt het ontmoedigend antwoord.

Zenuwachtig tast ik in mijn zak en begin weer met mijn Franse papiertjes te spelen.

- Ik zal zien, señor! Ik zal proberen! zegt de man ontroerd. De ‘loegho’ is al in beweging; ik ga eens naar mijn dames kijken. Ook dáár terneergedrukte ontevredenheid! Ook zij hebben de conducteur aangeklampt en smeken om een beter lot. Eensklaps zie ik, o wonder! o verlichting! de zware dikkerd met bagage uit mijn kooi verdwijnen! Hijgend komt de conducteur naar ons tragisch groepje toe en verklaart:

- Die kooi is voor u, señor, maar u moet ze met een van uw dames delen!

- Wat... wat zegt u, señor! stamel ik diep ontroerd.

- Ja, señor, anders gaat het niet, kán het niet!

Ik staar mijn dames aan en mijn dames staren mij aan. Kleurend sla ik de blik ten gronde. Kleurend en lachend wenden zij zich even van mij af. Ik speel nog even met Franse biljetten, maar het helpt niet; het gaat niet! Een ogenblik benauwde stilte. Ik heb geheel het spraakvermogen verloren;

[p. 551]

ik voel mij als een schuldige die toch eigenlijk niets misdreven heeft.

- Neemt u maar mijn kooi; ik zal wat in de gangen heen en weer lopen! stel ik tenslotte voor.

Neen, dat willen mijn dames niet; ze zijn te lief. Een van hen offert zich grootmoedig op om de kooi met een onbekende te delen! Ik zucht, en dank en zucht nog en dank weer en zo gaat de ‘loegho’ met ons de nacht in.

O! die ‘loegho’! die ‘loegho’! en niet alleen de Spaanse ‘loegho’, maar al de ‘loeghos’ van de hele wereld!... Er hing een riempje te klepperen, ergens in het bovenste bed; en wat ik ook deed, ik kon het niet tot stilte brengen! Verder was er af en toe een dof gerommel, als van verwijderd handgeklap en ik moest aldoor denken aan die president van een neger-republiek, die, per trein reizend door zijn land, voortdurend applaus van een onzichtbare bevolking meende te horen. En mijn matras was te kort en telkens wanneer ik mijn voeten uitstrekte kwamen zij terecht op een harde, scherpe plank, die er pijnlijk in sneed. Zo kwam de dageraad. Ik schoof het gordijntje weg en zag iets van het land. Waar had ik dat reeds meer gezien? Waar leek het op? Want altijd zoekt men vergelijkingen. Arizona, in het zuidelijk gedeelte van de Verenigde Staten! Een land van stenen en rotsen, met hier en daar een dwergeikje of sparretje! Hard, somber land, land zonder frisheid of glimlach! Maar groots in al zijn barre hardheid. Verlaten, oneindig, onbewoond, met sneeuwbergen in het verschiet: een tragisch land! De ‘loegho’ is het enig leven in die wijde eenzaamheid. Als een orkaan raast hij door de uitgestrektheid heen. Hij hijgt en jaagt als het ware om aan de obsessie te ontkomen. Daar nadert hij het doel: huizen, tuintjes, bomen. Een grote buitenplaats, een park, een bos, fabrieksschoorstenen, snuivende treinen op zijsporen en eindelijk, onder geleidelijk vertragen, de galmende drukte van een groot station: Madrid!