Verzameld werk. Deel 6

De laatste ronde

Wij wisten niet, die schone zondagmorgen, dat wij die dag de laatste kilometers zouden afleggen. Wij hadden in de vroegte Tonnerre verlaten en reden, door het Marne-gebied, naar Provins, waar wij zouden lunchen en dan naar Senlis, waar wij zouden overnachten.

Er was echter door 't noodlot voorbestemd, dat wij noch in Provins zouden lunchen, noch in Senlis zouden slapen.

't Was in een kleine plaats, - ik zie nog heel goed het oord vóór mij, maar herinner mij de naam niet meer, - dat de ramp gebeurde. Wij waren aan het eind gekomen van een lange, vuile, rommelige straat met gore huizen en moesten rechts inslaan, toen, juist om de hoek, waar overigens geen de

[p. 528]

minste hindernis noch iets bijzonders was, een kort, klein kraakje zich ergens in de wagen liet horen. Meteen had de motor een aarzeling, een ongelijkmatige slag en instinctief, zoals een chauffeur in dergelijk geval doet, hield ik in en zette stop.

Wij sloegen de motorkap op en keken. Niets buitengewoons te bespeuren. De toevoer van benzine was in orde, de carburator scheen goed te werken, al de draden zaten vast en op hun plaats. Gaston liep speurend rond de wagen, bukte zich, keek naar de onderdelen, vond niets.

Ik zette weer in gang. De motor liep perfect, snel, traag, matig, alles wat men wilde. 't Zal niets zijn, dachten wij; misschien een keitje dat tegen de blindage aangevlogen is. Ik schakelde dus maar in en wij reden...

Onmiddellijk liet zich een ongewoon geluid horen, zoiets als het krakend-gegons van een malende koffiemolen. Het leek niets op zichzelf en de wagen liep, maar het was toch wel degelijk iets, en het ontstemde ons ten zeerste. Weer hield ik stil en wij gingen aan 't betasten en bevoelen, voor, achter, overal.

- 't Zal aan de achterbrug zijn, meende Gaston.

Maar de achterbrug werd even geopend voor zoverre dat kon, en schijnbaar in orde bevonden.

- Misschien aan de inschakeling... opperde ik.

Maar ook de inschakeling werd even nagezien voor zoverre dat kon en schijnbaar in orde gevonden.

Weer in gang gezet en voortgereden.. Rrrr... rrrr... rrrrr... rrrr... rrrr... rrrr. Het sarrend geluid houdt niet op. Gaston kruipt onder 't rijden uit de wagen, ligt op de treeplank, kijkt en luistert.

- 't Denke mij dat 't vermindert, meniere, zegt hij.

Ik ook meen dat het vervelend geluid iets afneemt; en de Schilder en de Filosoof zijn van dezelfde mening. Zou het dan toch niets bijzonders zijn ... iets dat zo vanzelf maar komt en vanzelf weer verdwijnt? Misschien wel; laat ons maar zachtjes aan voortrijden, trachten Provins te bereiken en daar de wagen laten nazien.

Wij komen in een bos van grote uitgestrektheid. De magnifieke weg, die hier lichtgeel van kleur is, loopt er kaarsrecht

[p. 529]

als een liniaal doorheen en wij bewonderen de schone bomen, waarvan de hoge kruinen overhangend wuiven, in flinke bries en tintelende zon.

Daar is een tweesprong. Hoe moeten wij rijden: rechts of links?

De Filosoof raadpleegt zijn kaart en proclameert:

- Rechts!

Ik neem rechts.

- Neen, links, ik heb mij vergist! roept de Filosoof.

Marche arrière genomen en naar links. Ingeschakeld in eerste versnelling en weer vooruit.

- Rrrrrrrr... rrrrrr... rrrrrr... De mechaniek ratelt geweldig, maar haalt de wagen absoluut niet op. Ik probeer opnieuw en nog; onmogelijk! Het gaat niet meer; 't is eensklaps uit; wij staan daar.

Een vreemd gevoel! Je staat daar en je weet dat je er hopeloos zult blijven staan, tot je door vreemde hulp verlost wordt. Je kijkt eens naar elkander en je spreekt enige woorden, om het even wat, want de woorden hebben geen betekenis. Je stapt uit de wagen en je loopt er eens omheen, zonder iets te zien. Je staat daar in een troepje, met de handen in de zakken van je jas en je kijkt om je heen, waarvandaan de hulp zal opdagen. Wij zijn daar juist aan de uitgang van het bos - goddank! - en een honderd meters daar vandaan staan enkele huisjes, - een soort gehucht.

Gaston blijft bij de wagen en wij stappen naar de huisjes toe. Een van die huisjes is een cafeetje en wij gaan er binnen. Drie mannen, twee jonge kerels en een oudere, zitten er, onder druk gepraat en sigaret-gerook, aan een tafeltje ‘une chopine de vin blanc’ te drinken. Achter de schenktafel staat een jonge vrouw bezig met glazen om te spoelen.

- Bonjour, messieurs, dame, zegt de Filosoof, die ons voorgaat.

- Bonjour, messieurs!

De Filosoof keert zich naar ons om en vraagt ons met een diep-ernstig gezicht, alsof dit het gewichtigste was wat wij daar te verrichten hebben:

- Qu'est-ce qu'on prend?

Na een korte aarzeling besluiten wij ook alle drie tot het

[p. 530]

gebruiken van ‘une chopine de vin blanc’. Ik geloof niet dat een van ons daar bepaald zin in heeft; wij doen het mijns inziens onbewust, om in stemming te zijn met de andere bezoekers, wier hulp wij misschien wel zullen nodig hebben.

- Trois chopines de vin blanc, madame.

De Filosoof gaat even naar de schenktafel toe en praat er met de jonge vrouw. Onmiddellijk wendt deze zich tot een van de drie drinkers aan het tafeltje en vraagt:

- André, est-ce que le père Poupart n'atellerait pas ses chevaux à l'automobile de ces messieurs pour la tirer à la gare! Ils sont en panne!

- J' pense ben, antwoordt de aangesprokene, ons om beurten aandachtig opnemend.

De Filosoof gaat naar het tafeltje toe en expliceert het geval. Allen luisteren met de grootste welwillendheid en geven ons enkele inlichtingen. Wij zijn daar op drie kilometer afstand van een klein stadje, waar een spoorwegstation is. Zonder twijfel zullen wij er, vandaag of morgen, ‘une plate-forme’ kunnen krijgen om er onze auto op te laden. Intussen zal André met de Filosoof meegaan naar de dichtbij gelegen boerderij van ‘le père Poupart’ om de wagen met zijn paarden tot aan 't station te krijgen.

't Is ongelofelijk hoe klein en nietig een ‘chauffeur en panne’ zich voelt en hoe dankbaar hij is voor de minste schim van hoop, die hem uit zijn benarde toestand zou kunnen redden. Je klampt je aan je redders vast, je bent deemoedig en opofferend, je weet niet wat gedaan om ze te behagen. Hier lost zich de erkentelijkheid voorlopig op in ‘une tournée de chopines’, bereidwillig door de drie mannen aangenomen. Er wordt gedronken en geklonken, waarna de Filosoof onmiddellijk meegaat met André naar de hoeve van le père Poupart, terwijl de Schilder bij de twee andere klanten blijft praten en ik bij Gaston ga en z'n rampzalige auto.

Ik trof er Gaston in een zeer zwaar-gedrukte stemming aan. Hij zat met het hoofd tussen zijn handen op een gevelde boomstam aan de rand van 't bos, en ik meen mij niet te vergissen noch te overdrijven, wanneer ik neerschrijf dat hij er in tranen zat. Het trof ook zo bijzonder ongelukkig. Dit was zijn eerste autoreisje; uit alle plaatsen waar wij geweest

[p. 531]

waren had hij aan zijn dorpsvrienden en kennissen prentbriefkaarten gezonden, en ik geloof wel dat hij af en toe een beetje op het schitterend verloop van 't autoreisje gepocht had en daarbij laten doorschemeren dat zijn goede zorgen en zijn kennis niet helemaal vreemd waren aan dat aanzienlijk succes. En nu die plotse catastrofe: de wagen gebroken en per spoor naar huis, in plaats triomfant, bedekt met het nobel stof van de verre wegen in het bewonderend geboortedorp terug te komen! Wat zouden de vrienden wel zeggen? En wat zou het liefje zeggen, die ook voorzeker niet vergeten was geweest bij de verzending van de prentbriefkaarten? Gaston is stil-ontroostbaar; er is met hem niet te praten en ik laat hem maar gedrukt in zijn eenzaamheid bij de wagen en keer terug naar het cafeetje, om te zien hoeverre wij aldaar gevorderd zijn. Ik vind er de Schilder in druk gesprek met de twee achtergebleven drinkers, maar hij kijkt mij aan met ogen rond van inspanning en vraagt mij, in 't Vlaams, bijna smekend:

- Nondedzju! Help me ne keer; 'k 'n verstoa ik die keirels niet!

Ze zijn ook haast niet te begrijpen voor wie niet een beetje aan hun dialect gewend is. De jongste van de twee raast onophoudend als een ratel; en de oudste, die mij lichtelijk beschonken schijnt, brabbelt onverstaanbare klanken, waaruit ik ook niet wijs kan worden. Het is een dik ventje met waterige oogjes en blinkende konen en wat hij zegt klinkt ongeveer als een ononderbroken ‘beu... beubeubeu... gestamel’ nu en dan afgewisseld door een ‘bui... bi... be... boe... bui’, dat al niet veel duidelijker is. Voor zover ik kan begrijpen heeft de jongste het over Diksmuide, waar hij onder de mariniers van admiraal Ronarch heeft gevochten en de blozende dikkerd beaamt het verhaal ‘beubeubeubeubeu... bui... bi... be... boe... bui’, vermoedelijk te kennen gevend dat die streek ook hem niet helemaal vreemd is. Het lijkt me daar een rare boel geworden en ik begrijp de verbouwereerde ontzetting van de Schilder. Maar we moeten beleefd en vriendelijk zijn en ten einde raad stel ik nog eens ‘une tournée de chopines’ voor, als gelukkig een donkere schaduw de buitenramen komt verduisteren en le père Poupart met zijn twee grote zwarte paarden vóór de opengebleven ingangdeur

[p. 532]

verschijnt. De Filosoof en André volgen hem, alsook nog een jonge man met blozende wangen en blond krulhaar, die niets geen Frans gezicht heeft. Dat hele boeltje komt in het cafeetje binnen, terwijl de paarden maar rustig en onbeheerd buiten vóór de deur blijven staan.

Le père Poupart ziet eruit als een gewone veldarbeider, in vuile grauwe werkkleren hoewel het zondag is en met ongeschoren baard. Hij doet luidruchtig opgewekt, komt naar ons toe, geeft handen, praat hard en lachend, is dadelijk te vinden voor ‘une chopine de vin blanc’. Ook zijn blonde knecht is daarvoor te vinden en 't wordt er dadelijk een opgewonden boeltje, met kruisvuur van grapjes, waarin eensklaps enkele woorden opflitsen, die ons, Vlamingen - de Schilder en mij - met verbazing de oren doen spitsen. 't Is de grappige, blonde krullekop die ze geuit heeft; hij kijkt ons met leuk-lachende ogen aan en herhaalt ze nog eens, in het meest-onvervalste dialect van onze eigen streek:

- 't Es zeker uit den environ van Gent dat-e gulder komt, meniers?

- Joa 't, moar vanwoar komde-gij? antwoordt de Schilder verbaasd.

- Uek uit den environ van Gent! lacht de blonde krullekop. Het blijkt dat hij, in de oorlog gewond en in Frankrijk verpleegd, na de vrede in dat land gebleven is. Hij is ‘boever’ bij le père Poupart en denkt er niet aan nog naar België terug te keren. Hij heeft het best in Frankrijk, is van plan weldra te trouwen en er zich te vestigen.

- Spreekt-e gij uek Frans? vraagt de Schilder, die van het wonderlijke toeval nog niet bekomen is.

De krullekop antwoordt met een zinnetje in het sierlijkste Frans, veel mooier dan wij het kunnen. En toch, naar hij beweert, kende hij geen enkel woord toen hij voor 't eerst in Frankrijk kwam. Dat is het juist waarom hij nu de taal zo zuiver spreekt. Het lelijk Belgisch-Frans heeft hem niet in de weg gezeten. Omgekeerd net het zelfde als met sommige Walen die tijdens de oorlog in Holland Nederlands leerden. Zij spreken mooier Nederlands dan de rasechte Vlamingen: het foutieve Vlaams stond hun niet in de weg.

Met dat al schieten we niet op. De père Poupart is jolig, met

[p. 533]

zijn zweep in de hand, naast de andere drinkebroers gezeten en aan de deur staan de paarden naar de vliegen te stampen. Wij zitten ons te verbijten.

- Eh bien, monsieur Poupart... waagt eindelijk de Filosoof deemoedig.

- Eh bien, on y va, on y va! antwoordt dadelijk le père Poupart, en meteen is hij overeind en bij zijn paarden.

Daar gaan we! Het hele herbergkluwentje loopt mee. De jonge kerels ratelen en de kleine dikkerd zegt ook 't zijne: ‘beu... beubeube beu... bui... bi... be... boe... bui.’

Gaston, die mij van zijn wanhoop enigszins bekomen schijnt, neemt beleefd zijn pet af voor le père Poupart en helpt hem de kettingen aan de wagen spannen. Ik neem plaats achter 't stuur, le père Poupart tikt zijn paarden even met de zweep, en weg gaan we.

Jongen jongen wat rijdt dat zacht een auto met paarden! Dan voel je eerst recht hoe goed je veren werken en hoe zacht je caoutchouc-banden deinen. 't Is een genot, je zoudt zo uren willen rijden! Onze vrienden volgen rechts en links en ook de herbergmensen lopen nog een eindje mee, als in een begrafenisstoet.

Wij komen in het stadje. Nogal wat kijkers op de drempels, maar weinig of geen hoon en spot. Wel enig leedvermaak in sommige ogen en een spotstem die roept:

- En v'là une qui ne s'emportera pas!

Wij komen vóór het kleine stationsgebouw. Er is daar een hotelletje met garage; wij kunnen er, zo nodig, de auto stallen en er eventueel ook eten en slapen. Wij hopen echter dat de auto dadelijk op een ‘plate-forme’ zal kunnen, waarna wij zelf met de trein naar Parijs zullen stomen. De Filosoof en ik gaan het stationnetje binnen en vragen naar de chef.

Daar is hij. Hij komt juist uit zijn bureau. De Filosoof gaat naar hem toe en expliceert hem beleefd het geval.

Het is een eigenaardig iets, maar de chef doet ons precies denken aan het boeddha-achtig hotelbaasje uit Mamers. Hetzelfde dik buikje, dezelfde korte beentjes, dezelfde uiterlijke onbewogenheid. Maar waar het dikbuikje van Mamers zich spoedig tot een allergezelligst gastheertje ontpopte, blijft hier het dikbuikje met de gegalonneerde pet koud-stug en ontoe-

[p. 534]

schietelijk. Neen; er is geen ‘plate-forme’ beschikbaar in het station; hij moet er een laten komen uit Troyes; en dat zal morgen zijn, misschien wel overmorgen, eer die er is.

- Indien men dadelijk naar Troyes telefoneerde? oppert de Filosoof.

De spoor-boeddha heeft daar ik weet niet welk bezwaar tegen en zonder verdere praats laat hij ons staan en sloft naar zijn bureau terug. Afgelopen. Wij kunnen ons nu in het negorijtje naar keuze en verlangen verder amuseren.

De Schilder staat in spanning buiten aan de deur naar de uitslag van het onderhoud te wachten. Hij merkt aan onze verlengde gezichten hoe die uitslag is. Zijn ogen draaien in hun kassen rond en hij loopt drie passen verre of hij nu te voet de rest van de afstand zou afleggen.

- Ça ne va pas? roept le père Poupart, die met de wagen bij 't hotelletje is blijven staan.

- Non, pas aujourd'hui.

Niets aan te doen. Le père Poupart maakt zijn paarden los, wij rekenen met hem af en duwen met de hand de auto in de garage. Onze valiesjes worden uitgeladen, kamers... kamertjes worden ons toegewezen, men zegt ons de uren van de maaltijden.

Wij voelen ons allen vuil en stoffig en wij zijn somber gestemd. Wij gaan met water plonzen om dat alles af te spoelen, ook 't gedrukte van ons gemoed, als 't kan...