Verzameld werk. Deel 6

Op zoek naar de kathedraal van Bourges

Onze goede vriend de Filosoof heeft typische eigenschappen. Ik heb het reeds elders vermeld: hij wil nooit aan iemand de weg vragen. Hij vertrouwt op zijn reiskaart of stadsplan. Komt dat niet uit of raakt hij erin verward, dan sukkelt hij maar liever op en neer en heen en weer, tot hij het gezochte eindelijk vindt. Een andere eigenaardigheid van hem is, dat hij nooit een kerk, - om het even van welk geloof - wil binnentreden. Hij is atheïst en oordeelt dat hij daarbinnen niets te verrichten heeft. De uitwendige architectuur van de mooie, oude kerken daarentegen, boezemt hem de diepste en hartstochtelijkste belangstelling in. Hij aarzelt niet ons een omweg van vijftig of zestig kilometer te laten maken om ergens een bekende of onbekende kerk ‘langs buiten’ te bezichtigen. Zo was het geval met Bourges, waar wij de wereldvermaarde kathedraal zouden zien.

Een kathedraal, nu, is doorgaans iets dat van wijd en verre over 't landschap zichtbaar is. Die van Amiens en Rheims b.v. ontdekt men van uren en uren verre en zo is ook 't geval, hoewel in mindere mate, met Bourges. Maar, wat wel heel eigenaardig is en wat ik, vooral in oude Franse steden, meer dan eens heb opgemerkt, zo'n kathedraal, die van uren verre het land domineert, wordt soms plotseling onzichtbaar en

[p. 522]

onvindbaar als men in de stad zelf is. De hoge huizen, de smalle straten, verbergen 't monument.

Zo is 't geval met Bourges. Wij zagen de kathedraal, hoog over 't landschap, van op tien kilometer afstand; en toen wij binnen in de stad waren, vonden wij haar niet meer. De auto stond opgeborgen in de garage van 't hotel; wij wandelden te voet en hadden geen haast, wij togen op zoek naar de kathedraal.

- Vandaag kan 't mij niet schelen, zei ik tot mijn vriend de Schilder, - wij hebben ruim de tijd, ik ga de weg nu eens niet vragen.

- Ik ook niet, antwoordde de Schilder; - en nu ben ik eens benieuwd of hij hem niet zal vragen.

Wij liepen door een lange, sterk stijgende straat, de Schilder en ik met de handen in de broekzakken, leuk pijpjes-rokend, de Filosoof met geconcentreerde wenkbrauwen, het stadsplan in de hand.

- De kathedraal moet op een hoogte staan, zei hij chagrijnig; ik begrijp niet dat wij haar niet vinden.

De Schilder trok mij een knipoogje en ik stiet hem met de elleboog aan. Wij dampten lekker; wij zeiden geen woord.

- We zullen reeds te ver zijn, meende de Filosoof, zoekend in de lucht kijkend; - we moeten een eindje terug naar beneden. Wij keerden om en stapten naar beneden; kwamen op een groot plein, vanwaar wij vertrokken waren.

- Ik zal mij zeker vergist hebben in de straat; laten we die daar nemen, zei de Filosoof.

Wij namen ‘die daar’. De straat kronkelde een poos en steeg, en kwam tenslotte uit in de eerste straat die wij reeds genomen hadden.

- Tonnerre! bromde de Filosoof, terwijl de Schilder en ik, achter zijn rug, grinnikend met de ellebogen tegen elkaar speelden.

Hij keek op zijn plan en dan in 't rond en een uitdrukking van sombere wanhoop kwam over zijn getaand gezicht. De straat was vol mensen: wandelaars, boodschappers, militairen, die hem allen de weg hadden kunnen wijzen; maar ‘hij zal 't niet vragen’, fluisterde de Schilder mij toe; en, werkelijk, hij vroeg het niet, hij trok ons verder mee, thans op goed geluk

[p. 523]

af, tot wij eindelijk in een blinde steeg kwamen, waar de stad zelf scheen dood te lopen.

In die blinde steeg met blinde muren en achterpoortjes van tuinen was één enkel levend wezen zichtbaar, die, steunend op een stokje, ons langs het trottoir tegemoet kwam. Wij voelden beiden instinctmatig dat onze vriend aan die man de weg zou durven vragen. En ja, waarachtig, hij ging er naartoe en hield hem op het trottoir staande.

Toen merkten wij pas dat de man een donkerblauwe bril droeg, als een blinde, of half-blinde. Onze vriend sprak met hem en wij zagen hem sukkelig wijzen met zijn stokje, eerst naar de richting waar we vandaan kwamen en dan rechts, in de hoogte.

- Ça y est, nous sommes tout près! riep onze vriend zegevierend, met een gelukkige glans in zijn ogen. En, door de half-blinde begeleid, die ons herhaaldelijk met zijn stokje de weg wees, kwamen wij eindelijk aan het plein waarop de kathedraal staat.

Het is een massief, prachtig, indrukwekkend monument. Het heeft iets van een geweldige forteres. Het staat ten hemel opgeheven als een onverwoestbare burcht. Langs binnen zijn de magnifiekste oude kleurenramen, maar de Filosoof wenste die niet eens te zien.

- Mais non, antwoordde hij, toen wij even buiten kwamen om hem binnen mee te wenken; - ceci est tellement beau! Er was niets aan te doen; hij zou niet binnen komen; maar wij hadden er niettemin oneindig-leuke pret om dat hij tóch de weg had moeten vragen, en dan nog wel aan een half-blinde, om dat formidabel stuk kathedraal te kunnen vinden.

Verder is Bourges een mooie, vrij grote, moderne stad met druk verkeer en talrijke, aanzienlijke winkels. Hier schijnt veel meer leven en beweging, dan in de meeste andere Franse provinciesteden. Wij vroegen onze vriend de Filosoof waaraan dat toe te schrijven was. Hij wist het niet; hij stond, evenals wij, over het feit verbaasd. Vooral bekwam hij niet van twee grote, prachtige boekenwinkels, waarin niet alleen uitgestald lagen de succes-romans die er nodig zijn om de stupiditeit van het gewoon lezend publiek te bevredigen, maar een aantal werken van hoge kunst- en wetenschappelijke

[p. 524]

waarde, die anders in de ‘province’ absoluut onbekend en onvindbaar zijn. ‘De Franse uitgevers’, zo deelde hij ons mede, ‘rekenen in hun geheel niet op de “province” voor de verkoop van hun boeken. Hun debiet bestaat uitsluitend te Parijs en in het buitenland. Grote steden als b.v. Lyon, Marseille, Rijsel, tellen voor de boekhandel niet mee. Bourges vormt een uitzondering, een onbegrijpelijke uitzondering’.