Verzameld werk. Deel 6

Franse restauraties en hotels

Het gaat hier alleen over hotels en restaurants in kleinere plaatsjes. Parijs, - het Parijs van de vreemdelingen, - is té weinig Frans om hierbij in aanmerking te komen.

Ik herinner mij, uit vroegere reizen, de heerlijkheid van zo'n aankomst, na een lange, vermoeiende tocht, in een Frans provinciehotelletje. De ‘patron’ kwam je met een vriendelijke glimlach welkom wensen; en alleen zijn welgedaan gezicht en heel zijn uiterlijk was je als 't ware een belofte en een waarborg, dat je 't er goed zoudt hebben. En je had het er dan ook meestal goed, heel goed en voor heel weinig geld. De kamer was eenvoudig gemeubileerd maar zindelijk, de W.C. was in orde en ik herinner mij menige heerlijke lunch of diner van vijf of zes gangen, á deux francs cinquante of trois francs, vin compris. Het kon niet beter noch billijker.

Maar nu?... Helaas, er is veel ten kwade veranderd! Dat de prijzen sterk gestegen zijn is te begrijpen; ze zijn dan nog zeer redelijk gebleven in Frankrijk, wanneer men ze vergelijkt met de afzetters-rekeningen, die men, - trouwens zonder enige reden daartoe - de reiziger in Belgische en Hollandse restauraties en hotels durft voorleggen. Maar de kwaliteit, zo

[p. 504]

niet de kwantiteit, is er veel minder op geworden; de bediening is slecht en onvoldoende, er staat geen welgedane baas meer op de drempel van 't hotel om je welkom te heten; en, al is je bed tot nog toe doorgaans nog zindelijk, je kamer is dat niet, en de trappen en de gangen van 't hotel zijn dat nog veel minder: men krijgt de indruk of er sinds maanden geen borstel of geen veger meer gewerkt heeft.

Hoe komt zo'n verandering? Is het, omdat het toerisme, als zodanig, zogoed als dood is in Frankrijk? Of is het toerisme doodgegaan omdat er de hotels zo slecht geworden zijn? Men heeft herhaaldelijk klachten daarover kunnen lezen in de ‘Revue du Touring Club de France’. Een misverstand tussen hoteliers en toeristen, zo heette het. Mij lijkt het erger dan een misverstand. Het komt mij voor dat de Touring Club zijn vroegere invloed over de Franse hoteliers verloren heeft; en dat is hoogst jammer; want de rusteloze bemoeiingen van de Touring waren een echte weldaad voor de reiziger in Frankrijk. De Touring met de invloed van zijn honderdduizenden leden, heeft de vroeger vuile Franse hotels zindelijk gemaakt; de onnoemelijke W.C. 's vervangen door nette sanitaire inrichtingen, de stoffige kleden en gordijnen uit de kamers weggehaald en vervangen door keurig geboende parketten en met licht Ripolin beschilderde wanden, waarop het minste vuiltje zichzelf verraadt.

Dit alles is helaas nu weer aan 't tanen en de grondige Franse vuilheid van vroeger, dreigt er meer en meer weer bovenop te komen. Een enkel voorbeeld zal dit sprekend toelichten. Het gebeurde in een vrij aanzienlijke stad van het westen, in 't eerste hotel van die plaats, dat ik zou kunnen en misschien zou moeten met de naam noemen, hoewel ik het niet gaarne doe.

Wij kwamen 's ochtends beneden en vroegen aan de portier in welke kamer wij het ‘petit déjeuner’ konden gebruiken.

- Deuxième porte à droite, antwoordde de man kortaf.

Wij kwamen vóór de deuxième porte à droite en lazen daarop in grote letters: ‘Lavatory’. Niet twijfelend of de portier had zich vergist, ging ik weer naar de man toe en zei hem wat er op die deur te lezen stond.

- Eh bien oui, c'est là! herhaalde hij vrij ongeduldig.

[p. 505]

Ik kon mijn ogen en oren niet geloven, maar trok er met mijn vrienden toch binnen.

En waarachtig... In een soort voorkamer van Lavatory en W.C. zaten enkele mensen hun eerste ontbijt te gebruiken. Dat gebeurde op viezige houten tafeltjes zonder tafelkleed; en je werd er vagelijk bediend door een paar slordige garçons zonder halsboord, die tussen de bedrijven door allerlei afval en eindjes sigaar in de hoeken veegden.

Er was heen en weer geloop van al wie van de eigenlijke W.C. achter een glazen deur, had gebruik gemaakt of gebruik wenste te maken; men hoorde het water met geweld stromen en wie neus en ogen sloot en met enige poëtische verbeelding was begaafd, kon zich voorstellen dat hij ergens, in een mooie bergstreek, bij een frisse waterval, zijn eerste ochtendmaal gebruikte. Onze Franse vriend de Filosoof was diep verbolgen en beschaamd.

- Eh bien oui, voilà, zei hij neerslachtig. - Le petit déjeuner, en France, semble être une occupation inavouable; une chose honteuse et furtive, qu'on accomplit dans un coin, en se cachant, parmi les autres misères et déchéances de la vie.

Ik weet niet of men die achteruitgang, dat merkbaar en voelbaar verval, de Fransen al te euvel mag duiden. Er is een reden voor; zij hebben geen mensen meer. Ik meen dat ze heel veel werken en hun best doen, maar zij kunnen er niet meer tegenop. Het sterke leven van Frankrijk ligt begraven op zijn slagvelden. Dat voelt men overal, in alles: gebrek aan werkkrachten. Ik vraag mij af of Frankrijk er ooit weer bovenop zal komen. Hoe kan het, met zijn steeds afnemende bevolking? Frankrijk moest veel, moest héél veel kinderen krijgen: en het wil er slechts weinig of geen. ‘Pourquoi?’ antwoordde mij een Franse vrouw aan wie ik de opmerking maakte. ‘Pourquoi des enfants? Pour les envoyer pourrir dans quinze ou vingt ans sur les champs de bataille?’ Frankrijk heeft op 't ogenblik de naam van een krijgslustig volk te zijn; m.i. zeer ten onrechte. Frankrijk is een tragisch volk, een volk dat leven wil en zich voelt sterven. Het voelt zijn zwakheid, zijn onmacht; en het wapent zich tot het uiterste, in de wellicht hersenschimmige hoop door de overmacht der wapenen het gebrek aan mannen te vergoeden. Om dezelfde reden moet

[p. 506]

het zijn erfvijanden klein trachten te houden. Daar zit, geloof ik, de kern van heel het zogenaamde Frans militarisme.