Verzameld werk. Deel 6

Het Franse land

Het doet aangenaam aan, na de vuile lelijkheid van de verwoeste districten, in het frisse landelijk Picardië en het nog frissere Normandië te komen. Men verademt waar men weer gave, mooie bomen ziet en ongeschonden huizen. Abbeville ligt daar in al zijn oudheid, met zijn prachtige, grijze kathedraal en zijn kronkelige stille wateren, overschaduwd door de hoge bomen waarop bootjes zacht glijden en waar hengelaars zitten te dromen. 't Doet hier en daar aan het antieke Brugge denken, vooral op een afstand, als de oude, grijze torens boven het dicht-opwolkend groen uitkomen. Abbeville ligt al spoedig achter de rug en de auto golft met ons op en neer, over de prachtige Franse wegen. Er moge, en met recht, veel gemopperd worden over Franse slordigheid en onzindelijkheid, één ding toch, - de Franse wegen, - zijn onovertroffen en ongeëvenaard. Er zijn drie kleuren van wegen: de blauwe, de roze en de gele, al naar gelang van de streek waar men doorheen reist. Wij hebben er veel over gedebatteerd welke eigenlijk de beste is en tenslotte de ereprijs aan de blauwe toegekend. Maar ook de roze en de gele zijn prachtig, al geven zij wat meer stof dan de blauwe. Zorg wordt eraan besteed; voortdurende zorg. Elk ogenblik, langs de weg, vindt men een kantonnier bezig met stenen klein te kloppen en er de putjes mee aan te vullen. Is de vereiste reparatie wat aanzienlijk, dadelijk komen de zware lorries met vrachten stenen en zodra deze over de halve breedte van de weg zijn uitgespreid, zodat de andere helft in elk geval

[p. 492]

berijdbaar is, is daar de stoomwals, die ze kleinmaalt. In België doet men dat anders. Daar gooit men de scherpe stenen over de ganse breedte van de weg en ziet er niet meer naar om. De karrewielen en de autobanden kunnen ze dan klein malen. Een stoomwals heb ik in België op de weg nog niet gezien. Zo golven en deinen wij zacht-wiegelend en verend over de eindeloze, schone wegen van het grote land. Wij komen weinig auto's tegen; veel minder dan vóór de oorlog; en wat wij dan nog tegenkomen zijn meestal vrij lelijke vehikels van handelsreizigers, die per auto hun waren of monsters bij hun kliënten komen aanbieden. Er is weinig of geen ‘tourisme’ in de streken die wij doorkruisen. Malaise, zoals overal? Waarschijnlijk wel. Er is per slot van rekening ook niet veel te zien en te bewonderen. De dingen hebben zo weinig kleur. Een Frans dorp: het zijn meestal slechts enkele gore, grijze huizen langs beide kanten van de weg en men onderscheidt ternauwernood wat woonhuis en wat stal of schuur is. Men krijgt de indruk dat mensen en dieren samen daar met en door elkander in die vieze krotten wonen; en alleen de bloemen, de vele en heel mooie bloemen, die tegen de gore, afschilferende muren opranken, geven er wat kleur en fleur aan. Waarom niet, zoals bij ons in Vlaanderen, de muurtjes geel of wit gekalkt; de luikjes groen geverfd, de daakjes rood? Bij ons lacht het landschap; het is alsof 't vol tintelende bloemen ligt. In Frankrijk blijft het grauw en stroef; men ziet ternauwernood die kleurloze huizen in de wijde uitgestrektheid van de landouwen. Allen de kerkjes, de oude, vervallen, armoedige kerkjes van het Franse platteland kunnen soms vol poëzie en bekoring zijn. O! wat zijn ze klein, en pover, en verlaten en vergeten! Men ontdekt soms met moeite hun puntig, grijsverweerde torentje tussen de hoog-opwoekerende bomen. En als men de pastoor ziet met zijn rafelige steek en zijn groenachtig-verkleurde soutane, krijgt men medelijden: men denkt aan een landloper of bedelaar, aan wie men een aalmoes zou willen geven.

Wij komen in wat meer bewoonde streken; wij naderen de Seine, evenals alle Franse rivieren een van de levensaders van het land. Achter mij in de wagen hoor ik een geheimzinnig gefluister tussen de Schilder en de Filosoof. Het lijkt wel of ze

[p. 493]

iets aan 't konkelen zijn, dat mij nog niet mag worden meegedeeld of in elk geval met de grootste omzichtigheid moet geschieden. Ik voel dat gekonkel en keer mij om.

- Is er iets?

De Schilder buigt voorover en glimlacht enigszins verlegen.

- Zou het heel erg zijn, vraagt hij, - als wij een vier à vijf kilometer omreden om eens even in 't voorbijgaan het buiten van Claude Monet te zien? Hij woont hier dichtbij.

Een bezoek? vraag ik, bezorgd naar het horloge kijkend, want het begint te avonden.

- O, neen, alleen maar eens langzaam voorbijrijden en kijken.

- Aangenomen! zeg ik. En wij slaan een smalle zijweg in. Het water van de Seine blikkert zilverachtig in de diepte, tussen de stammen van de hoge populieren. Bekend landschap, dat we zo dikwijls op de schilderijen van Sisley en Monet hebben gezien. De weg stijgt, wij komen door een heel klein dorpje, Giverny geheten, en dan dalen wij weer, heel steil, met een scherpe bocht naar rechts. Wij komen tussen twee lange grijze muren, bij plaatsen als met dekens van witte, rode en gele rozen overhangen.

- Hier is het; stop even, vraagt de Schilder.

Ik houd de wagen stil en wij gaan overeind staan.

Nooit heb ik zo iets van bloemenpracht gezien! Iedereen weet dat de oude schilder Monet een adoratie heeft voor bloemen, maar dat zo iets op de wereld kon bestaan, daar had ik in de verste verte geen idee van.

Men zag zijn woonhuis met de serren vagelijk in 't verschiet; maar inderdaad zag men het niet, verblind als men was door de overweldigende uitgestrektheid en de jubelende kleurenpracht van de bloemen. 't Is onbegonnen werk alle de variëteiten op te noemen; want alle bloemen, álle mogelijke kleurenbloemen en bloemenheesters bedekten er de grond als tintelende weeldevelden. Ik herinner mij slechts, tussen alle andere kleuren, als iets absoluut-onvergeetbaars, lange strepen van lichtmauve irissen, die daar zacht stonden te tintelen en te geuren, als grote, ongerept-reine juwelen uit een sprookjeswereld. 't Was irreëel van schoonheid; het gaf je een emotie, als iets van goddelijke openbaring.

[p. 494]

Wij keken, roerloos van stille admiratie, of wij de eigenaar van dit aards paradijs soms ergens zagen. Wij keken lang en zochten met de ogen, zonder iets anders dan kleuren en bloemen te zien. Maar eensklaps zei de Schilder, met een doffe stem, die als 't ware van vroomheid en ingehouden emotie trilde:

- Ik zie hem,... daar... op die bank... bij de vijver, met zijn dochters!

Toen zagen wij hem ook. Hij zat daar, haast onzichtbaar door de pracht van de bloemen, in lichtbruin gekleed, met zijn steenrood aangezicht en zijn lange, sneeuwwitte baard. De lichte toiletten van zijn dochters naast hem mengden en versmolten zich in de omgevende kleurenweelde van de bloemen. Hij zat daar onbeweeglijk, een weinig in elkaar gezakt en van op de hoogte waar hij zat scheen hij mijmerend te staren naar de vijver, waarin witte, roze, gele en oranje waterlelies bloeiden. Ons zag hij niet, hij keek niet op in onze richting. Wij bleven daar een poosje, starend, peinzend, in het gouden licht van de avondschemering over al die pracht; en toen reden wij heel zacht en langzaam heen, in onze geest meenemend het beeld van een natuur-god, het beeld van een pan, die over de schoonheid van zijn wereldschatten zit te dromen.

- Hawèl, Gaston, wa zegde van azue nen blommenhof? vroeg ik aan mijn chauffeur, in een soort behoefte om tot de nuchtere werkelijkheid terug te komen.

- On... ongeluefelijk, meniere! antwoordde Gaston. En hij voegde eraan toe:

- Da moe zeker wa geld kosten van onderhoud, meniere! Ik was het met Gaston volkomen eens en voelde mij weer goed nuchter.

De Filosoof, die half verstaan had, glimlachte. Alleen onze vriend de Schilder, bleef roerloos-starend zitten en uitte geen woord. Lang nog bleef hij in de dalende schemering over het geziene nadromen.