Verzameld werk. Deel 6

Allerheiligen

De volgende morgen worden wij door een echte orkaan wakkergeloeid. 't Is 1 november, Allerheiligen, en het geluid van de kerkklokken wordt, met de kletsende regen en de bulderende windvlagen, als één akelige jammerklacht wild heen en weer gezweept.

Wat zullen we doen? Hier blijven of toch maar doorrijden? Van kastelen zien kan zelfs geen sprake meer wezen.

Tóch maar doorrijden! Wij hebben allen haast nu om aan 't eind te zijn. Mijn dames verlangen vurig naar Parijs, en ik verlang naar 't einde.

De auto zwalpt nu als een schip door volle modderzee. Het is geen rijden meer, 't is op- en neerbonzen en plassen, waarbij het slijk tot hoog over de kap heenzweept. Arme, forse chemineau van de vrije ruimten, waar zijn de groene, idyllische zonnelanden van de Pyreneeën?

Een eindeloze, grauwe vlakte zonder bomen: la Beauce. Hier slaat de onbeteugelde regen dwars door alles heen en de

[p. 288]

orkaan tilt letterlijk de wagen op en rukt mij bijna 't stuur uit handen.

O, die dorpjes van la Beauce, die sombere, vervallen krotten, waarin de griezelige personages van La Terre: de Fouan's, de Buteau's, de la Grande's zeker nog hun dierenbestaan leven! Ze staan daar laag tegen de grond gedrukt, van dezelfde kleur als de doodkleurige aarde, en klaar, als 't ware, om eronder te verdwijnen. Het groene mos groeit op de grauwe strooien daken, geen borstel verf heeft ooit de gore muren of vermolmde deuren opgefleurd, en 't puinig kerktorentje rijst er als een supreme desolatie midden tussen op, iets om te huilen van verlatenheid en opgefolterd wee.

Bij beken, bij watervallen stroomt de regen neer. Mijn arme dames zijn ontoonbaar geworden, van 't hoofd tot de voeten één natte modderkluwen, ondanks de beschuttende kap. Het is niet langer uit te houden. Nooit, nooit zullen we Parijs bereiken; en het is wonder, wonder bóven wonder, dat de kranige motor nog maar steeds met onvermoeide adem door blijft snorren. Er wordt beraadslaagd. Ginds ver, aan de grijze watereinder, verrijst, in de vroeg-dalende schemering, de imposante kathedraal van Chartres. Zullen we daar maar ophouden en de nacht doorbrengen. 't Is Allerheiligen; er zal een prachtige, indrukwekkende dienst zijn in die schoonste en grootste kathedraal van Frankrijk; of zullen de dames maar liefst dadelijk de trein nemen naar Parijs, waarheen ik hen de volgende dag er auto zal volgen?

- Parijs,... Parijs,... hoor ik zacht fluisteren. Mijn dames verkiezen Parijs!

Ik heb hen aan het station gebracht. Hun moddermantels en plaids hebben zij in de wagen gelaten en dan zijn ze mij alle drie fris en lief komen omhelzen.

Even een traan weggepinkt, een sigaret opgestoken, mijn wagen gegareerd, en gans alleen dan in 't halfduister naar de kathedraal, om er de Allerheiligendienst bij te wonen.

Nog nooit heb ik een zaliger gewaarwording van rust en vrede over mij voelen komen.

Het ganse schip, groot genoeg om een leger te bergen, was

[p. 289]

met een stil-biddende menigte gevuld. Honderden waskaarsen brandden zacht-knetterend op het hoogaltaar en in de zijbeuken; het orgel speelde en mooie stemmen zongen, maar zó verloren, zó onwezenlijk verre in die reuzen-kathedraal, dat men niet eens wist waar ze vandaan kwamen; en door de hoge, hoge boogramen met de pracht-vitraux, waarin het azuurblauw domineert, zeeg naar de diepte een wonderzacht en teder licht, iets als een transparant-blauw-mauve schijnsel van edelgesteenten-atmosfeer.

Wat was het daar opeens gans anders dan 't geen ik, sinds bijna een maand, doorleefd had, en wat was het zalig-rustig, dat het zo gans anders was! De innerlijke mens kan nog eens ontwaken, en mijmeren en peinzen. De mens, die bijna een machine was geworden, voelde weer dieper stemming, wijding en ontroering.

Hoelang duurde 't? Ik weet het niet. Ik weet alleen, dat het nog langer had mogen duren. Ik had mijn ogen gesloten en toen ik ze weer opende, was de teer-mystische atmosfeer, die door de hoge kleurenramen naar beneden zeefde, tot een grijs-grauwe schemering vervaald. Het orgel zweeg, de stemmen zwegen, de kaarsen werden uitgedoofd. In schuivende drommen verlieten de mensen de kerk, en half bewust stond ik ook eindelijk in 't laatste daglicht buiten, nietig-klein onder de reuzentorens en gewelven, die als een forteres ten hemel oprezen.

Ik loosde een zucht en slenterde in mijn eenzaamheid naar het hotel toe. Nu maar weer verder in de gewone werkelijkheid voortleven: eten, roken, slapen, en morgen naar Parijs toe...