Verzameld werk. Deel 6

Arles

Ik kom gaarne met avondlicht in mij onbekende steden aan. Het geeft er iets nieuws en geheimzinnigs aan, omdat men weet, dat de nuchtere werkelijkheid anders is. Vooral in vermaarde plaatsen, of waar men veel over gehoord heeft, is het aardiger om 's avonds aan te komen. Zo blijft er althans voor één nacht een waas van poëzie over hangen, dat de koele ochtend die volgt, maar al te dikwijls komt verscheuren.

Over het hedendaagse Arles zweeft, romantisch-poëtisch, het beeld en de ziel van Mistral.

‘Si les filles d'Arles sont reines quand le plaisir les rassemble aux arènes’ heeft hij in Mireio gezongen; en vol bezieling gaan wij wandelen, op zoek naar de mooie vrouwen van Arles.

Zouden ze reeds allen slapen zijn? Wij zien er geen, althans geen jonge en mooie. Slechts hier en daar een oude vrouw uit het volk en die dan ook de wel flatteuze kap: het heel klein mutsje met het brede zwarte lint draagt.

[p. 253]

 

Si les filles d'Arles sont reines

 

Quand le plaisir les rassemble aux arènes,

 

Dans la lande en feu, je crois,

 

Les bouviers aussi sont rois.

Aangezien wij de ‘reines’ niet vinden, laten we dan maar de ‘rois’ opzoeken. Die zullen stellig nog niet naar bed zijn. Helaas! nog minder ‘rois’ dan ‘reines’. De schaarse ‘rois’ die wij in 't somber-doods oud stadje zien, zijn ongeveer gekleed als onze landlopers en schooiers, en staan gebakken vis te eten met olijven, in een openluchtig tentje, bij een walmend oliepitje.

Maar eindelijk vinden wij de dichter zelf.

Hij staat daar, op een voetstuk, midden op het Forum, bij een fontein onder romantische platanen, vlak vóór het hotel waar hij gewoonlijk afstapt en waar ook wij onder dak zijn gekomen. Hij staat daar, vereeuwigd in brons en kan zichzelf bewonderen, telkens als hij uit zijn geliefd Maillane naar Arles komt.

Hij lijkt op Buffalo Bill, zoals hij daar staat. Het is dezelfde mooie kop met breedgerande flaphoed, dezelfde fiere, nobele, martiale houding. De zachtzangerige Félibre en de ruwe cow-boy, 't is of zij uit het zelfde aardse stof waren geschapen, en, als ik er even over nadenk voel ik die gelijkenis niet eens zo vreemd en abnormaal: Mistral is immers ‘le bouvier de la lande en feu’, zoals Buffalo Bill de wilde herder uit de ‘Prairie’ is; en zelfs de ‘lande en feu’, ‘la Crau’ is niet zo sterk verschillend van het Amerikaanse ‘Far West’. Wat verschilt is het nieuwe en het oude; het oude vol traditie, vol weemoedige zachte poëzie; het nieuwe: hard, wild, ruw, Amerikaans.

De Amerikaanse Mistral zal eerst later, veel later geboren worden, als hij ooit geboren wordt.

Wij, noordelijke mensen, gewend aan de eeuwig-durende vochtigheid van ons droef klimaat, kunnen 's nachts geen water horen vallen, of wij denken dadelijk aan regen.

Zo was 't geval met mij die nacht, te Arles, in het hotel op de ‘Place du Forum’.

[p. 254]

Ik werd wakker en hoorde gutsend-neerstortende stralen.

- O, wee, zuchtte ik, aan de tocht van de volgende dag denkend.

Bedroefd stond ik op en keek door het venster.

O, zaligheid, het wás geen regen. 't Was de fontein vóór 't standbeeld van mijn zachte vriend Mistral, die in heldere sterrennacht haar glinsterende zilverstralen, onder het romantisch lover van de platanen, door de nachtelijke stilte sproeide...

De volgende ochtend ‘zagen’ wij Arles: de nauwe kronkelstraatjes, de kleine pleintjes, de oude geveltjes, de kerken, maar vooral de Romeinse overblijfsels. Il heb zeker een heidense ziel: kerken, kloosters, belforten en hallen kunnen mij wel boeien, maar nooit in die mate als een ‘théâtre antique’ of arena mij boeit. Of kan men wellicht niet het ene naast het andere genieten? Wij zagen het klooster van St. Trophime en al dat fijne kantwerk aan zuilen en bogen leek ons vol stemming en schoonheid; maar vlak daarop zagen wij de arena en 't was of plotseling een eeuwig-jeugdige godin voor ons stond. O, die kalme, eenvoudige, reine, grootse schoonheid van bogen en lijnen! Die glimlach als 't ware van stil-verheven sereenheid, hoog en rustig over alles heen! Wie dacht daar nog aan 't wonder-kunstig beitelwerk van St. Trophime? Leek St. Trophime hier niet een klein, gerimpeld en chagrijnig oud vrouwtje, vergeleken bij die eeuwen-trotserende, onvergankelijke, frisse jeugd?

De arena, het ‘théâtre antique’ en ‘les Alyscamps’, de Romeinse begraafplaats, meer hoeft men van het oude Arles niet te onthouden. In fiere slankheid zijn van het ‘théâtre antique’ slechts enkele zuilen, kapitelen en portieken overgebleven, maar groots en schoon nog tekent zich hun goud-glanzende ruïne op de blauwe hemel af! Les Alyscamps zijn indrukwekkend van sombere tragiek. Die lange en brede allee vol stenen doodkisten, uitlopend onder eeuwen-oude, wijdvertakte bomen naar een ruige, oude kerk, is als een nachtmerrie, en deed mij denken aan de doodsallee vol slangen en monsters, langswaar de schone en vertoornde Akëdisseryll met haar reuzenzwaard de bloedige brahmanen-tempel ging bestormen.