Verzameld werk. Deel 6

‘Le désert de La Crau’

‘La Crau’ heeft op mij een grote impressie gemaakt.

‘Immense étendue plate, terne et monotone, paysage insignifiant’, zei mijn reisgidsje.

Dat vind ik niet. ‘La Crau’ is een van de zichten, die mij het meest geboeid en geïnteresseerd hebben op de ganse reis. Het is, vanuit Salon tot aan Arles, een bijna lijnrechte, mooie, brede, vlakke weg, van meer dan zeventig kilometer lengte, door een barre, vale uitgestrektheid, met mager gras begroeid en met grote, gele keien bezaaid. Slechts hier en daar, op grote afstanden, een eenzame, steengrijze ‘mas’, een boerderij omringd door sombere cypressen, als een oase in volle woestijn. En verder geen ander leven dan dat van enkele, reusachtige kudden schapen, die van het haast onzichtbaar gras en de verdorde kruidjes tussen de keien moeten leven.

Het is de absolute desolatie, maar een desolatie, die iets indrukwekkend-groots heeft.

't Was tegen zonsondergang, ‘à l'heure du berger’ zoals de Fransen zeggen, dat wij op de drempel van die woestijn aankwamen. De hemel was vlekkeloos blauw, maar begon te somberen en schuin over de eindeloze westerkim, waar lichte wolken schenen op te komen, hing een kolossale oranje lichtveeg, als een reuzenvlecht van goud.

[p. 251]

Het vale land daaronder had een warme, bruin-gebronsde zuidelijke tint. 't Was als van donker-glanzend leer, waarin de gele keien hier en daar als grote, gouden spijkers blonken. Het had iets bijbels, iets uit de oude, oude tijden, toen de mensen zich met dierenvachten kleedden.

En in die atmosfeer van oosterse legende, zagen wij de kudden huiswaarts komen.

Nog nooit heb ik zulke talrijke kudden gezien. Het leken wel de legendarische kudden van de Verloren Zoon. Zij kwamen naar ons toe als een grijs-deinende golf, de ganse breedte van de brede weg bezettend, en er was niets anders op te vinden dan de auto (o, wat stond die daar disparaat!) palstil te houden.

't Is de zee, 't is werkelijk als de zee, die op ons aan komt deinen. Vooruit de herder, met zijn staf, vaalgrijs en bruin in 't avondlicht, als een profeet uit het Oude Testament. Vlak bij zijn hielen volgt een schaap, één enkel, met een belletje om de hals. Dat schaap is als 't ware het levend symbool van de bezadigde wijsheid. De herder keert zich even om tot het getrouwe beest, praat enkele stille woorden, maakt nauwelijks een beweging met zijn staf, en dadelijk gaat het wijze dier opzij, door al de andere honderden, of duizenden schapen (hoeveel zijn er?) gevolgd.

Rechts en links, opzij van de kudde, lopen, in volle vrijheid, maar met allerlei beladen, twee ezels. Die dragen de tent, proviand, gereedschap, wat weet ik al, dat dienen moet voor tochten die soms dagen duren, en dat lijken wel de clowns en de kwajongens van de bende; zij huppelen en springen, rollen zich met heel hun last in 't zand en brengen de kudde, die zo ordelijk door 't wijze schaap geleid werd, volkomen in de war. De herder vloekt en scheldt, slaat met zijn staf en gooit met keien, maar het helpt niets; de overladen grappenmakers gaan een eind verder weer aan 't buitelen en aan 't stoeien, stuwen de kudde als onder een windhoos door elkaar, dringen ze op de auto, doen ze vluchten over de vlakte, brengen een gedeelte ervan op hol. Dat duurt minuten lang, in onbeschrijfelijke wanorde. Nu is het helemaal of we midden in de zee stonden, met grijs-deinende schuimgolven, overal om ons heen. Eindelijk zijn ze weer goed bij elkaar, en de stille

[p. 252]

wijsaard met zijn belletje, die al die tijd, roerloos en gelaten als een filosoof gewacht heeft, gaat weer kalm en trouw met de herder en zijn kudde vooruit, onder een gele stofwolk, die naar wol en muskus ruikt.

't Is bijkans nacht geworden. De gouden vlecht in 't westen is tot een vale streep vertaand, de schaarse, eenzame hoeven verdwijnen tragisch-somber achter hun zwarte cypressen en in de eindeloze donkerblauwe hemelkoepel schitteren reeds de eindloos-diepe-en-verre sterren. Alleen de weg, de lange, vlakke, dood-verlaten weg strekt zich nog duidelijk zichtbaar als een strak-gespannen, geelblond lint recht vóór ons uit.

Daar twinkelt een klein lichtje in de verte. 't Is als een kustlicht vanuit zee gezien. Het schijnt ons te wenken, ons de haven aan te duiden. Wij zien in 't vage een huis, en nog een, en nóg een en eensklaps horen wij een stem, terwijl een man naar buiten springt:

- L'octroi, m'sieu. Quelque chose à déclarer?

Wij zijn te Arles...!