Verzameld werk. Deel 6

21 oktober

In de stad...!

Eerst was ik van plan nog eens naar die grote wereldtentoonstelling te gaan. Doch een walgende weerzin greep mij aan bij 't zien van de drukte om de ingang van de gebouwen en 'k ben tenslotte eenzaam in de grote, sombere, doodse oude stad gaan kuieren.

O, de stilte en verlatenheid van die grote, doodse, sombere stad, waarvan haast alle de bewoners naar het klatergoud van die tentoonstelling zijn gaan kijken!

De straten waren leeg, de pleinen waren leeg en in de koffiehuizen en de restauraties zat slechts hier en daar een levend wezen, als 't ware op straf-arrest!

Zo zag ik eindelijk nog eens de stad, mijn stad, de grote, middeleeuwse industriestad, zoals ik haar van vroeger ken, in uitgestorven feestdagrust!

Het heeft mij goed gedaan haar zo terug te vinden. Ik dacht, ik vreesde, dat haar karakter zou veranderd zijn, dat ik haar nooit meer als vroeger zou zien.

[p. 161]

In een verlaten, ouderwets, klein restaurantje ben ik gaan eten. Vóór de deur, die open stond, kwam een straatorgel aangerateld, getrokken door een hond en verlevendigd door de bewegingen van een viertal apen die, verkleed als saltimbanken op de bovenplank gezeten, daar hun gekke kunsten uitvoerden. Een paar viezige meiden en wat klein-kinder-gespuis stonden er lachend omheen; en een donkere man draaide aan een zwengel van het kermend instrument, en een donkere vrouw met schelgekleurd hoofddeksel, ging met een schaaltje rond om centen.

De apen deden ernstig-idioot en raar en de toeschouwers schudden van het lachen. 't Is eigenaardig, dat de mensen altijd om de apen moeten lachen. De apen lachen wel niet om de mensen en wat lijken wij anders toch akelig veel op elkaar!

Ik kan eigenlijk nooit goed om de apen lachen. Wanneer ik om de apen lach, is het mij soms te moede alsof ik met mijzelf spot. Ik vind wel eens iets onuitsprekelijk-tragisch in hun griezelig-rare zijn en doen. Ik beschouw ze somtijds als mensen, die veel meer weten en voelen dan wij denken en die hopeloos onder dat weten en voelen, 't welk ze slechts door grimassen kunnen uitdrukken, moeten lijden.

Apen zijn de clowns van de dierenwereld; en clowns zijn in de grond van hun ziel diep-tragische wezens, dat weten wij.