Verzameld werk. Deel 4

[p. 1045]

In de natuur

[p. 1047]

In de natuur

Soms denk ik nog aan die glanzende juni-ochtend, aan die verrukkelijke wandeling langs de zachte oevers van de kalme Leie...

't Was een van die volkomen heerlijke dagen, ontroerend van rustige wijding, heilig-sereen in de roes der andere dagen als de sereenheid van een marmeren prachtbeeld over de grauwe vunsheid van een stad, en waarvan de herinnering nu en dan weer eens opdaagt, onvergetelijk, als de volmaakte heerlijkheid van een der rijkste en schoonste momenten in het leven... Het was niets, en het was alles. Het was de rustig-kronklende rivier, half dichtgegroeid met groene kroos en blanke waterlelies, tussen haar vruchtbare golvende oevers; het schelgroene der weilanden en 't blondend-groene van de korenvelden; de symfonie van alle de zingende vogels; het leven en de beweging van te allen kante verspreide veldarbeiders; de geur van 't afgemaaide hooi en de geur van de bloeiende klaver; en, over alles heen, mild-machtig als de glimlach van een goede koning, de zon verblindend stralend, in een vlekkeloos azuren hemel...

't Is als een wijd-harmonieuze lofzang, die de ganse aarde zingt tot glorie van de hemel. Geen vogeltje, geen bloempje, geen blaadje, geen grasje dat niet meezingt; en terwijl ik wandel in die volle heerlijkheid van de Natuur, ook jubelend en zingend in mijn innigst-mooist en diepste wezen 't lied van vrede en liefde, is 't of ik werkelijk een ver geluid van stemmen hoor, die met mij mee zingen of bidden...

Verwonderd sla ik mijn ogen op, en, niet ver van mij af, aan de overkant van de rivier, langs de zacht-kronkelige oever, begroeid met haast onhoorbaar-suizelende populieren, die alle, als zacht-fluisterende hoofden, in dezelfde richting neigen, zie ik een zonderlinge stoet naderen.

[p. 1048]

Twee nonnetjes, in 't zwart gekleed, de vleugels van hun witte kornetjes als wijd uitgespreide zeemeeuw-wieken open, lopen recht en statig aan beide zijden van een klein, langwerpig voorwerp, dat, onder een rood-en-witte doek, door vier kleine meisjes wordt gedragen. Andere meisjes volgen, twee en twee naast elkaar, en heel van achter komt een man, op zijn zondags geklede boereman of arbeider, de passen breed en traag, het hoofd ietwat gebogen, de armen doelloos hangend. Zij allen zijn het, die zo vreemd prevelen of zingen, een soort van triestig-eentonige zangspraak. De klanken gaan gedempt verloren, zonder echo in die brede ruimte van licht en van zon, waar het gezang der vogels en het geluid van allerhande arbeid overheersen. En plotseling begrijp ik wat het is: de lijkstoet van een meisje uit het klooster, door haar vriendinnetjes naar de begraafplaats vergezeld, hier in het heel klein dorpje, aan de overkant van de rivier.

Ik keer op mijn weg terug om 't schouwspel bij te wonen. Er is geen brug over het water; zij moeten over met de pont. Reeds heeft de veerman hen gezien, en, met een lange roede, stuurt hij de zware pont naar de andere oever, terwijl de doodsklok van het ouderwetse kerkje, dat omringd van prachtige bomen, zijn witte geveltjes en puntig grijs torentje in 't water spiegelt, haar triestige, als het ware gebarsten klanken laat horen.

En 't is alsof dat luguber gegalm voor een ogenblik alle leven en bedrijvigheid tot in 't verschiet van de wijde zonnevelden opschort. Alles schijnt even in bespiegeling te luisteren en te zwijgen. Hooiers en maaiers leggen vork en zeis neer en kijken, de grazende koeien richten met gedempt geloei de snoet op en staan even roerloos in de weide, de vogels staken hun gezang, de vlinders zitten onbeweeglijk op de kelk van de bloemen, hun bonte wieken toegevouwen. Alleen de klok blijft tampen, met triestige, gebarsten klank, onder het vlekkeloos azuur van stille zonne-hemel.

Daar staan ze aan de oever. Met zijn haak houdt de veerman de pont tegen de grasrand aangedrukt, en langzaam, over de vermolmde houten trap, dalen zij naar beneden en stijgen erin. Het kistje, onder het wit lijkkleed met rood kruis ver-

[p. 1049]

borgen, wordt midden op de bodem neergezet, tussen de twee fiks-rechtstaande nonnetjes, die er de wacht schijnen te houden. De kinderen gaan rechts en links op de rand van de schuit zitten, en kijken naar het water waar zij dadelijk stil in roeren, met hun handjes. De vader blijft alleen achteraan staan, als vreemd en gegeneerd onder al die vrouwspersonen.

De veerman trekt zijn haak terug om de pont van wal te duwen, maar juist komt daar een oude boer met twee koeien op de oever, die ook moeten overgezet worden. Dat geeft geen bezwaar. De pont is ruim genoeg, 't kan met één moeite doorgaan. De veerman doet zijn schuit een weinig afwijken naar een plekje waar de oever zachter glooit, en man en beesten stijgen er ook in, met zwaar-dreunend getrappel. De veerman, en ook de vader, bieden een hulpzame hand. Op stil bevel van een der nonnetjes wordt het kistje een weinig naar voren geschoven. Een klein zwart hondje, met spitse oortjes en fel-glinsterende bruine oogjes, springt, eventjes jankend, insgelijks op de pont.

Langzaam glijdt ze, door de lange roede, die diep in 't water zinkt, voortgeduwd, over de kalme rivier; en, op een teken van de nonnetjes, herbegint het eentonig gebedengeprevel. De koeien: de ene wit, de andere wit-en-bruingevlekt, staan roerloos naast elkaar, herkauwend, als 't ware half ingeslapen, met bijna gesloten ogen, onder de lange, witte oogharen. De vader, zijn rug naar 't lijkje gekeerd, neemt ze met belangstelling op, bevoelt ze, kijkt naar de boer en fluistert met bewonderend hoofdgeknik: ‘schuene biesten’. Ook de kleine meisjes kijken, zonder hun bede-geprevel te staken, en stellen vooral belang in 't klein zwart hondje, dat, tussen de benen door dringend, even aan het doodkistje komt snuffelen. Een trapje met de voet verwijdert hem, en weer jankt hij, heel eventjes. De meisjes glimlachen. De nonnetjes, stijf-rechtstaande van voren op de pont, als aangetrokken door het nader komend kerkje, waar 't gebarsten klokje onophoudend galmt, kijken niet om.

Een zwakke, langzaam schurende stoot, en men is er. De kleine stoet verlaat de pont, en door een kort, smal-bochtig steegje trekken zij naar 't kerkje. De man met zijn koeien gaat een andere richting uit. De veerman legt zijn pont weer vast,

[p. 1050]

in een gerinkel van kettingen. - Het kerkje is kil-fris en haast somber, in tegenstelling met het warm en helder zonnelicht daarbuiten. Het orgel dreunt, indrukwekkend-plechtig, onder de zwaar-echoënde gewelven.

Het kistje wordt neergezet op een katafalk, vlak vóór het koor, en uit de sacristie komt de pastoor te voorschijn, oud en gebogen, met grijze haren en wit koorhemd, gevolgd door de koster en door een koorknaap gans in 't rood, die het wierookvat draagt. Treurige zangen weergalmen, de geurende wierook stijgt in blauwe kringetjes naar de gewelven. Een schelletje klingelt, biddende hoofden buigen neer, en vrome handen kloppen op de borst, terwijl de pastoor met een kwispel wijwater in 't ronde sproeit.

De kleine lijkdienst is geëindigd. Bij de hoger opgalmende tonen van 't orgel gaat de pastoor langzaam naar de deur, gevolgd door koster en koorknaap met kruis en vendel, en door de stoet waarin de kleine meisjes weer het kistje dragen. De verblindende zonneschittering schiet vonken op het goud en zilver van de ornamenten, naarmate zij door het somber portaal in 't volle daglicht komen.

Dáár is het kuiltje gegraven, langwerpig-vierkant, diep en smal in de grond, om de linkerhoek van 't kerkje, dichtbij de witgekalkte muur, waarin grijze grafzerken vastgemetseld zijn. De vers omgespitte aarde, gemengd met beenderen van doden, vormt een klein, blond hoopje op het kort geschoren gras, waar madeliefjes, leeuwetand en maluwbloempjes bloeien.

- ‘Pater noster’, zingt de geestelijke; en allen knielen, het hoofd gebogen, de handen gevouwen, in biddende houding, terwijl de doodgraver en een knaap die hem helpt het rood-en-witte lijkkleed nemen van het kistje, dat eenvoudig van wit hout is, met een groot zwart kruis in 't midden.

Met een breed, kringvormig gebaar, terwijl hij enkele Latijnse woorden prevelt, sproeit de pastoor opnieuw wijwater over 't kistje en over de gebogen hoofden. Op de toren klept 't gebarsten klokje met verhaaste slagen, als in gejaagde overijling.

Dan tillen de doodgraver en de knaap het kistje op en zetten het even neer op twee zware touwen, waarmee zij het lang-

[p. 1051]

zaam in de kuil neerlaten. Allen staan op en naderen, strakstarend in de groeve. De vader, zijn sidderende pet tussen de eeltige duimen, schudt triestig het hoofd en een traan rolt langs zijn bruingebrande wang.

Hol-roffelend langs 't kistje worden de touwen weer boven gehaald; hol-bonzend vallen de eerste aardkluiten er op neer. De pastoor is reeds weg, met kruis en vendel; de nonnetjes, door een bescheiden teken, geven insgelijks het signaal tot de aftocht. Recht en stijf in de wijd uitgespreide wieken van hun kornetjes verlaten zij het kerkhofje, gevolgd door de groep kleine meisjes, en enkele passen achterna volgt ook de vader. Het kerkklokje houdt op met luiden, lijkgraver en knaap vullen haastig het kuiltje, met dof-neerploffende schopvollen aarde. Het kleine treurspelletje is reeds verleden en vergeten, zonder naklank in de grootsheid van 't omringend leven. Nog even slechts gonst het wegtrekkend gebeden-geprevel van de heengaande meisjes, die voor hun dood vriendinnetje een plekje vragen bij de engeltjes, en dan zingt alleen nog de grote Natuur haar heerlijk-kalm en vreedzaam lied van harmonie, onder 't oneindig-vlekkeloze van het zonneglanzend hemelsblauw...