Verzameld werk. Deel 4

[p. 577]

Het paard

Het is een kort, aangrijpend tafereeltje geweest...

In 't midden van de pas gerepareerde straatweg waren drie kinderen bezig met in 't zand te spelen. Ik zie ze nog heel goed alle drie vóór mijn ogen, en 't komt mij voor, dat ik ze steeds zal blijven zien, evenals ik me, mijn leven lang, 't toneel dat volgde, zal herinneren...

't Was eerst een meisje, van acht of negen jaar, rozepoppig gezichtje met helderblauwe ogen, en zwarte haren, in slordige verwarring hangend in de nek en om de wangen; dan een knaap van vijf of zes, dik, rood en blond, met iets van een kabouter in zijn grauw gelapt en gescheurd broekje dat veel te wijd en veel te groot was, omhoog gehouden door versleten bretels, waarvan de ongelijke knopen haast tot aan zijn smalle schoudertjes reikten; en eindelijk een baby, anderhalf jaar misschien, nog met een rokje aan en neergehurkt in 't zand, een aardig klein kereltje met grote wijze ogen en een blond bolrond hoofdje, heel fijntjes gekruld.

Ik weet niet meer welk spel ze speelden. Geen spel, wellicht; een beetje ploeteren in 't zand met hun vuile handjes, en dartelen in de zon, en gelijk kleine vrije beestjes heerlijk-onbewust genieten van de zachte, frisse lentelucht. Niemand sloeg ze gade: het heel kleine gehuchtje lag als ingesluimerd in de middagwarmte, de enkele witgekalkte hutjes als verlaten, aan beide zijden van de eindeloze rechte weg, bezoomd met statige beuken, die van de ene verre stad naar de andere leidde.

Alleen in de schaduw, op een bank, vóór de enige herberg van 't gehuchtje, was ik zelf een weinig ingesoesd, vermoeid van mijn lange rijwieltocht. Ik had reeds, op die warme, prachtige meidag, een veertig kilometer afgelegd; ik had er nog wel even veel te doen, alvorens het doel van mijn uitstapje te

[p. 578]

bereiken. Ik was een beetje ingesluimerd, de elleboog op de leuning van de bank, de ogen dicht, werktuiglijk nog af en toe een walmpje rook ophalend uit mijn kort bruin Engels pijpje. Mijn wiel, mijn heerlijk rijwiel, stond als een trouw hondje aan mijn zij.

Scherpe kreten, gegil, gehuil, schrikken mij eensklaps wakker. Ik vlieg op, en, als in een weerlicht, zie ik een schouwspel, dat mij van afschuw doet ijzen.

Vlak vóór mij, in 't midden van de steenweg, dáár, op de plaats zelf waar zoëven de kinderen speelden, komt nu, in zacht geschommel over 't mulle zand, een hoge, zware, met een donker dekzeil overdekte vrachtwagen gereden. En, met één en zelfde blik, als in de gloed van één en zelfde weerlicht, terwijl mijn sidderende handen zich op mijn slapen drukken, en mijn mond wijd opengaat van angst zonder een klank te kunnen uitstoten, zie ik: de voerman van 't vehikel slapend onder 't dekzeil uitgestrekt, de beide oudste kinderen schreiend opzij gevlucht, en 't kleintje steeds maar rustig voortspelend in 't zand, onbewust van het verschrikkelijk gevaar. Ik heb niet eens de tijd om toe te snellen: daar rijdt het paard 't kind omver!

Doch neen,... het rijdt het niet omver!... Op het ogenblik zelf dat ik dit afgrijselijk schouwspel meen bij te wonen, zie ik dat goede beest, misschien gedurende een kwart seconde, de kop naar 't kind buigen, als om het te beruiken, en dan, de benen wijd uitgespreid, er langzaam met de wagen overheen gaan, zonder het aan te raken.

Lawaai, alarmkreten, deuren wild opengerukt, mensen toesnellend. Het meisje en de jongen huilend onder oorvegen; en een vrouw, die, verwilderd-hollend, het jongste kind ongedeerd opneemt. En dan de voerman, die, door het woest geraas ontwaakt, van zijn wagen springt, en, min of meer beseffend wat er moet gebeurt zijn, uit al zijn macht, onder vreselijk gevloek, met de zweep op zijn paard begint te slaan.

Eerst dan spring ik toe, met tranen in de ogen. Ik voel dat ik die man zou kunnen worgen. Maar, eer ik zelfs bij hem ben, en zonder te kunnen begrijpen hoe of dat gebeurt, voel ik mij

[p. 579]

eensklaps heel kalm, heel bedaard. En 't is ook met een zachte, kalme stem van goedheid en verzoening, dat ik, even de hand op zijn arm leggend, zeg:

- Vriend, sla dat beest liever niet; kom hier liever met mij een glas bier nemen.

Hij keert zich om, houdt op met slaan, en kijkt mij aan met een wantrouwend oog, nog flikkerend van toorn. En, tussen ons, in de tijd van een weerlicht, gaat er iets om, speelt zich een onopgelost en onoplosbaar drama af. Indien hij nog slaat, indien hij nog een enkele keer met zijn zweep op het beest slaat, dan spring ik op hem, werp hem op de grond, worg hem. Ik voel dat; dat is zeker. Indien hij niet meer slaat vergeef ik hem alles, en 'k voel dat ik een goede daad volbracht zal hebben, dat mijn zachtheid, voor de eerste maal van zijn leven, in zijn hart een snaar van goedheid en menslievendheid zal hebben doen ontwaken, die in 't vervolg nog dikwijls trillen zal.

Hij slaat niet meer,... hij heeft het gelezen, in de vreemde schittering van mijn blik, wat fataal gebeurd zou zijn. Hij heeft gevoeld, in zijn ruwe ziel, in een aanraking van geheime sympathie, de zachtheid en piëteit, die vloeiden uit de mijne. O, ja, hij is ineens heel goed en zacht geworden; hij gooit zijn zweep onder het zeil en houdt zijn wagen stil.

Ik keer mij om, ik roep, dáár, in de drukte van de menigte, naar de herbergiersvrouw. Ik bestel haar twee glazen bier. Dan ga ik naar het paard, neem zijn gebogen kop tussen mijn beide handen, en streel hem, streel hem, met trillende ontroering.

- Voerman, mag het niet een beetje haver hebben? vraag ik. - Als 't u belieft, meneer, antwoordt de man zacht, als beschaamd.

Daar komt de vrouw met de glazen. Wij klinken aan. Ik vraag haar een portie haver, voor het paard. Zij brengt het, in een tenen korf.

De voerman doet zijn beest het mondstuk los. En, terwijl het paard uit mijn rechterhand eet, streel ik het voort, met mijn linkerhand, het voorhoofd en de manen. Ik doe het langzaam, zacht, met lange, steeds herhaalde streken, nog eens en nog de zelfde plaatsen strelend; en eensklaps, overweldigd van emo-

[p. 580]

tie, begin ik dwaasweg te huilen. Ik kan mijn tranen niet weerhouden, zij vloeien ondanks al mijn pogingen, zij vloeien en zij moeten vloeien, zij vallen als een zachte dauw over de laatste graantjes, die het goede beest uit mijn hand naleest, snuffelend met de lippen.

Ziezo, 't is gedaan. 't Korfje is leeg, de man maakt het mondstuk weer vast, en de wagen rijdt voort. Ik reik de voerman een hand toe, waarin ik twee franken verberg.

- Ziedaar om nog een glas te nemen onderweg.

De man was zo ontroerd dat hij niet meer kon spreken. Slechts een blik dankte mij.

Ik ben nog even blijven staan om hem te zien vertrekken. Er moet een ogenblik iets gehaperd hebben, want, na een tiental passen, heeft hij 't paard weer stil gehouden, en is hij uit het vehikel gesprongen. Ik heb hem aan 't gareel van 't paard zien voelen, en 'k weet niet wat eraan veranderen. En, toen dit gedaan was, alvorens weer onder 't dekzeil te kruipen, heeft hij het beest even gestreeld in de manen, en op de hals geklapt, met vriendelijke hand. Dan is hij weer in de wagen gestegen, en van onder 't zeil heb ik de zweep zien uitkomen, zacht vrolijk-klappend in de lucht hoog boven 't paard, als een beschermende aanmoediging, als een gezang...

En, met een zucht van verlichting, ben ik dan heengegaan.