Verzameld werk. Deel 4

[p. 537]

De weddenschap

Wij waren om zes uur vertrokken, na de hevigste namiddaghitte...

Wij volgden de eenzame landweg tussen de roze, geurende klavers en de hard-groene betenvelden.

De zon, die achter een gordijn van populierenkruinen naar het westen neeg, schoot schuins, bij elke stap, onze uitgeekte, vreemd-dansende schaduwen uit. Een dikke zandlaag bedekte de weg; wij vorderden langzaam, met inspanning, in gedachten verzonken.

Dat was ons groot genoegen: te lopen al peinzend, zonder te spreken.

Uren en uren soms wandelden wij samen in de heerlijke velden, zonder twintig woorden met elkaar te wisselen. En ons groot genoegen was ook de gepeinzen van elkanders stilzwijgen te raden.

Wij noemden het: op zijn Edgar Poe's wandelen... Wij namen beiden zwijgend alles waar wat onze zintuigen trof; en, door een gewisselde blik, door een glimlach voelden wij dat wij elkaar begrepen, dat wij, door één en zelfde schouwspel, op één en zelfde manier getroffen werden.

Langs de blonde, door heerlijke landouwen omlijste landweg, maakten onze schreden een verdoft geluid in het licht opstuivend zand. Van mijn stappen toch was niets verneembaar dan die doffe rhythmus. Maar die van Jean, mijn vriend, werden tevens begeleid door een fijne, in cadans tikkende klank van zilver, telkenmale als hij zijn linkerbeen verplaatste: 't gerinkel van vijffrankstukken, die in een van zijn zakken tegen elkaar aanbotsten.

Langzamerhand werd mijn aandacht door dat aanhoudend geluid gestoord, bijna gekweld. Nu en dan wierp ik een

[p. 538]

schuinse blik op de zak waarin de stukken rinkelden.

Jean werd het gewaar. Sprakeloos nam hij zijn zakdoek en stopte hem boven de stukken, die ophielden te klinken.

Zonder dat ik een woord gesproken had, door de eenvoudige macht der gewone eenstemmigheid van onze gezwegen gedachten, had hij begrepen dat dit geluid mij verveelde.

Door een oogopslag en een halve glimlach bewees ik hem dat hij mijn onuitgedrukt verlangen goed begrepen had.

Een weinig benauwd onder de drukking van de zwoele avond zetten wij onze weg voort.

De zon, laag op de gezichtseinder, flitste rood door het kantwerk van de roerloze bladeren; de laatste zwaluwen achtervolgden elkaar met lange scherpe gilletjes, in de ijle, langzaam verdonkerende lucht, waarin reeds enkele sterren, transparant-rein als kristal begonnen te tintelen. Een om onze hoofden dwarrelende muggenzwerm dreef gonzend met ons mee; hier en daar fladderde, verwilderd-geruisloos, een vledermuis.

Wij naderden een wit, laag hutje met grauw strodak, gans eenzaam, gans schilderachtig-eenzaam staand naast de landweg, in de schaduw van een grootse, eeuwenoude, dwars door het land lopende olmendreef.

Vóór de deur stond een knaapje, blootshoofds en barrevoets, enkel gekleed met een grauw hemd en een versleten broekje, dat door kruisvormig over de rug gespannen bretels opgehouden werd. Roerloos, met ronde oogjes, zag het ons komen.

Toen wij slechts op enkele passen afstand meer waren, bemerkten wij dat het hutje een zogenaamde tweewoonst was. Er waren twee lage deurtjes en twee kleingeruite venstertjes; en wij wisselden een blik, lezend in elkanders ogen een kleine wederzijdse verrassing, dat wij zó dicht bij het gebouwtje hadden moeten komen om te zien dat het een tweewoonst was.

Op dit ogenblik haalde Jean zijn zakdoek uit en veegde er 't zweet van zijn voorhoofd mee af. Terstond klonk weer het zilvergerinkel van de vijffrankstukken in zijn linkerzak, en wij zagen de ronde oogjes van het knaapje met haast eer-

[p. 539]

biedige bewondering er zich op vestigen. Steeds onbeweeglijk, enkel het hoofd achter ons omkerend, volgde het ons met de blik.

Jean stopte weer zijn zakdoek boven op de stukken, die ophielden te rinkelen.

Halsstarrig zwijgend zetten wij onze weg voort. Doch ik voelde nu een wondere geestesspanning, een duistere spanning naar een vluchtende gedachte, die zich maar niet helder vormde, die ik maar niet bevatten kon. Aarzelend, schuw haast, richtte ik een schuinse blik tot Jean, en op zijn ondoordringbare, lichtkens saamgetrokken gelaatstrekken, las ik dezelfde spanning, dezelfde jacht achter de vluchtende, raadselachtige gedachte.

Eensklaps kon hij niet langer het stilzwijgen uithouden.

- Hebt ge wel ooit geprobeerd, vroeg hij licht blozend, met iets beschaamds in blik en glimlach, of hij zich wilde verontschuldigen over die tussen ons zo ongewone overvloed van woorden, - hebt ge wel ooit geprobeerd eenmaal een groot stuk vlees te geven aan uw hond, een heel kilo, bijvoorbeeld?

- Jean, antwoordde ik dadelijk, - ik begrijp u nog niet volkomen, maar ik voel dat uw vraag in verband staat met de verschijning van dat knaapje, daar zoëven, vóór de deur van 't woninkje.

- Ja, sprak hij zonder enige verwondering. - Gij begrijpt dus wat ik zeggen wil!

- Misschien wel, antwoordde ik. - Indien ik aan mijn hond een stuk vlees gaf van een kilo zou hij het niet durven nemen;... en, indien gij aan dat knaapje van zoëven een hand vijffrankstukken cadeau deed...

- Zou het ze evenmin durven aanvaarden, daar wed ik om! viel hij mij in de rede.

- Gij zoudt u kunnen vergissen, opperde ik.

- 't Kan gebeuren; laat ons wedden.

- Laat ons wedden.

Wij klopten in elkanders hand en ik keerde mij om met de bedoeling om terug te gaan.

- Neen, sprak hij, - het wordt te laat. Wij zullen het beproeven met het eerste knaapje dat wij nog ontmoeten. Ik zal

[p. 540]

hem twee vijffrankstukken geven en wij zullen eens zien.

- Maar als het ze nu tóch aanneemt? vroeg ik.

- Dat zál het niet, tenminste niet zonder een tamelijk lange aarzeling, sprak hij.

- Ja maar áls het ze toch zou aannemen, zoudt gij hem die laten?

- N...een, dat ware te veel; ik zou ze terugnemen en hem één frank in de plaats geven.

- All right.

Wij hadden veel te lang gepraat; zwijgend zetten wij onze weg voort, verveeld en misnoegd om al die dwaze woorden, die wij gesproken hadden.

Nog een hutje aan de rand van de baan, een klein wit hutje met grauw strodak en enkele bloemen langs de gevel; en, vóór het haagje dat het woninkje van de landweg scheidt, onduidelijk zichtbaar in de schemering, een knaapje in lompen, blootshoofds en onbeweeglijk. Het trekt zich een weinig achteruit als het ons hoort of ziet komen; het dringt tegen de haag, in de opening van het vermolmd houten hekje.

- Ziedaar, ventje.

Jean, eensklaps stilhoudend, duwt hem de twee klinkende, blinkende stukken in de hand. Belangstellend-glimlachend zien wij toe.

Maar 't is als een schok, als een slag, die ons beiden treft. Vóór ons, opgeheven tot ons, zien wij, in de schemering, een klein gezichtje met een onvergetelijke uitdrukking! Een mager, beek gezichtje dat plotseling rood wordt van vreugde; een arm, erbarmelijk, in een glimlach van onzeglijke extase op ons gericht gezichtje; en in die extatische expressie, twee grote, wijd open, dofwitte ogen: ogen van een blinde.

Blind! het kind is blind! En in zijn handje, dat het niet durft sluiten, liggen de twee glinsterende stukken roerloos; en in zijn van geluk blozend gezichtje wordt de extatische glimlach levendiger, verhevener; en uit zijn wijd open, dode ogen straalt een onbeschrijfelijke uitdrukking: een uitdrukking van stomme dankbaarheid, die met geen woorden te noemen is.

Wij kunnen het schouwspel niet verdragen. Een vrouw, wel-

[p. 541]

licht de moeder, verschijnt op de drempel van het hutje, nadert, ziet toe en begrijpt, vouwt haar handen samen in een gebaar van schier verslagen dankbaarheid.

- 't Is voor hem, 't is voor u, zegt Jean met verkroppende stem, zelf, met een driftige beweging, de hand van het knaapje op de vijffrankstukken sluitend.

En terwijl de moeder, die weent van ontroering, vruchteloos woorden van dank poogt te stameren, wensen wij haar ‘goenavond’, vertrekken wij, vluchten wij.

Na enkele passen stop ik Jean sprakeloos een vijffrankstuk in de hand.

Zonder verbazing, met ternauwernood een zweem van vluchtige aarzeling, neemt hij het aan, begrijpend dat ik in zijn ontroerende liefdadigheidsgift ook mijn aandeel wil hebben.