Verzameld werk. Deel 2

[p. 948]

XIX

Ondertussen had zich althans één vast voornemen, ontstaan uit zijn ontwaakte waardigheidsgevoel als mens, in hem als 't ware vastgeschroefd. Hij wilde niet langer geldelijk door de jonkvrouw of haar ouders ondersteund worden. Hij had het ook niet meer nodig; hij verdiende nu langzamerhand genoeg om heel netjes in zijn onderhoud en in dat van zijn moeder te voorzien; hij wachtte zelfs maar op een gelegenheid om met haar op een deftiger stand te gaan wonen; en hij besloot, vóór het wintervertrek naar de stad, aan de jonkvrouw een brief van dank te schrijven en haar daarbij nog eens een van zijn beste schilderijtjes als geschenk aan te bieden.

Hij oordeelde, dat hij nu ook wel genoeg Frans kende, om zijn brief in die taal te schrijven. Dat stelde hem alweer op meer gelijke voet met haar; hij ging maar dadelijk aan 't werk, en toen hij er, na grote inspanning, mee klaar was, liet hij hem de volgende zondag lezen aan Florimond en aan Sylvain, om er, zo nodig, nog de fouten uit te halen.

De twee estheten trokken eerst erg hun neus op. Zij vonden het een laffe zwakheid van Fons, dat hij haar in 't Frans wilde schrijven. Juist tegenover zulke lui, die de waardigheid van hun nationaliteitsbewustzijn helemaal verloren hadden, diende men dit gevoel in zichzelf krachtig en scherp-levendig op te houden. Fons had zijn brief in het Nederlands moeten schrijven. Doch zij kregen ten slotte medelijden met hem en ondanks zijn weerzin haalde Florimond de fouten uit het epistel, die talrijk waren.

Thuisgekomen schreef Fonske de brief op mooi papier zorgvuldig over. Dan koos hij uit, wat hem het mooiste van zijn schilderijen leek: het dorpje onder sneeuw, met de ontbloeiende lichtjes bij invallende avond, en vroeg de dorps-

[p. 949]

veldwachter of hij dat naar het kasteel wou brengen. Eerst had hij gedacht er zijn moeder mee te zenden, maar toen voelde hij als 't ware iets vernederends voor zichzelf in die opdracht. Beter ging het door de veldwachter. Zó had het iets gewichtigers, iets meer officieel, iets dat paste bij de plechtigheid van de Franse brief. De veldwachter, trouwens, vroeg niets beters. Zijn dikke borrelneus bewoog van de pret, toen Fonske hem een frank gaf om onderweg een paar ‘dreupelkes’ te drinken.

Twee dagen later kwam het antwoord. Fonske, die van zenuwachtige ontroering tweemaal vierentwintig uur bijna niet at noch sliep, zag de derde dag tegen de avond een van de lakeien van 't kasteel, buigend onder 't lage deurtje, moeders huisje binnenstappen. Hij liep hem na, ontving de brief uit zijn handen.

Reeds het adres was een emotie:

Monsieur Alphonse Vermaere

artiste-peintre

Meulegem.

Voorzichtig, met trillende vingers, trok Fons de omslag open.

Monsieur,

Quelle agréable et double surprise vous me faites en m'envoyant une lettre écrite en français et en y ajoutant le charmant effet de neige! J'ignorais totalement que vous connussiez le français et surtout que vous l'écriviez si bien. Je vous en fais mon compliment le plus sincère et suis heureuse de constater qu'il ne vous manque plus rien maintenant pour devenir un grand artiste. L'œuvre que vous y ajoutez du reste le prouve et je suis très contente de la posséder et vous remercie sincèrement.

A mon tour je vous réserve une surprise, probablement pour le printemps prochain. J'en ai déjà parlé à mes parents, qui sont d'accord avec moi. En attendant, continuez à bien travailler et à faire des progrès dans votre art.

Veuillez croire à l'assurance de mes sentiments distingués.

C^esse E. d'Assonville

[p. 950]

Fons vouwde 't briefje dicht en stopte 't in zijn zak. Hij zag heel bleek en sterk beefden zijn handen. Hij had niet elk woord begrepen, maar wel de zinnen in hun geheel en hij moest dat nu maar kalmpjes, in de eenzaamheid, laten bezinken en in zich verwerken.

- Es mejonkvreiwe kontent? vroeg glimlachend de moeder.

- O, joa z' zilde, antwoordde Fonske verstrooid, en voegde erbij, dat hij nu spoedig weer naar zijn werk moest.

In plaats van naar zijn werk te gaan beklom hij stiekem de Molenberg en ging er zich op een eenzaam plekje rondom in het kreupelhout verschuilen.

Daar haalde hij de brief weer uit zijn zak.

Hij rook er even aan, doch proefde geen bijzondere lucht. In de linkerhoek stond een lichtlila kroontje met een wapen en daar streek hij even met zijn vingers overheen en voelde 't hard reliëf van de ingeperste stempeling. Toen las hij hem heel langzaam, woord voor woord, weer over.

‘Connussiez’; die vervoeging kende hij niet, maar 't leek hem heel knap en heel mooi en hij begreep toch. ‘Constater’ begreep hij niet, helemaal niet. Dat woord had Florimond hem nooit geleerd. Maar 't deed er niets toe, hij verstond de zin en voelde zich gloeien van geluk en trots. Maar wat hem trillen deed, wat hem onuitsprekelijk ontstelde en geheel van streek bracht waren de laatste zinnen: ‘A mon tour je vous réserve une surprise, probablement pour le printemps prochain’.

Wat mocht ze daar wel mee bedoelen? Welke verrassing hield ze voor hem in bewaring tegen de volgende lente: een verrassing waar haar ouders reeds van af wisten en die zij goedkeurden! Hield zij wellicht ook van hem? Vermocht de kunst de afgrond tussen hen te dempen? Zag zij de mogelijkheid in, met hem... och, 't was onzinnig, en toch, welke verrassing - een verrassing die hem zou gelukkig maken - kon het anders wel wezen?... Het suisde in hem en 't nevelde vóór zijn ogen: hij voelde zich eensklaps door een grote, weke tederheid bevangen en zijn blik werd vochtig.

Het plekje waar hij zat was als een droom van stille poëzie. Hij zat te midden van bloeiende hei, met om zich heen een dichte kring van struikgewas in gouden najaarspracht. Door

[p. 951]

een opening ontwaarde hij het vreedzaam dorpje in de diepte en verder het smaragden kleed van de weilanden, waarop de koeien graasden, en achter 't zilver-kronkellint van de rivier, de wegwazende overheuvel, met de torens en de tuinen van het grafelijk kasteel. Wat was het alles mooi en vreedzaam, wat baadde alles om hem heen in zacht en kalm geluk! De wereld leek zo groot en zo ruim en zo mild van daar uit, er scheen zo oneindig veel rustige plaats voor het geluk en voor de weelde van eenieder. En die weelde voelde hij in zich doordringen, als iets dat hem gegeven werd en niet meer zou ontnomen worden. Het was slechts een illusie, maar een illusie zo zoet en rein en rijk en wellicht rijker dan een tastbare werkelijkheid; en op dat ogenblik verlangde Fonske niets meer, niets dan het heerlijk woekeren en ontbloeien van de schat, van al de menigvuldige schatten, waarmee hij zich nu begenadigd voelde.

Toen hij de volgende zondag de brief aan zijn makkers liet lezen, hadden dezen maar één roep:

- Ça y est! Ze wil mee ou treiwen!

Fonske liet hen dat zeggen: voorlopig had hij genoeg aan de gelukkigmakende verrassing, die zij hem tegen de volgende lente bewaarde.