Verzameld werk. Deel 2

[p. 260]

XXXIX

Een van de laatste dagen van december, toen al het graan van de komende oogsten was gezaaid en reeds in fijne groene stengeltjes uit de grauwe, nat-vruchtbare bodem begon op te kijken; toen 't wijde, doodse veld onder mistig-grijze schemerlucht in kille wintersluimer lag, met zwarte en bonte benden kraaien, die er in loom-trage vleugelslag, als sombere boden van droefheid en rouw, schor krassend overheen vlogen; toen al het vee weer in de stallen was en ook de kouwelijke mensen rustend na de zomerdrukte in hun dichtgesloten huisjes bij het haardvuur zaten, waarvan de schoorstenen alom over het land de lichte grijze rook ten grijzen hemel deden kronkelen;... op een van die natte, ijzige, triestige winterdagen, greep het huwelijk: het droevig tweede huwelijk van Rozeke van Dalen met Smul plaats. Wat was het toch alles anders geworden dan zij vroeger had gedacht? Waar was de blijde zomeravond waarop zij van haar huwelijksreis met Alfons uit de stad terugkwam? Waar waren de bloemen? waar was het meisje dat haar een gedichtje voorlas? waar waren de vrolijk-joelende feestvierders om het rood-oplaaiend vuur? - Nu waren zij alleen, geheel en gans alleen met hun vier vreemde, ergens uit de buurt gevraagde getuigen. Geen enkel familielid; geen enkele vriend! Haar ouders, broers en zusters waren allen onverzoenlijk boos op haar geworden; en ook de jonge barones had haar beschermende hand van haar afgewend. Op een middag was zij op het hoevetje gekomen en had aan Rozeke gevraagd: - Het is niet waar toch, Rozeke, wat ik heb horen zeggen, dat ge met zo'n vent zult gaan hertrouwen! en toen Rozeke, in tranen, haar gezegd had dat het wél gebeuren zou en haar verteld had hoe 't gekomen was, en waarom het nu niet anders kon meer; toen was de barones eerst in veront-

[p. 261]

waardiging uitgebarsten en had gezegd dat zo'n schurk bij de politie diende aangeklaagd; maar eindelijk was haar toorn veranderd in medelijden, en vol teleurstelling en leed had ze zuchtend haar schouders opgehaald en was vertrokken. Zij zelf was nu niet gelukkig meer. In 't dorp werd er veel over gefluisterd en Rozeke had het ook gehoord: haar man liep openlijk met andere vrouwen; de oude baron en barones wilden hem op het kasteel niet meer ontvangen en er werd reeds over scheiding gesproken. Overal zag Rozeke rouw en droefheid om zich heen. Zij was zo jong nog, pas zesentwintig geworden en al het lieve en frisse van haar leven was reeds uitgebloeid of doodgeknakt. Alfons gestorven, haar ouders boos, haar zachte, lieflijke beschermvriendin diep ongelukkig en van haar vervreemd; en nu dat somber tweede huwelijk van geweld en dwang, van woeste aanranding en van verkrachting, dat huwelijk waarvan zij walgde, maar dat zij aanging uit nood, uit broodnood, voor haar en voor 't bestaan van haar kinderen!

't Was haar te moede als woonde zij haar eigen lijkdienst en begrafenis bij. O, die wettelijke verbintenis op het stadhuis, in die stoffige kamer van de secretarie, waar dezelfde mannen die haar liefdeshuwelijk met Alfons bezegeld hadden, nu met onaangename, zure gezichten van verveling en minachting ook haar tweede huwelijk met Smul voltrokken! Dat toonloos, onverschillig gezanik van woorden waar niemand naar luisterde, dat krassen van de pennen op 't papier, dat nauwelijks gebromd ‘proficiat’ van de getuigen; en dan die koude, akelige borrels jenever in de koude ongezellige herbergkamer van 't gemeentehuis, o, wat was het alles hard, en kil, en akelig, en wat voelde zij nijpend al die hardheid, al die nauwelijks bedwongen minachting en vijandigheid om zich heen! En dan in de kerk, de lege, ijzige, sombere kerk, de misprijzende blik van de pastoor, het vals gezang van de koster op 't oksaal, en de strenge, korte bevelen van de kerkbaljuw die hen rechts of links duwde, die hen deed opstaan of deed zitten, die hun beval hoe ze zich houden moesten. Het kropte in haar keel, zij had het hardop kunnen uitsnikken en huilen; en meteen knaagde de wroeging aan haar hart, de wroeging over haar geschonden, plechtige be-

[p. 262]

lofte op Alfons' sterfbed!

En toen weer, na de kerkelijke plechtigheid, het slenteren in de herbergen, het drinken van borrels in de wrange rook van de pijpen, 't geraas van de mannen onder elkaar en zij als vrouw alleen daarbij, gans alleen, als verloren, zonder iemand die zich met haar bemoeide of naar haar omzag! Zij liep maar mee, als een die er niet bij behoorde en toen zij eindelijk naar de boerderij terugkeerden om te gaan eten, trok Smul voorop met de vier getuigen en kwam zij enkele passen achter, het hoofd gebukt en de ogen vol tranen, als hun slachtoffer.

Zij aten en dronken, Meleken, Vaprijsken en de kinderen mee aan tafel; en toen de maaltijd geëindigd was, trok zij weer haar gewone dagelijkse kleren aan en waste met het dienstmeisje de vaten om, terwijl Smul en de getuigen met koffie en borrels aan de kaarttafel zaten.

Toen ze naar hartelust gespeeld hadden gingen zij in de vroege schemering naar buiten en Smul liet hun de boerderij: de schuur, de stallen, de zwijnen, de koeien en de paarden zien. Hij haalde zelfs de merrie en het veulentje uit en liet ze aan de teugel door de boomgaard heen en weer draven, heel trots op de mooie beesten die voortaan de zijne zouden zijn.

Rozeke, door hun uitroepingen van bewondering gelokt, kwam even op de drempel kijken. Zij zag de schone sterke merrie als 't ware hunkerend-hinnikend door Smul in toom gehouden, met gespitste oren en wild blikkerende ogen, naar de dolle sprongen kijken van het veulentje, dat door Vaprijsken bij de breidel heen en weer tussen de bomen werd geloodst. Telkens draaide het hoofd van de moeder met de wentelingen van het jong mee en Rozeke dacht opnieuw met tranen in de ogen aan Alfons, die voor het jong en vrolijk-huppelend beestje zijn dodelijke ziekte had opgedaan. - O, grijze, kille, droeve tweede huwelijksdag! Een heel klein, donker vogeltje, nauwelijks zichtbaar in het naakt-twijgen-gewirwar van een appelboom, zong kort en fijn een dood-weemoedig deuntje. 't Was als de stil-trillende klacht van een zwak lijdend zieltje in de wijde, winter-eenzame verlatenheid. Zij huiverde en met een diepe zucht ging zij weer

[p. 263]

Meleken helpen omwassen...

De mannen liepen slenterend verder. Zij wandelden om de akkers heen en kwamen ergens voor een landelijk herbergje, waar zij binnentraden en weer aan 't drinken en kaartspelen gingen. - 't Werd avond, vroege, droeve winteravond; 't werd nacht, kille, nevelige winternacht. - Nog steeds was hij met de mannen uit. - Opnieuw kwam Rozeke huiverend op de drempel staan en keek en luisterde. Alles was stil en eenzaam in de omtrek. De mist sijpelde met zacht geruis in trage dikke tranen, uit de bomentwijgen in het natte gras; en verder hoorde zij niets dan de langzame, doffe kadansslag van een enkele late dorsvlegel, ergens in een schuur.

Zij ging weer binnen en legde zich te bed. De kinderen en Meleken waren reeds slapen gegaan...

Laat in de nacht kwam hij terug. Zij hoorde van ver zijn struikelende voetstappen en rilde van afkeer en angst. - Hij opende de deur en deed ze weer op 't nachtslot. Heel eventjes bromde daarbuiten de waakhond.

Toen kwam hij op de kamer waar zij lag en kleedde zich sprakeloos uit. - Zij rilde, rilde... Zwaar zwoegde zijn adem in een benauwende lucht van tabak en drank die om hem heen walmde.

Toen kwam hij bij haar...

Dat was het einde van de eerste dag van Rozeke van Dalens tweede huwelijk...