Verzameld werk. Deel 1

[p. 1028]

XIV

Robert had in zich die natuurlijke sterkte, of die zwakheid, zoals velen zouden denken, tegen zijn dominerende gevoelens niet op te kunnen. In alle gewichtige omstandigheden uitte zich zijn aard met de kracht van een spontane, instinctieve opbruising, die telkens scherper en taaier werd, naarmate hij er sterker poogde tegen in te gaan.

Hij had vooraf het intuïtief gevoel gehad dat hij te Brussel nooit zou kunnen aarden, dat hij er diep ongelukkig zou worden. Hij was er nog geen acht dagen gevestigd, toen het verwachte lijden reeds met al zijn zwaarte op hem drukte.

Veel minder nog dan in 't milieu van 't kasteel Onderdale, voelde hij zich thuis in de slechts met een zeer oppervlakkig vernis van superioriteit getinte, in de grond erg onbeduidende en futiele omgeving, waarin de Desgenêts te Brussel leefden. Hij had het benauwd in die te zwaar en te rijk gestoffeerde, ongezond warme salons, waar typische snobs en fatten onwetend over politiek meepraatten, op dezelfde toon en met hetzelfde gezicht waarmee zij anders over paarden en maîtressen zouden praten; benauwd en bedwelmd in de onnatuurlijke parfum-atmosfeer die om de schitterend gepareerde dames zweefde; benauwd vooral wanneer hij zich het mikpunt van 't gesprek en van de blikken voelde, en er wel toe gedwongen werd, ondanks een tegenzin zó sterk dat hem de woorden haast niet van de lippen wilden, toch iets, dat dan interessant moest zijn, in de conversatie ten beste te geven. Maar wie kán zich zo dwingen? Hij hield het nooit langer dan enkele minuten uit, en dan zat hij weer stomrampzalig tussen al die lui welke teleurgesteld naar zijn woorden bleven wachten, en voelde zich wanhopig onder zijn volslagen onbekwaamheid om zich verder uit de slag te trekken. Hij kon niet spreken met die lui, hij kón niet, hij zou

[p. 1029]

eerder in tranen van onmacht losgebarsten zijn. Zelfs 't bewustzijn van zijn overweldigende vernedering, van de innige smart en droefheid van Ghislaine, die natuurlijk steeds in hem de knapste, de verstandigste, de schitterendste van 't gezelschap wilde zien; zelfs de zichtbare toorn van mevrouw Desgenêts, en de bedekte, minachtende spotternij van al de aanwezigen; niets, absoluut niets was in staat die knellende machteloosheid te overwinnen: hij kón eenvoudig met die lui niet spreken!

Dan durfde hij ook naar Ghislaine haast niet meer op te kijken; dan voelde hij zich, in een folterende scheuring van het hart, als door een onoverschrijdbare afgrond, van haar, die hij toch zo innig en zo vurig liefhad, gescheiden. Hij besefte 't enorm contrast van hun beide levenssferen en leed onder dat vals gevoel van wereldse bloheid, als onder een echte, zowel morele als fysieke inferioriteit. Hij kon niet begrijpen hoe Ghislaine hem prefereerde aan om het even welke van al die andere, uiterlijk veel schitterender jongelui, en, ondanks haar onveranderde liefelijkheid en zachtheid, kreeg hij soms de indruk dat zij wellicht heimelijk haar verloving met hem betreurde, en tevreden zou zijn als hun voorgenomen huwelijk verbroken werd. Hij werd er kleingeestig jaloers, ongemotiveerd achterdochtig en onrechtvaardig onder. Hij voelde zich soms slecht, gewild kwaadaardig worden. De geringste dingen namen, in de overprikkeling van zijn lijden, zulke overdreven proporties aan, dat hij soms van haar wegliep, om alleen op zijn kamer, in aanvallen als van krankzinnigheid, zijn onuitstaanbaar leed hardop uit te snikken.

Een andere, niet minder pijnlijke teleurstelling, was zijn intree in 't parlementaire leven.

Na een plechtige openingsséance, met groot vertoon van schitterende militaire uniformen en damesprachttoiletten, en waarin niets was gebeurd dan het officieel aanhoren en onvermijdelijk toejuichen van een ellendig banale troonrede, waren de gewone zittingen, in de gewone suffe sleur van 't alledaags parlementaire leven, aangevangen. En Robert, die werkelijk met een soort eerbied en een gevoel van ernstige verantwoordelijkheid voor de eerste maal van zijn leven in

[p. 1030]

's lands vergaderzaal gekomen was, kon weldra niet sterk genoeg zijn verontwaardigde verbazing uiten, naarmate hij gewaarwerd hoe het daar toeging. Zó'n opgeraapte bende, zó'n totaal gebrek aan prestige, zó'n slordigheid in taal, in kleding en in houding, zó'n laf-wanordelijke boel had hij zich nooit in de verste verte kunnen of durven voorstellen. Haast geen mens, behalve in de publieke tribunes, luisterde er naar de redevoeringen waarin 's lands belangen werden behandeld. De meeste leden hielden, storend halfluid, onder elkaar afzonderlijke gesprekken, of schreven brieven, of lazen couranten, of zaten half te slapen, of maakten grapjes met elkaar, of liepen doelloos slenterend heen en weer tussen de slechts halfbezette lessenaars en banken. Het leek er op een koffiehuiskamer, op 'n café-chantantzaal, op 'n soort schuine kroeg, waar men niet erg verwonderd zou zijn geweest eensklaps rare juffertjes te zien optreden. Slechts hier en daar ontdekte men in de triviale troep het fijne profiel van een oud-parlementair, die daar niet thuis meer scheen te horen.

Robert bracht daar voorzeker de ellendigste weken van zijn hele leven door. Het was er hem te moede of hij levend in een grafkelder was opgesloten, daar in die hoge, halfronde, door hoog stekende ramen zo wanhopig triestig verlichte, zo afschuwelijk kale, triviale, lelijke zaal. Hij voelde er zich van de ganse, ware wereld afgesloten, hij wist niet meer, wanneer hij naar die triestig-gele ramen opkeek, of het buiten dag of nacht was, of er regen of zonneschijn was op de wereld. Eerst nu, in die nare plaats, in dat akelig gezelschap, voelde hij zich voorgoed onder de drukking van die allesdodende Onmacht, waar hij vroeger, in de eerste jaren van zijn gedesoriënteerd buitenleven, zo wanhopig tegen had geworsteld. Wat in Godsnaam voerden zij daar toch uit, met hun eindeloos saai en langdradig gezeur, met hun hol en leeg gebabbel? Wat in Godsnaam voerde hij er zelf uit, dat tot voordeel strekken kon van hen die hij doelmatig in het leven wilde helpen en verheffen? Hij kon er geen woord spreken; hij wist, hij voelde met zekerheid dat hij er nooit het woord zou voeren. Hij voelde zich daar, op een andere manier, in dezelfde stemming als in de salons van mevrouw Desgenêts: hij hoorde er niet bij, hij zat er stom-rampzalig en alleen, hij kón er met die lui niet spreken...!