Verzameld werk. Deel 1

[p. 392]

VI

Op dat ogenblik dacht hij niet, dat zij hem later, met een wanhopige halsstarrigheid, de volbrenging van deze belofte, die hij haar enkel gegeven had om haar op te beuren, en die hij wel van zins was niet te houden, zou afsmeken...

Maar zij, de arme verlatene, leefde op die hoop. Zij geloofde wat hij haar gezegd had, dat hij slechts trouwde om 't fortuin, gelijk zoveel jongelieden van zijn stand het doen; en, in de redenering van haar eenvoudig hart, kwam het haar niet als een misdaad voor, die man, die haar zolang had toebehoord en die de vader van haar kind was, na zijn gedwongen huwelijk terug te zullen zien. Zij kropte haar droefheid op, zij verwekte geen hinderpalen tegen zijn huwelijk; maar, toen hij van zijn speelreis op 't kasteel terug was, vond hij er een lange brief van haar, een brief van liefde en van lijden, waarin zij hem zijn belofte herinnerde en hem dringend smeekte zo spoedig mogelijk tot haar terug te komen. Het was een zware, pijnlijke kommer, die onverwacht op zijn nieuw geluk viel. Gedurende de wittebroodsweken, terwijl hij met Olga in de blauwe zuiderlanden reisde, had hij al niet veel meer aan het arm, verlaten meisje gedacht, dat eenzaam en treurig, met haar kind in België leefde. De tijd, de verwijdering en het betoverende van zijn nieuwe gelukzaligheid hadden de herinnering van dat verleden trapswijs verbleekt en uitgewist, en wanneer soms een gevoel van wroeging de rust van zijn geweten stoorde, haastte hij zich die treurige gedachten te verjagen, met de vage, kwellende hoop, dat zij zich ook in het bewustzijn van het onveranderlijke geschikt en getroost had, en dat alles nu zou geëindigd en vergeten wezen.

Somtijds nochtans dacht hij in zichzelf, dat zulke sterke banden zo niet ineens, door een besluit of een gebeurtenis, hoe

[p. 393]

onherroepelijk en hoe beslissend ook, konden verbroken worden. Hij voelde iets onzichtbaars, iets onontleedbaars tussen haar en hem, iets dat hij onophoudelijk wilde vernietigen en dat zich telkenmale, uit eigen kracht, weer herstelde. Toen werd hij ernstig en somber, door een duistere, onverjaagbare angst overweldigd.

Ook, als hij die brief gelezen had, begreep hij wel, dat de strijd nog niet was afgelopen. Hij ging haar niet bezoeken, hij schreef haar geen antwoord, maar sinds dat ogenblik begon hij in een staat van bestendige onrust te leven.

Enkele dagen verliepen. Elke morgen en elke avond wachtte hij de aankomst van de postbode. Hij wachtte hem af op de stoep of zelfs in een der zij dreven, buiten de haag van het kasteel, en zodra hij hem ontwaarde liep hij hem tegemoet, en bleek, de wenkbrauwen samengefronst, schoof hij met een koortsige hand het pak brieven en gazetten door elkander, vrezend elk ogenblik op een van de omslagen haar geduchte geschrift te herkennen.

Het duurde niet lang. Een tweede brief kwam, een brief vol tranen en smart, waarin zij hem nog dringender smeekte om te komen, waarin zij hem zegde dat zij zonder hem niet meer kon leven. En om te eindigen sprak zij hem van het kind, dat zo groot, zo mooi werd, zegde zij, en dat elke dag naar zijn papaatje vroeg. Elke avond en elke morgen, vóór het ledikantje neergeknield, zegde het een gebed op voor hem, een gebed opdat vader tot haar en tot haar arme moeder zou terugkeren.

Deze brief ontstelde Gaëtan ten diepste. Hij begreep dat zijn oude maîtresse in haar verlatenheid zich exalteerde, hij voelde dat zij hem van lieverlede meer en meer overdreven en onmogelijke dingen zou vragen. Maar wat hem boven alles ontstelde was de gedachte aan het kind. Hij zag in verbeelding het arm kleintje, zo lief, zo strelend, neergeknield in zijn wit hemdeke, de handjes gevouwen, de oogjes ten hemel gericht, de blonde lokken over zijn enge schoudertjes opengespreid, in zijn naïeve vroomheid biddend voor die vader, die het verloochende; en al de bekoorlijkheid van het schuldeloos schepseltje, waarvan zijn onmenselijke hardheid meer dan een wees had gemaakt, smolt in zijn hart tot een gevoel

[p. 394]

van vreselijk kwellende wroeging en van medelijden. Ah! wat was hij wreed en lafhartig geweest hen beiden verlaten te hebben, zij, die niets gedaan hadden dan hem te beminnen, hun leven lang! En, hoe zonderling: wat dit gevoel van medelijden en van wroeging tot folterens toe in hem verergerde, was de gedachte dat Olga ook hem haast zou vader maken, de gedachte aan dat ander kind, misschien ook een meisje, dat ook van zijn vlees en bloed zou zijn en van wie het levenslot zo volkomen met dit van het eerste zou verschillen. Langzaam en zeker voelde hij aldus het uur van de schulduitdelging van 't verleden naderen en hij besefte tevens, dat hij tevergeefs zou pogen zich eraan te onttrekken, omdat het kwaad dat hij gesticht had onherstelbaar was en dat het afgeboet moest worden.

Ja, het was onherstelbaar, dit ondervond hij meer en meer, van dag tot dag. De straf stond op en groeide om hem heen, gelijk de uit de vruchten van een boom gevallen pitten tot andere bomen opwassen. Door een rechtvaardig gevolg van zijn misdaad viel hem de bitterheid van de tranen, die hij had doen storten, op het hart terug en vergiftigde er zijn geluk. Thans, vocht hij met een uiterste en wanhopige krachtsinspanning tegen de onverbiddelijke logica van het noodlot. Bij middel van verstand en redenering wendde hij reuzenpogingen aan om het gepleegde kwaad te verzachten en vooral om er niet dieper in te dompelen, door een tweede misdaad op de eerste te enten. Hij ankerde zich vast aan de gedachte, dat de afgrond, die hij tussen zijn oude liefde en zich gegraven had, onoverschrijdbaar was, dat hij nooit door iets meer kon gevuld worden. Zijn enige plicht was nu de vrouw, die hij gehuwd had, te beminnen en gelukkig te maken en de andere te vergeten. Hij kon, hij mocht niet toestemmen in 't geen deze van hem verlangde; want zulke betrekkingen, al hadden zij ook, fysiek genomen, niets berispelijks in zich, terug aanknopen, was een toevlucht, die zijn tegenwoordig geluk geheel zou verdelgen, zonder hem dit van vroeger terug te geven.

Hij het dus insgelijks deze tweede brief onbeantwoord, maar hij stelde een middel in 't werk om Julia te troosten en tot bedaren te brengen: hij wendde zich tot zijn notaris, een

[p. 395]

man van hart en vertrouwen, die hij sinds zijn huwelijk gelast had, aan zijn oude minnares haar maandelijks pensioen te betalen. Hij maakte hem openhartig met de toestand bekend en verzocht hem, zich bij haar te willen begeven en te pogen haar naar zijn verstandige raad te doen luisteren.