't Bolleken

[p. 213]

XXIII.

Dien winter werd hun een tweede kind geboren: een jongentje. Dokter Van der Muijt werd er niet voor gehaald. Zij namen een jongen, pas-geïnstalleerden dokter uit een naburig dorp. 't Was ook bijna overbodig. Met Eleken ging dat weer zoo gemakkelijk of het niets was.

Maar, wie zich sinds eenigen tijd al minder prettig voelde, was meneer Vitàl! Zijn eetlust nam af, hij klaagde over hoofdpijn en slapeloosheid en ook over vage pijn in den rug en de lenden; en, hoe weinig hij ook at, toch kreeg hij steeds in zijn maag een zwaar gevoel van óvervolheid, alsof hij zich voortdurend veel te goed deed.

Hij liet het jong doktertje halen.

‘O, 't 'n zal niets zijn,’ meende deze. ‘n Beetse van 'n vuile moage, ne kier firm purgeeren en nen dag of viere vasten.’

Nu was er niets waar meneer Vitàl een zoo bepaalden hekel aan had als aan vasten. Zijn lekkere maaltijden, zijn digestie-borreltjes en zijn sigaartjes vulden den langen dag met afwisselende genoegens en zoodra hij dat moest ontberen werd

[p. 214]

alles vervelend, droef en leeg. Daarbij geloofde hij maar zeer betrekkelijk aan de doelmatigheid van 't vasten. Hij had juist het tegenovergestelde: iets opwekkends, iets prikkelends gewild. Zijn maag was alleen wat lui, meende hij; maar de dokter beval het en hij moest althans probeeren om zijn voorschriften te volgen.

Hij zat daar, in zijn chambercloak gewikkeld, als een slachtoffer bij 't vuur; en toen 't diner op tafel kwam, wendde hij zuchtend, met een pijntrek om den mond, het hoofd op zij.

‘Ha moar 'k zoe toch iets eten, al was 't moar 'n talleurken soep en 'n klein buufstiksken,’ zei, op een klaagtoon, Eleken, die, evenmin als hij, van vasten hield.

‘'K 'n magge niet, 'k 'n durve niet, den dokteur hé 't verboôn,’ jammerde hij.

‘Hè-je nou nievers gien goeste noar?’

‘Goest en gien goeste. Had hij mij nie gezeid da 'k vasten moest, 'k zoe toch wel wa geëten hên.’

‘Wel, eet dan; al etende zal de goeste komen,’ drong zij aan.

Maar hij durfde toch niet. Hij stond op, bekeek zich in den spiegel, stak zijn tong uit.

‘Mijn tong 'n wor nie scheunder mee niet t' eten, ze wordt hoe langer hoe witter,’ zuchtte hij.

Zij nam een bord en lei er een stuk vleesch met saus en een paar aardappels op.

‘Ala toe toe, eet da ne kier scheun op; t 'n es anders nie as fleiwte,’ verzekerde zij.

[p. 215]

De verzoeking werd folterend, doch hij blééf weerstand bieden.

‘Nie, 'k goa nog wachten tot morgen; moar as 't morgen nie beter 'n es begin ik weere 't eten.’

Den volgenden ochtend zag hij er zeer slecht en bleek uit, en zijn tong was nog dikker dan den vorigen avond beslagen. Hij voelde zich heel zwak en alles draaide en schemerde vóòr zijn oogen.

Eleken werd anstig.

‘Ge mòèt eten!’ beval ze. ‘'t Zijn fleiwten, zeg ik ou. Die jongen dokteur 'n kent da niet. 'k Zal ik ou genezen.’

Zij liep naar de keuken en deed Nathalie een flinke biefstuk klaar maken.

De jonge Taghon, die gehoord had dat meneer Vitàl ziek was, kwam hem al in de vroegte bezoeken.

‘Eten! eten! eten!’ zei hij ook, met nog meer nadruk dan Eleken, meneer Vitàls laatste aarzeling overwinnend. ‘Eten, menier Vitàl, en euk ne firmen dreupel pakken; 't 'n zijn ander nie as fleiwten op de moage.’

‘Moar 'k hè almets zulk 'n pijn in mijn oarms en mijn bienen, en surtout in mijne rugge,’ klaagde meneer Vitàl.

‘Dat 'n es 't spreken nie weird,’ verzekerde Taghon. ‘Da komt van ou woater. Hè-je doar nog gien flasselken veuren?’

[p. 216]

Verwonderd keek meneer Vitàl den jeugdigen drinkebroer aan:

‘'n Flasselken? Wa veur een flasselken? Om wat te doene?’

De jonge Taghon expliceerde 't hem. Meest al die heeren, die veel uitgingen, en vooral de brouwers en de stokers, die genoodzaakt waren veel te drinken, kregen op den duur last van hun nieren. De dokters noemden dat albuminurie, of afscheiding van eiwitstof, of urémie, al gekke namen die ze verzonnen om de patiënten bang te maken en ze lang genoeg onder behandeling te kunnen houden, terwijl het zaakje toch zoo dood-gewoon was en zonder eenige moeite door de patiënten zelf kon worden nagegaan. Men ging eenvoudig bij den apotheker om ‘een flasselken van da goed’ waarmee het water onderzocht moest worden. De apotheker gaf je een fleschje en een glazen tubetje. Dat tubetje vulde je met je water, je mengde er enkele druppeltjes van 't fleschje in en liet het zoo staan tot den volgenden dag. Dan nam je 't zachtjes zonder schudden op en op den bodem van het tubetje zag je een grijze, geelachtige stof liggen, als héél fijn zand. Dat was de eiwitstof die zich met het water afscheidde. Lag er slechts een klein beetje in, je zag er niet eens naar om en dronk maar lustig voort je pintjes en je borreltjes. Lag er wat veel, dan dronk je gedurende een dag of acht of tien iets minder, tot het op den bodem van het tubetje

[p. 217]

weer normaal geworden was. En sterk, zwaar voedsel bleef je aldoor nemen: buufstikken, zwijnskarbenoaden, eieren, zooveel als je maar kon. Taghon's vader, hijzelf, de ontvanger De Reu, meest al die heeren hadden zoo een fleschje en een tubetje, dat zij af en toe gebruikten, zooals men met een thermometer zijn temperatuur opneemt; en zij bevonden er zich uitstekend bij, 't was als een leiddraad in een doolhof, je wist altijd precies waar je heen ging, wat je verdragen kon en niet, wat je doen of laten moest. 't Was of je den dokter bestendig in de la van je nachttafel had zitten. Natuurlijk waren de doktoren daar woedend om. Van der Muijt beweerde zelfs dat het kwakzalverij was, zóó gevaarlijk, dat het bij de regeering diende aangeklaagd: maar je liet ze maar praten en ging stil je gang, want iedereen begreep heel goed waarom ze daar zoo tegen waren. Meneer Vitàl had heusch niets anders te doen dan flink en ferm te eten en te drinken, de doktoren aan de deur te zetten en bij den apotheker om een fleschje en een tubetje te gaan.

Meneer Vitàl luisterde, twijfelend, vagelijk bang, even geprikkeld zelfs omdat Eleken zich weer in het gesprek kwam mengen en hem ook nog eens háár raad op wou dringen. Zijn blik viel op 't portret van Nonkelken, grimlachend in zijn gouden lijst; en zijn gezicht vertrok tot een grimas van pijn, terwijl hij aarzelend antwoordde:

‘Mijn tong es zeu vuil en 't es almets lijk of

[p. 218]

er ne stok zat in mijn keele. As ik euk moar ‘'t bolleken’ nie 'n krijge, gelijk Nonkelken.’

De jonge Taghon moest hartelijk lachen.

‘Haha! Nonkelkens bolleken, dat was er ook'n goeje! Nonkelken was bijna zeventig toen hij ziek werd en meneer Vitàl was pas in de dertig. Hij had iets in de keel gekregen zooals een ander iets in zijn buik of in zijn rug krijgt. Alleen dit kon het zijn: Nonkelken wou op 't einde van zijn leven bijna niets meer eten en misschien wel was zijn keelgat toegegroeid. En daarom nog eens: eten! eten! eten! altijd maar eten! alle kwalen ver-eten!’

Nathalie kwam met de biefstuk en de gebakken aardappels binnen. Het rook heerlijk; je snoof er met wellust de fijne lucht van op.

‘Dà zijn de medicijnen die ge neudig hèt, zie!’ riep Taghon. ‘Ala toe, zet ou aan toafel en begin moar firm te smullen.’

‘Joa moar, mijn vuile tonge,’ aarzelde meneer Vitàl nog even.

‘Eet ze scheune!’ zei Taghon.

Meneer Vitàl zette zich bij en begon te eten. In 't begin ging het wat moeilijk. Zijn tanden waren sleeuw, niet meer gewend aan 't kauwen na twee dagen vasten. Maar langzamerhand kwam hij er weer in en at weldra met smaak. Hij kreeg een lichte kleur, zijn oogen herleefden, een glimlachje kwam op zijn lippen.

‘'k Geleuve woarlijk dat 't mij gien kwoad 'n

[p. 219]

zal doen,’ zei hij. En hij stond even op om in de spiegel naar zijn tong te kijken.

‘Verdeeke! de vuiligheid es hoast wig,’ glimlachte hij.

‘Wa hè 'k ou gezeid!’ triomfeerde Taghon. ‘Ala toe, eet moar ziere veurt en pakt 'n goe glas wijn of 'n firme pinte bier.’

‘'k Zoe liever 'n pinte bier hèn,’ zei meneer Vitàl.

Eleken vloog zelve naar den kelder, om het hem versch te halen.