|
| |
| |
| |
II. Bedryf.
Eerste Tooneel.
Elize, Corisbe.
Mijn zorg is tot haer wit ten lesten doorgebroken;
Mijn offer heeft behaegt, en Hammon heeft gesproken;
Wel traeg, maer door mijn schuldt: dewijl ik voorbedacht
't Geheim aen my alleen wou hebben toegebracht,
Om des te veiliger te mogen eerst besluiten,
Of my dat dienstiger te zwijgen was, of t'uiten:
Maer gy, voor wien de grondt mijns boezems open leit,
Corisbe, kom vry zien wat ons 't Orakel zeit:
Of 't zich in mijne gunst geneigt zal laeten vinden,
Of in de gunst van hem, die zich durft onderwinden
Mijn heimelik verderf. 't Geluk, als opgevoedt
Met my van kints been af, belooft my niet als goedt.
Uw Hof kan u alleen gewisse tijding geeven
Van hem, dien 't hoog besluit gespaert heeft tot uw val.
't Noodtlottig uur, waer in hy zich ontdekken zal,
Genaekt vast, met het endt van uw gebiedt en leeven.
Helaes, wat antwoordt, wat besluit is dit, Mevrouw!
Hoe, het geluk voorheen u altijdt gunstig, zou
't Nu van u wijken, en uw trotze moedt verlaeten?
Dat waer te slinks een keer voor uw gevleide staeten.
Geensins, Corisbe; 't lot heeft my voorheen gevleit;
Indien het my nu dreigt met weederwaerdigheidt,
Het doet daer in niet nieuws; dat zijn zijn oude streeken.
Het most noodtzaekelik, met eens te wiss'len, breeken
Zijn lang genooten gunst: of looch'nen zijnen aert,
Die met de wisselzucht onscheid'lik is gepaert.
| |
| |
Ik ben die niet, die my zal van het lot beklaegen,
Die lafheidt kan misschien een zwakke ziel behaegen;
Maer een verheeven ziel blijft vry, en onvertsaegdt,
En tart veel eer het lot, als dat z'er over klaegt.
Zo zou een manlik hert, als ons de Goden dreigen,
Tot geenerhande blijk van vrees zich moogen neigen?
Zou dat een schande zijn? maer hoort gy 't noodtbeschik
Van uwen zeek'ren val wel zelve zonder schrik,
Waerom toch zou ik beeven?
Want zo mijn zeek're val daer boven is beschreeven,
Mijn vrees zal my geensins bevryden voor den slag.
Of meent gy, dat men door een laffe zorg vermag
't Onwisselbaer besluit der Goden te verzetten?
O Neen! die laffe zorg zou ons veel eêr beletten
Na midd'len om te zien, waer van zo 't mooglik waer
Men zich noch dienen kost in een verwacht gevaer.
Zo iemandts ongeluk hem op een steilte plaeste,
Met vreeze voor den val, de vrees zou die verhaesten.
't Orakel heeft zijn loop al meêr als eens geweest
Verschuldigt aen 't verzuim van die het heeft gevreest:
Daer in het teegendeel, indien 't geen vrees gemaekt hadt,
Of aen zijn uitslag noit, of al te laet geraekt hadt.
Doch als men zijn bederf ziet onver my delijk,
Van een standtvaste ziel te geeven eeuwig blijk,
't Lot in te volgen, en geen Goôn te weederstreeven,
Is 't zeekerste beleidt van een doorluchtig leeven.
Die eedele gedachte, en wonderlijke moedt,
Verdienden wel in u wat minder teegenspoedt,
En in de Goden, die zo lang haer macht besteeden
Aen uw geluk, wat meêr standt vastigheidt en reeden,
Gy hebt baldadig noit haer gramschap, of haer haet
Gevordert. Heeft de zorg voor u en uwen staet,
| |
| |
Uws ondanks, u getoont strafvaerdig en verbolgen,
't Was noodtdwang; die is elk genoodt zaekt in te volgen.
Maer buiten die kan zich geen mensch in 't Koninkrijk
Beklaegen, dat gy hem deedt eenig ongelijk.
Alleen Agenor heeft, gelijk gy zelf kunt gissen,
Recht stof tot klaegen, nu gy hem zo lang doet missen
't Bezit van uw persoon, door 't uitstel van uw trouw;
Gy weet, zijn klachte is niet onreedelik, Mevrouw.
'k Beken, Corisbe, dat mijn hert aen niemandt nader
Behoort, als hem, door wil en order van mijn vader;
En dat het noodtlot, om ons maegschap, en ons bloedt,
Goedtwilliglik voorheen zijn vlammen heeft gevoedt:
Maer nu hy my door dwang moet zoeken te behaegen,
En ik hem door bevel gedwongen liefde draegen,
Nu draeg ik hem geen liefde, en hy behaegt my niet.
Een fiere ziel erkent geen ander mans gebiedt,
Wanneer zy minnen wil. Een liefde, pas te vooren
Door eigen vryheidt aengekoestert, zal zich smooren,
Wanneer zy door den dwang moet worden vast gestelt.
De Liefde luistert nôo na toomen van geweldt;
z'Is in haer zelven vry, voor alles op de Troonen,
Daer kan de zinlikheit haer eigen maeksel kroonen,
Daer keurt zy alles, wat zy minnens waerdig vindt.
Het hert mint zelden, daer de dwang ons toe verbindt.
'k Beklaeg nochtans den Prins, hy mint.
Maer kunt gy in den staet, waer toe ik ben gereezen,
Wel zeggen, of hy my of mijne kroon bemint?
Hier komt hy; hooren wy, hoe hy zich thans bevindt.
| |
| |
| |
II. Tooneel.
Agenor, Elize, Corisbe.
ZO in den droeven standt, waer in ik door uw orden
Verstrikt leg, my de hoop van noch gehoort te worden
Wil ik, dat gy my mijn belang eerst zeggen laet.
Ik gun zeer gaerne 't oor aen al mijn onderzaeten:
Die gunsten kan geen Vorst met reeden achterlaeten;
Maer dien het werdt vergunt, dient ook wel toe te zien,
Dat hy het niet misbruik, gelijk gy zoudt misschien.
Gy zijt vergramdt zo 't schijnt, en zo gy meent, met reeden.
Een drift dus aengestookt kon licht'lik overtreeden
De paelen van uw plicht: en 'k heb van mijne zy
Te zorgen voor 't gezach van mijne Heerschappy.
Niets kan een Koning, als met zijne smaedt, verdraegen,
Zijn recht is teer, en 't quetst, al wat hem kan mishaegen.
Ik wilde, dat gy zoudt vooraf zijn onderrecht
In deeze staetles: spreek nu vry; ik heb gezeght.
Een breideloos geweldt komt mijne ziel bestormen,
't Vermoordt my, ik beken 't, en komt my heel hervormen;
Maer denk niet, dat het quetse in 't minst uw fiere zin,
Het is de gramschap niet, Mevrouw, het is de min.
'k Merk altewel waer 't u belieft op toe te leggen,
En wat het staêg verleng van onze trouw wil zeggen.
Ik weet wel, dat de trouw niet aengenaem kan zijn
Met iemandt, die mishaeght. Ik zie wel, dat al mijn
Gedult, en liefde, en trouw u noit het hert zal neigen,
En acht het daerom tijdt, dat ik my, om mijn eigen
Onwaerdiheydt alleen, uw gunst onwaerdig ken;
De wijl 't uw schuldt niet is, dat ik onwaerdigh ben.
| |
| |
Hoewel uws Vaders wil mijn hoop zou konnen voeden,
Zo heb doch van mijn liefde in 't minste geen vermoeden,
Dat zy zich dienen zal van dwingende gebôon,
Zy is al t'êel, en zoekt uw hert meêr, als uw Kroon.
Men doet geen overdraght van herten by geschrifte
De gifte van een hert dat is een vrye gifte.
En schijnt u lichtelik uw Vaders wil te straf,
Stel my alleen niet uit, maer sla my gantschlik af.
Ik ga mijn recht af, om al 't recht aen u te geeven.
Kies hem, dien 't lukken zal in uwe gunst te leeven,
Voor opperheer. U past geen onbegunstigt man.
Hem komt de Kroon alleen, die u behaegen kan.
Ontrek my gunst en Kroon, en doe het zonder vreezen,
'k Zal, spijt uw ongenâ, u niet weêrspannig weezen;
U, wiens aenbidd'lik schoon, en wettelik gezag,
Al, wat gy wilt op my, uw dubb'len slaef, vermag.
Hoe lastig my mijn hoop verbeeldt de slavernye,
Gewoonte en liefde zal my die met vreugdt doen lyen.
Het heerschen was mijn hoop, gehoorzaam zijn mijn plicht,
Mijn liefde ontzeit my 't een, en maekt my 't ander licht;
En noit is iemant in zijn plicht te kort gebleeven,
Die daer toe, zo als ik, door liefde wierdt gedreeven.
Kies dan vry onbeschroomt een Koning na uw zin:
Alleen, zo 't mooglik is, denk, dat ik u bemin;
En dat, indien men iets verdienen kan met minnen,
Ik immers niet verdien daer mêe uw haet te winnen.
Meêr zeg ik niet, en om een volle vryigheidt
Te geeven aen de keur, die u op 't herte leit,
Zo ga ik met verlof; en zal niet weederkeeren,
Voor dat my is bekent het slot van uw begeeren.
| |
| |
| |
III. Tooneel.
Corisbe, Elize.
Nu hebt gy 't na uw wensch, nu zijt gy immers vry,
En aen de Prins niet meêr verplicht.
Wat onrechtvaerdigheidt zou my zo ver beleezen,
Dat ik gelooven zou niet meêr verplicht te weezen
Aen hem, die alles doet voor my wat doenlik is?
Acht gy mijn ziel zo vreemdt van eed'le ontsteltenis,
Dat haer geen braeve daedt beweege? en zoudt gy meenen,
Dat op mijn fier gemoedt, en op mijn Kroon met eenen,
't Geweldt der liefde van zo groot een onderdaen
Geen grooter recht heeft, als hy my heeft afgestaen?
Corisbe, mijne ziel is zeer gevoelig van de
Grootmoedigheidt: zy acht het d'allergrootste schande
Die niet t'erkennen; maer, hoe ik my dit verbeeld',
Ik vrees, dat hier bedrog en staetzucht onder speelt.
Agenor was zo groot van deugdt noit, daerenboven
Is waere liefde slecht, zy kent noch kunst van hooven,
Noch van welspreekendheidt, als dieze zich ontleent.
't Was al te wel gezeidt, om wel te zijn gemeent.
En immers, om voor u mijn hert recht uit te spreeken,
Al was 't al wel gemeent, zijn kans is nu verkeeken.
Gy hebt Sichëus zelf, ter gunste van zijn Zoon,
Al meenigmael gevleit met hoop van uwen Troon;
En met groot recht: zy zijn aenzienlik in uw staeten,
De Vader by uw Volk, de Zoon by uw Soldaeten.
Gy hebt haer bêi van doen, zo gy de laegen zoudt
Ontwijken, die u ons bedekte Vyandt brouwt.
Ik haet dien Vyandt wel, zo veel ik hem kan haeten,
| |
| |
'k Vrees hem niet minder; maer het geen my aen Astrate
Verplicht, is vry wat meêr.
Misschien zijn dapperheidt,
Die u de Kroon behieldt, verdiende uw dankbaerheidt?
't Is dwang, geen dankbaerheidt.
Mevrouw? gy doetme vreezen,
Waerom zou 't geene liefde weezen?
Heeft dan het streng gebiedt van uwe fierheidt uit,
En is 'er iets bequaem te buigen uw besluit?
Men moet om fier te zijn niet ongevoelig weezen;
Geen opzet is zo vast, dat door een uitgeleezen
Verdienste niet en wordt ten lesten omgezet.
Weet, dat een fier gemoedt, dat tot de liefde met
Veel moeite wordt gebraght, te heeviger zal minnen.
Alwaer de liefde met geweldt moet overwinnen,
Daer werdt zy sterk, na min of meerder teegenstandt:
En dit 's dat het geluk des Prinsen teegenkant;
Dit is het dat Astrate in keur by my doet voorgaen.
Corisbe, laet het u niet al te wonder voorstaen,
Dat ik u dit geheim niet vroeger heb ontdekt:
Ik heb het voor my zelve een lange wijl bedekt.
Mijn hoogmoedt had zich zelf verraeden, door 't vermeeten,
Dat zich de liefde aen my noit durven zou vergeeten:
Ik vreesde voor geen liefde, en die onachtzaemheidt
Die braght haer, onder schijn van plicht en dankbaerheidt,
Maer allebêi verzelt met ongeruste zinnen,
Eêr ik haer kennen kost, in mijne ziel, hier binnen;
En zelve wist ik niet, hoe ver ik was vergist;
Of drong my zelven op, dat ik het niet en wist.
| |
| |
De liefde midlerwijl, hoewel van klein vermoogen
En zwak in haer begin, groeide onder dit bedroogen
En avrechts oordeel op in groote en kracht, tot dat
Zy 't allergrootste deel van mijne ziel bezat:
En quam, verzeekert van geheel te triomfeeren,
Mijn fiere grootsheit in het openbaer braveeren.
De tijding van die liefde is my wel onverwacht;
Ik dacht de staetzucht hadt alleen u in haer macht.
Twee tochten tot mijn hart gelijk'lik ingelaeten,
Van dat ik kennis kreeg, de staetzucht en Astrate
Beheersten mijne ziel bêi zonder onderscheidt,
Van krachten eeven groot, maer niet van duurzaemheidt.
De staetzucht bleef bepaeldt, de liefde daerenteegen
Wies aen van uur tot uur; zo dat zy my de wegen,
Zelf door de ramp van zo veel Koninklike dôon,
Alleen gebaent heeft voor Astrate, tot de Kroon.
Die Heldt scheen met een Kroon zo wel te zullen paeren,
Dat ik na 's Konings doodt zijn kind'ren niet wou spaeren,
Om tot zijn liefde vast in mijn besluit te gaen;
'k Heb 't alles om Astrate, en niets om my gedaen,
En al het Staetsbelang, dat my hier in geriefde,
Was in der daedt niet, als een misdaedt van de liefde.
'k Weet, dat Astrate u mêe ten uitersten bemint.
Ik weet het ook, hoewel hy noit zo onbezindt
Geweest is, van het my by monde t'openbaeren.
Hy heeft altoos gezocht die achting te bewaeren,
Die hy my schuldig was, en al zijn hoop gevleit
Met eeuwig te vergaen in zijn stilzwijgendheidt.
Maer aen een minnendt hert geen tolken oit ontbreeken,
En schoon de tonge zwijgt, zo konnen d'oogen spreeken.
Een minnaer, die zijn tong tot stom te zijn verkracht,
Zeit meêr, als al te veel, aen iemandt, die wel acht
| |
| |
Op zijn gebaeren slaat: men wil vergeefs bedelven
't Geen openbarst alom, al waar 't door 't zwijgen zelve.
Maer zeg toch, had Astrate u met wat min ontzag
Bejeegent, en zijn min doen komen aen den dag;
Zo hy door min geperst wat minder had gezweegen,
Had hy hier door, Mevrouw, uw bittren haet verkreegen?
Hy had het wel behoort; of groff'lik zich vertast:
Hem komt geen spreeken toe, daer 't eerste woordt my past.
Ik weet, hoe wel het voegt aen 't vrouwelik geslachte,
Dat uit des Minnaers mondt men 't eerste woordt verwachte,
En dat een vrouw, hoe sterk verlieft, en hoe gewis
Van wêermin, noch haer brandt bedek, zo 't mooglik is,
En 't jawoordt niet, als na het uiterst poogen, geeve:
Maar ik ben boven 't lot van ons geslacht verheeven;
Ik heersch, en niet als vrouw, maer wel als Koningin;
'k Heb my een eigen wet gemaekt, waer na ik min.
Geen Koninginnen, die een Rijk gebiên, behooren
Zich aen een ydle vrees van vrouwcschaemt te stooren.
Astrate is mijn Vassaal, en d'opperheerschappy
Verbindt hem aen de wet, maer zy ontschuldigt my.
Wat hertstoght hem beweeg', hy moetze zien te toomen,
My komt het toe, 't past my, hem hier in voor te komen,
En zelve 't groote woordt te geeven in den mondt.
Zijn liefde maek zo lang met zijne plicht verbondt;
Hy minne met ontzag, tot ik dat zelve slaeken,
En zijn geneegenheidt tot spreeken stout zal maeken.
Hy berge zijne vlam zorgvuldig, want om die
In 't licht te brengen, moet hy wachten, tot hy zie,
Dat ik hem minne. 'k Ga dit werk dan zo beleggen.
Heeft dan Agenors min niet meêr by u te zeggen?
Wert hy dus onverwacht bedrayt in 't ongeluk,
En ziet hy uyt de min gereezen al zijn druk?
| |
| |
'k Vergat hem reets, ei breng hem weeder in mijn zinnen;
Hy heeft te veel gedaen voor my, dat ik zijn minne
Niet zou begunstigen, en hem zo licht verliet.
| |
IV. Tooneel.
Astrate, Elize, Corisbe.
VRees langer niet, Mevrouw, de heimelijke laegen
Van uwe sluikparty; 'k hoop hem in weinig daegen
Te leev'ren in uw handt: het gunstige geval
Wil, dat u deeze gunst door my geschieden zal.
Twee van mijn Dienaers zijn, hoewel zy 't schelmstuk haeten,
In schijn verleidt, en tot de kennis ingelaeten
Van 't vloekverwantschap: maer die beide hebben my
Dat daedelik bericht, en voorts belooft, dat zy
Tot uwe en mijne dienst zich ontrouw zullen draegen,
Tot dat zy 't godd'loos hooft ontdekken van die laegen.
'k Was beezig om hen raedt, en moedt te geeven, toen
Men my quam zeggen, dat mijn Vader my van doen
Hadde, en my zocht alom, daer hy my dacht te vinden:
'k Geloof voorzeeker, dat hy ook iets door zijn vrinden
Ondekt zal hebben van de samenzweering, en
Dewijl hy weet, hoe zeer dat ik uw dienaer ben,
Dat hy my quam 't geheim zijns boezems open leggen.
Ik zal u ruim zoo veel, als u uw Vader, zeggen;
En acht het alzo goedt voor u, dat mijne stem
U mijne toestandt zegge, als dat gy 't weet door hem.
| |
| |
Astrate, veinst hier niet, men wil my doen gelooven,
Dat gy, geheel uw plicht vergeetende, overstooven
Van ydle waen, en op uw groote voorspoedt stout,
U zelven, kost het zijn, aen my vergeeten zoudt...
Dat ik my zou aen u vergeeten, kost het weezen!
Mevrouw, breng my ter proeve; ik heb geensins tevreezen
My te verdeedigen, is't anders noodig.
't Is noodig, maer voor al dat gy my wel verstaet.
Eêr gy my antwoordt geeft, zo ga vooraf de hoeken
Van uw hoogmoedig hert te deege eens onderzoeken;
Ziet of gy daer niets vindt, dat u betichten kan;
Of uw vermeetelheidt niet ver den yver van
Een need'rig onderdaen heeft durven overtreeden,
En uw gedachten tot aen my toe, buiten reeden....
My dunkt, Astrate, dat u deeze vraeg verstelt;
Wel, nu gy my verstaet, laet hooren, watge ons meldt.
Ik zie wel, dat gy weet, hoe ik my heb vergeeten;
d'Ontsteltheidt van mijn hert heeft u mijn oog doen weeten.
Ik loochen 't niet, maer ben zo ver van slaefsch berouw,
Dat ik, schoon of het my mijn leeven kosten zou,
Niet wenschen zou, Mevrouw, dat gy die kennis miste;
Ik heb al lang bespeurt, hoe zich mijn moedt vergiste,
Wanneer ik voor altoos te dempen ondernam
Aen uw omzichtigheidt de woede van mijn vlam.
Maer tot hoe groot een ramp zich d'uitslag ook wil keeren,
My zal geduurig aen noch grooter vlam beheeren:
Mijn hert bemint zijn schuldt, en zoekt, als onverzaedt,
Noch schuldiger te zijn aen zulk een minzaem quaedt;
Ja, zo mijn tong in dit geval eens stout mogt weezen,
Ik zou meêr mijn berouw, als uwe gramschap vreezen.
Wanneer men door een drift, die na geen reeden hoort,
Lichtvaerdig iet bestaet, zo moet men daer mêe voort:
| |
| |
En 't is om niet gezocht ontschuldiging te winnen
Voor losse liefde, als door uitspoorigheit van minnen.
Mag ik van uwe min wel eisschen eenig blijk?
Ik wensch u noch zo vroeg geen lijk,
Ik wilde van de keur eens Bruigoms met u spreeken.
Hoe? is het moog'lik d'eens gedaene keur te breeken?
De Prins staet immers vast....
Zou hy aen d'uwe dan noch twijff'len konnen?
Wat oorzaak zou ik u daer anders over spreeken?
Gy zult altoos uw stam niet van haer recht versteeken,
Wanneer men recht bemint. En, wat verschil men kent
In herten, die verlieft, maer ongelijk van stammen
En machten zijn, de bandt van haer gelijke vlammen
Maekt die genoeg gelijk, wanneer zy die vereent;
Mijn keur die heeft het op een onderdaen gemeent:
Maer zulk een onderdaen, die groote Koninginnen
Door zijne deugdt alleen kan dwingen hem te minnen;
Een onderdaen zo groot van eedle moedt gekeurt....
Maer 'k heb te veel gedurft, durf mêe wat op uw beurt,
En oordeel zelf, of gy kunt raeden, wie 't mag weezen.
Is 't my geoorloft my t'erkennen, zonder vreezen
| |
| |
Voor ongenade, en zult gy weig'ren, Koningin,
My aen te nemen, voor het oogwit van uw min?
Gy zwijgt, heb ik te veel gedurft.
O! dat hoogzalig woordt zou mijne hoop doen stijgen
Tot op den hoogsten trap van 't uiterste geluk,
Was 't niet met vrees gemengt van een aenstaenden druk.
Maer 'k vrees voor d'overdraght van u en uwe Rijken,
En dat voor's Prinsen recht mijn liefde heeft te wijken.
Ach! 't is met my gedaen, als hy zich zelven ziet
Verheeven tot de Kroon, en u....
Maer wilt gy 't hoog verhael van zijne deugdt verwachten,
Zo zult gy hem misschien zulks niet onwaerdig achten.
Hy heeft my t'eenemael ontslagen van de wet,
Die my mijn Vader gaf, dat maekt mijn moedt verzet,
En doet my twijff'len wat te doen staet en te laeten.
Indien gy d'eer bemindt, gy zult....
Neen, uwe liefde is 't, die ik Rechter maek
Van dit verschil, spreek uit.
Mijn liefde Rechter, ach! Mevrouw, zy is te heilig
In alles, wat uw eer betreft, en 't is t'onveilig
Voor u belang, indien ik tot haer voordeel iet
Zou raeden buiten 't geen u plicht en eer gebiedt.
Neem liever zelf mijn plaets, of doe my die genade,
| |
| |
Dat gy, wanneer ik zal mijn eigen hoop verraeden,
Gelijk ik zeeker zal, my geen geloof en geeft.
Zie hier dan wat my dunkt. Indien Agenor heeft
Uit eedelmoedigheidt alleen, en liefde zonder
Geveinstheidt, u zijn recht geoffert, en zich onder
Uw wil geboogen, daer hy zelf het Rijk aenvaerdt
Kost hebben, zo is hy uw hert en Kroon wel waerdt.
Ja zelf, schoon dat hy veinsde, om u in slaep te wiegen,
En namaels op zijn tijdt uw slof heit te bedriegen;
Zo dient hy niet getergt met wanhoop: hy heeft macht;
En 't kan wel zijn, dat uw bedekte vyandt wacht
Op zo een schoone kans van tweedracht tusschen vrienden:
Want die is 't, die 't verraedt altijdt tot voordeel diende.
Denk eens by u, in zo gevaerelik een tijdt,
Hoe veel, in zulk een hooft des Koninkrijks, de spijt
Van zich veracht te zien, uw staet zou konnen krenken.
Maer moet Astrate my daer aen juyst doen gedenken?
't Is 't rechte teeken van oprechte min, geen schijn.
't Misstaet de liefde al wat zo reedelik te zijn.
Maer eevenwel uw raedt is goedt, uw reed'nen klemmen,
En 't past my goede raedt en reed'nen toe te stemmen,
Zo blijft gy tot uw loon geen raedtsman zonder vrucht.
Zoudt gy dat konnen doen, Mevrouw?
Ik zucht, maer teegen dank: ga heen, ik gun uw oordeel
De vryheidt, deeze zucht te duiden tot uw voordeel.
Einde van het Tweede Bedrijf.
|
|
Auteursrechtvrij