|
| |
| |
| |
Astrate, Koning van Tyrus.
Treurspel.
I. Bedryf.
Eerste Tooneel.
Agenor, Astrate, Nerbal, Belus.
uit d'eene hoek van het Tooneel komende, en ziende uit d'andere Astrate komen, die wêer te rug wil gaen, zo als hy hem ziet.
HOe, schuwtge my Astrate, en mag men niet verstaen
Ten minste wat het is, dat u zo weg doet gaen?
Waerom mijn komst gemijdt? waer kon ik u mishaegen?
Spreek, gaf ik u oit stof om over my te klaegen?
Wat ik u schuldig ben, heb ik 't niet wel erkent,
En wat gy voor Elize en my hebt aengewent?
Dit Rijk, waer uit door wel gelukte afgrijss'likheeden
Ons vaders stieten haer gerechtige Overheeden,
Zou tegen onzen dank, en zonder uwe daên,
Nu onder het gebiedt van onzen vyandt staen.
En hadt gy niet gelicht het jok van onze schouders,
Zo waeren wy gestraft om 't schelmstuk van onze Ouders.
Ik zelf gevangen, en niet hopende als de doodt,
Zag hoege in spijt van 't lot mijn ketenen ontsloot;
Hoe 't droevig overschot door u den vyandt velde;
En gy Elize op 't lest in Troon en Eer herstelde.
De Koningin, noch ik, schoon uit Tyrannen bloedt
Gedaelt, en groot gemaekt op 't spoor van zulk een voet,
| |
| |
Bevonden noit ons hert in quaedt doen zo bedreeven,
Om zonder gruwel in ondankbaerheidt te leeven.
Wat heeft de Koningin met weeldes overvloedt
U niet begunstigt; zo het dankbaere gemoedt
Door achting en door gunst zich uitdrukt, zo kan heeden
Mijne achting, die ik heb voor uw hoedaenigheeden,
En vriendschap, die altijdt gebleeken is in my,
Bewijzen, dat ik u beloon naer uw waerdy.
't Is lang genoeg, mijn Heer, onwaerdige eer genooten;
'k Ben waerdt te zijn uit uw geneegenheit gestooten.
Leert beeter kennen 't hert, dat gy zo groot'liks acht,
Zo moedig in de schijn, zo teeder in zijn kracht;
Dit hert veel schuldiger, als gy het niet zoud denken,
Verloochent in zich zelfs al d'eer, die gy 't quaemt schenken;
Ly, dat ik schuldig zijnde uw goedertieren aert
Ontvluchten mooge, die ik gantslijk niet ben waerdt.
Hoe groot de misdaedt zy, die van u is bedreeven,
Uw daeden dwingen my die nochtans te vergeeven.
Die 't Rijck weêr opheft, als verreezen uit het graf,
Vermag voor 't minst wel eens te dwaelen zonder straf.
Wie dat gy ook misdeedt, hy zal zijn tijdt verliezen.
't Vergrijp raekt u, mijn Heer, en Koningin Elize.
Hoe, raekt het haer, en my? dit pijnt my; maer de tijdt,
Dat ik het konnen zal quijtschelden, is niet wijdt.
Gy weet, dat heeden is den dag, dat ik zal trouwen
De Koninginne, die 't zo lang heeft opgehouwen,
En dat ik, na de wet van 't Koninklik gebodt,
De handt der Koninginne en Kroon krijg tot mijn lot;
En morgen zal die fiere en minn'lijke Prinsesse
Met haer aenlokk'likheên mijn heete minnebresse....
Ach Prins, geslingert door de wanhoop heen en weêr,
| |
| |
Vreeze ik (helaes!) te veel te spreeken, zo ik meêr
Moet zeggen; dies laet toe, dat ik u mag verlaeten.
Astrate ophoudende.
Gy mint de Koninginne: al blijks genoeg, Astrate.
Wijl voor uw oog mijn brandt zijn vonken heeft verspreidt,
Ik min, ja, ik beken 't, 'k min met vermeetelheidt;
Ik minne teegens dank van 't lot, wiens blinde wetten
't Beliefde tusschen ons zo groot verschil te zetten:
Ik min in spijt der trouw, wiens onverbreekbre bandt
U morgen binden moet door's Priesters heil'ge handt;
Ik min, schoon dat ik schrik te derven, 't geen ik minne;
Om meêr te zeggen, 'k min in wêerwil van mijn zinnen:
Maer, ondanks uwe trouw, mijn noodtlot, mijn verdriet,
En mijn vergeefs geweldt, 'k min doch te minder niet.
Verwijt my vry, mijn Heer, deeze onrechtvaerdigheeden.
Het was een noodeloos verwijt, zo ik 't u deede.
Het is genoeg, dat gy uw eigen misdaedt proeft.
Om dat te doen, Heer, heb ik niet zeer lang getoeft.
'k Heb duizentmaelen, om dees min te weederstreeven,
Mijn zelven zoeken aan de reeden t'overgeeven;
Al 't geen men trachten kan, deede ik tot deezen dag;
Voor 't minst mijn zwakke ziel geloofde 't zeeker, ach!
Maer endlijk teegen 't quaedt, 't geen ons zo kan vermaeken,
En doet men altijdt niet, het geen men meent te maeken,
En om een misdaedt te verdoemen, die men mint,
Het weinig, dat men doet, schijnt van een groot bewindt.
Ach! toon my reedenen, die mijne moedt wêer boven
Doen komen, geef my raadt.
Hoe, zoudt gy my gelooven?
Neen, neen; want deeze zucht ontdekt my wat gy dacht:
Men volgt geen raedt, wanneer de Raedts man is verdacht;
En als men blindt is in zijn eigene gedachten,
| |
| |
Een meedeminnaers raedt is van geringe krachten.
Indien de Koningin u trof, zy trof my mêe,
Het voegt niet, dat ik doeme een lijden, dat ik lêe:
'k Hadt onrecht, zo ik dwong die schoone minnestraelen,
En haere macht op my alleenlijk wou bepaelen;
Een minnaer hou te goede een meedeminnaers brandt.
Daer is niet lichter voor die 't luk heeft op zijn handt;
Men lijdt gemakkelik, en zonder eens te zuchten,
Een meedevryer, daer men niet hoeft voor te duchten:
Maer wat afgrijs'lik quaedt (helaes!) verdraeght hy niet,
Die in 't gewenscht bezit zijn meedeminnaer ziet!
En dit geluk is u zo wettighlik gegeeven,
Dat zonder dootschuldt ik daer niet kan tegenstreeven:
Helaes! het geen my heeft betovert, dat moet gy
Genieten, zonder dat ik minnenijdig zy;
En zonder dat ik durf het wreede lot beklaegen,
't Ontzag, de rêen, en plicht, gebiên 't my te verdraegen:
Maer min, en boven al een hoopelooze min,
Laet die ontzach, of reên, in een verliefde zin?
Straf mijn ondankbaerheit, mijn stoutheit, zonder beiden:
Het stuk is u bekent, wilt voorts de straf bereiden,
Ik gaze wachten, en uw oog verlossen van
Het voorwerp, dat u niet als haet'lik weezen kan.
| |
II. Tooneel.
Agenor, Nerbal.
Mijn Vorst, lijdt uw gedult zulk een vermeetel spreeken?
De tijdt en is noch niet geboren zulks te wreeken.
Hoe, laet gy ongestraft zo onbedacht een zin?
| |
| |
Wat straf is grooter, als een hoopelooze min?
Kan ik zijn ongeluk wel eenigsins vermeêren?
Verkrijgen 't geen hy mint, met vreugde triomfeeren,
Zelf voor zijne oogen, die gevaerelik, noch gram,
De vlagge strijken voor mijn openbaere vlam?
En macht-en hoopeloos van wraek noch gramschap blaeken,
Ja hem beklaegen, dunkt u dat een kleine zaeke?
Doch onder ons, die stoute en reedelooze min
Neemt my in 't heim'lik 't hert met spijt en gramschap in:
Maer zich bedwingen, en daer niets van blijken laeten,
Is hoog noodtzaek'lijk voor die staet na hooge staeten.
'k Behoor te weeten, en ik meen ook dat ik 't weet,
Een stille Vyandt dreigt ons hooft met straf en leet:
En Tyrus hoort ons toe alleen door gruwelstukken,
Met hen, dien 't toequam, van hun Erftroon af te rukken.
Maer daer is noch een Zoon, een spruit van 't wettig bloedt,
Die tot onze ondergang bedekt is opgevoedt:
Hoe onbekent hy is, hy doet 'er veele schroomen;
Ik zie zijn Vader ginder komen.
| |
III. Tooneel.
Agenor, Nerbal, Sicheus.
DE Koningin heeft my bevolen, braave Vorst....
My te verzeek'ren daer mijn ziele zo na dorst?
My op een nieuw weêrom in blijdschap uit doen breeken?
Neen, van het teegendeel, heb ik met u te spreeken.
Hoe, zou zy wel de trouw, daer ik met recht op hoop....
| |
| |
Zy meent ten minsten uit te stellen d'Echte knoop.
Hoe, zou een Huwelik, zelf van de Koninginne
Besloten, nut voor 't 't Rijk, en na haers Vaders zinnen,
Op zijn gebodt zo lang verwacht, zo lang gespelt,
En deezen dag bestemt, noch worden uitgestelt?
Met wat voor schijnrêen kan zy deeze uitstelling doopen,
Hoe, wacht zy te voldoen mijn eenigst heil en hoopen?
Zeit zy de reeden van 't ontijdig weig'ren niet?
Dat dit haer wil is, en dat zy het zo gebiedt.
Met u de reed'nen van haer weig'ring voor te draegen,
Gelooft zy haere staet en groots heit te verlaegen.
Zy wil, dat overal het Koninklik gebodt
De plaets van reeden hou, schoon buiten rêen, of slot.
'k Ben u te zeer verplicht, om niet met u te voelen,
O Vorst, de hoon, daer haer verachtingen op doelen.
Toen door uw maegen, in 't gezicht van yder een,
De rechte Koning wierdt geschopt, het recht vertrêen,
En hy in hechtenis van zijnen Troon gesmeeten,
Kan ik de weldaedt van uw Vader niet vergeeten;
'k Was, als een onderdaen vol trouwheidt, ook gestraft,
Hadt zijn meêlijden mijn vergiff'nis niet verschaft.
En seedert dat Elize in onrecht heerscht, en schande,
En 't Koninklijke bloedt zich slacht ten offerhande,
Indien ik 't mijne noch vry van haer gramschap ken,
Weet ik mêer als te wel, dat ik 't u schuldig ben.
Hoe vaek ontstalt gyme aen 't vermoeden van Elize?
Des weet ik wel, mijn Vorst, wat zy my staet te kiezen,
Indien een eedle spijt, om 't geene gy verloort,
U port te naesten 't goedt, het welk u toebehoort.
Het lacht u alles toe; Elize, na het leeven
Haers Vaders, is alleen in 't bloot bezit gebleeven:
't Hof wil een Heer, en volgt zijns ondanks haere wet;
't Gemeen is heel verstoort, dat zy, met bloedt besmet,
| |
| |
Op 't graf der Koningen durft haeren Rijkstroon bouwen;
Kortom, de Scepter past een Vorst meêr, als een Vrouwe;
Hoe zoet is 't, datge u zelf, 't zy 't haer behaegt of spijt,
Kunt kroonen, en de staf haer geensins schuldig zijt.
Ach! durft mijn hert iets doen tot spijt der Koninginne?
Zeg eêr, durft iemant wel iets teegen u beginnen?
't Is al voor u, het Hof, en 't Leeger, zo gy ziet:
Helaes! is dan de liefde niet?
Mijn wensch doelt op haer hert, zo wel als op de krooning;
Dat goet, verdeelt, is geen vernoegende belooning;
Zo dat ik 't liever af wil wachten noch zo lang,
En krijgen 't bêi door gunst, als een van bêi door dwang.
Ga heen, Sichëus, ga, en zeg de Koninginne,
Dat zy my na haer lust laet quijnen in de minne;
Dat het haer Rijk niet is, daer ik mijn heil in vind',
En dat men alles lijdt, wanneer men recht bemint.
| |
IV. Tooneel.
Sicheus, Bazore, Nicogenes.
'k VErwachte van de Prins een hert min neêrgeboogen:
'k Dacht, dat de kroon hem meêr verleit hadde, als haer oogen;
En deeze uitstelling voedde een hoop in mijnen zin,
Dat ik van deezen dag zou zien de Koningin
Men zal uw daeden kroonen,
Indien 't geluk u maer de minste hulp wil toonen:
Uw aenslag is wel goedt, uw onderstaen vol lof;
Maer, Heer, men moet vooreerst der dwingelanden Hof
| |
| |
Verwarren; anders is niets zeekers te beginnen.
Spreek zacht, wy zijn hier in 't Paleys der Koninginne;
Mistrouwen wy van all's; maer 'k zie haer zelve, en meen,
| |
V. Tooneel.
Elize, Sicheus, Geraste, Corisbe, Nicogenes, Bazore, Gevolgh.
MEn laet ons beide alleen.
De Prins weet uwe wil; en schoon zy hem ontstelde,
Ik zagh niet dat hy zich in 't minst daer teegen stelde.
Hem biedende mijn dienst, heb ick vergeefs gezocht,
In 't peylen van zijn hert, te weeten wat hy docht;
Doch 't zy hy wantrouwt, of verwaereloost mijn raeden,
'k Heb niet in hem bespeurt, als ootmoedt zonder gade:
Maer zulk een diep ontzach, zo 'k oordeel uit den schijn,
Is al te zeer gemaekt, om niet verdacht te zijn.
Die zo gerust schijnt, als men al zijn heil komt krenken,
In plaets van wech te doen, geeft meerder achterdenken;
Als d'ingekropte spijt eens uitbarst, woedt zy 't meest.
Hoe stilte grooter is, hoe meer men 't onweer vreest.
De Prins heeft macht genoeg, en aenzien, om vermeetel
Te weezen; eene trap dunkt hem slechts van den zetel
Te scheiden, die men licht betreet met eene stap.
Zo veel de Troon betreft, is 't veel die eene trap;
Wat aenslag dat hy smeede, eer die volbracht zal weezen,
Is zy doch ver genoeg, om noch den val te vreezen.
Die zich vaek inbeelt, dat hy op het hoogste blinkt,
Is licht'lik allernaest aen zijnen val, en zinkt:
'k Beken, Sichëus, wijl ik maeken moet een Koning,
| |
| |
Dat ik 'er een begeer, die waerdig zy der krooning,
Die 't Koninklik gezag beschutte voor zijn val,
En die den Troon bescherm, daer ik hem plaetsen zal.
Ik dank den heemel, die uws Majesteyts gedachten
Zo vormt, dat zy alleen het nut des Rijks betrachten,
Op welk naburig Prins uw keur ook vallen moght....
'k Maek Koning, dien ik wil; waerom zo ver gezocht?
'k Begeer een Koning, naer mijn eigen zin, en oordeel,
'k Wil dat hy van mijn handt alleen heb zulk een voordeel,
Dat hy alleen aen my verschuldigt zy de kroon;
Kortom, dees groote keur betreft alleen uw Zoon.
Hoe, zijt ge ontroert? wat hebt ge 'er teegen?
Dit al te groot geluk maekt my geheel verleegen,
Mevrouw, en 't scheelt niet veel, of 't Vaderlik gemoedt
Zou schuldig toestaen het genot van zulk een goedt,
Zou licht vergeeten, met al t'onbedachte zinnen,
Ter gunst van mijnen Zoon, 't belang der Koninginne:
Ten waer mijn plicht my dwong, dat ik haer Majesteit
Vertoon het groot gevaer, daer haer haer keur in leidt.
Hoe? meentge, dat de Prins het kroonrecht zou verlaeten,
Ten zyge een Koning stelt uit Koninklijken staete,
Die onder uwen voet brengt alle muitery,
En boven uwe hoop stelle uwe heerschappy?
De Prins vlamt op den Troon, met al te groot een reeden,
Om goets moedrs aen te zien, te lijden, dat zijn steede
Werde ingenomen van een ander; ja de stem
En keur uws Vaders doelde, en viel alleen op hem;
Het gantsche Hof, dat om den Prins zwiert, alle dagen
Hem navolgt, zal het lijf met yver voor hem waegen,
En zijn bevestigt Recht handthaven tot de kroon.
Men loopt na zijn fortuin, en niet na zijn persoon:
| |
| |
Hem volgen, die hem haer toekomend Koning achten,
Zo 't mist, zo zal men hem verlaeten, en verachten;
Indien de Prins oit recht op my hadt, dat's gedaen,
Want hy verloor dat in het leste van ons slaen;
Wanneer dat hy my dwong, verliezende twee slagen,
Zelfs binnen deeze wal het stormen te verdraegen.
't Geweldt der Siriers veroverde de kroon,
Die Vader aen de Prins hadt toegezeit, als zoon;
De Prins verbonden om de zelve te verweeren,
Most haer oprechten, zo hy haer niet wilde ontbeeren.
Een ander kost het doen, en heeft het zelve Recht;
En endelijk mijn Troon is niet, gelijkze pleght:
Het is geen Troon meêr, die men d'Erfvorst quam t'ontrukken,
Gemetselt in zijn bloedt, gegrondt op gruwelstukken;
't Is een gewonnen Troon, daer uw doorluchtig zaedt
My heeft gezet, in spijt van die het spijt, en haet.
Een Troon gezuivert door het vuur der Oorelogen,
En door een heldenhandt uit zijnen val getoogen,
Gemaekt van 't overschot eens Rijks, ter neêr geleit;
En die ik schuldig ben aen zijne dapperheidt.
Hy was gelukkig, maer 't geluk kan zich verwennen;
En alhoewel mijn zoon my waerdt is, 'k moet hem kennen:
Gy denkt niet, datge u zelf op 't hoogst hier in misdoet,
Wijl hy met u zo ver verscheelt in staet en bloedt.
Hy heeft een moedig hert, dat niemandt hoeft te wijken;
Doch is geen Prins van 't bloedt, noch heerscht geen Koninkrijken.
Hy heeft niet staets genoech tot zulk een grooten eer.
Maer hy heeft deugdts genoech, en die gebreekt my zeer.
Door schellemstukken quam de Kroon in ons geslachte,
Die ik, zo ikze ontfing, zo te bewaeren trachte:
Ja, Vaders ongelijk hadt by het mijne niet:
Met 's rechten Konings doodt begon mijn Rijksgebiet:
Het wettig hooft van 't Rijk, al vijftien jaer gevangen,
Geen hoop meêr hebbende, de vryheidt weêr t'erlangen;
Zo kreeg ik zijn party, door mijn Heer vaders doodt
| |
| |
Nu weeder opgewekt, met schrikkelik en groot
Geweldt op mijnen hals: des moest ik in dit woeden,
De bron verdelgen, om geen quaedt gevolg te voeden.
'k Belette dus dien loop; En dees rampzaelge Vorst
Liet ik met bêi zijn zoons het stael gaen door de borst.
De derde, die men heeft van kindtsbeen af versteeken,
Verborgen in mijn Rijk, leit toe om zich te wreeken:
Ik heb'er tijding af, en na ik kan verstaen,
Is teegen my het volk voor hem al opgestaen.
De Prins my trouwende, ver van my te behoeden,
Vermeêrderde daer door het vreesselike woeden
Van 't muitendt volk veel eêr, indien alleen de stam
Der dwingelanden in 't bezit der Kroone quam.
My is een Bruidegom van nooden, die grootmoedig
My aen zijn deugden trouwe, en afwasch van mijn bloedig
En goddeloos bestaen, mijn Rijk voor muitery
Bewaere, en van den toorn der Goden my bevry.
Uw gunst doet u te veel van mijne zoon gelooven,
Mevrouw, uw achting gaet zijn oorlogsdeugdt te boven;
Agenor wordt te zeer verstooten en gehoont,
En veel met hem, indien Astrate werdt gekroont.
Wanneer het my niet scheelt, wat kan het u doch schaden?
'k Dacht mijne plicht te zijn haer Majesteit te raeden,
Ik bidde u, datge in deeze tijdt
Wat minder onderdaen, wat meerder vader zijt.
Wilt nu uw blijdschap met Astrates glory mengen.
Hy's u te veel verplicht, 'k ga hem de tijding brengen.
Neen, ik wil zelve zijn geluk hem doen verstaen,
En speuren, hoe hem dit zal aen het herte gaen.
Wilt onderwijl, zo veel gy kunt, voorzichtig weezen,
| |
| |
Om mijnen vyandt op te zoeken, dien wy vreezen.
't Orakel van Jupijn om raedt gevraegt, zal licht
In deeze duisternis verklaeren ons gezicht:
'k Verwacht het antwoordt, dat ik hoop alle oogenblikken;
Het sammelt, en 't gevaêr doet my gestadig schrikken.
Mijn vyandt staet misschien al vaerdig tot mijn straf:
Maer stieren wy hem, eêr hy 't ons doe, na het graf.
Het eene schelmstuk moet het wit van 't ander breeken;
Ik heb te veel gedaen, om 't zo te laeten steeken;
Een halve misdaedt is gevaerlik, ik begeer
Niet steets te vreezen, om een misdaedt min of meêr.
'k Bevind' my in een staet, daer ik my moet verweeren
Voor yder een, die my daer uit zou willen keeren:
Adraste, en bêi zijn Zoons, die konnen my de kroon
Ontrukken, des was 't my noodtzaeklik haer te dôon.
'k Had garen 't Vorst'lik bloedt gespaert, maer 't kon niet weezen.
Bloedtstorting in zich zelf doet ons gemeenlik vreezen;
Ook kantte zich mijn deugdt wel teegen haere doodt:
Maer stondt mijn doodt niet vast, zo 'k haere niet besloot?
Het inzicht van mijn staet, doet me om my vast te stellen,
Voor schadelijke deugdt, na noodige ondeugdt hellen.
Dat zellefde inzicht van den staet begeert van my,
Naer al 't vermoordt geslacht, den lesten zoon daer by.
Dat inzicht wil, dat ik alleene moet betrachten,
My te beschermen met deez' offerhandt te slachten.
Het noodtlot van mijn stam, hoewel 't de deugdt niet past,
Rukt my van 't weldoen af, bindt my aen 't quaedt doen vast,
En doet my klaerlik zien, dat niet altijdt de menschen,
(Zo wonder is 't geval) al 't goedt doen, dat zy wenschen.
Des paer u aen mijn lot, als ik me aen uwen zoon,
En hou de handt aen 't quaedt, waer van hy trekt het loon.
Kom, zoek den Vyandt, die ons beide staet te vreezen,
Dewijl mijn ondergang u doodelik zou weezen:
Want zonder uwe schâ kan my geen leedt geschiên.
Ik weet mijn plicht te wel, om 't werk niet in te zien.
Einde van 't I. Bedrijf.
|
|
Auteursrechtvrij