Giftige pijlen en stenen bijlen

[p. 100]

Dicht oerwoud en diepe moerassen

Het was nu hun derde dag in het onherbergzame landschap. Meneer Bos met zijn kompas steeds voorop, gevolgd door Petrus en Kodjo, was twee dagen lang in oostelijke richting heuvel op heuvel af getrokken.

Ze kwamen niet hard vooruit, want het onderhout was erg dicht en er moest voortdurend gekapt worden. De ineengestrengelde lianen leken soms een niet te ontwarren kluwen, terwijl ze steeds voor verrassingen kwamen te staan, meestal onaangename. Nu eens waren het mieren die, in hun rust gestoord, een woedende aanval deden op de indringer, dan weer werd een van hen door enkele gevoelige steken op handen of gezicht eraan herinnerd dat een wespennest in rep en roer was gebracht.

Ook kon het gebeuren dat iemand door een onhandige beweging kennis maakte met de verschrikkelijke dorens van een stekelpalm of een zwiepende slag in het gezicht kreeg van een dun takje, dat door de liaan, die net werd doorgekapt, strak gespannen stond.

Met jagen was het voorlopig gedaan want meneer Bos had beslist dat er zo min mogelijk moest geschoten worden. Geweerschoten zouden immers eventuele in de buurt vertoevende Wama's op de vlucht doen slaan.

Overigens hadden ze van deze mensen nog geen spoor gevonden. Geregeld hielden ze halt en werd de omgeving afgezocht naar verlaten kampjes, resten van vuren, voetstappen of afgekloven beenderen, maar ze hadden tot nu toe nog geen geluk gehad. Overigens hadden ze de afgelopen nacht werk genoeg gehad om te voorkomen dat hun eigen beentjes werden afgekloven.

De gehele nacht waren ze niet met rust gelaten. Een groot dier,

[p. 101]

waarschijnlijk een jagoear, had rond hun primitieve slaapplaats gezworven. Duidelijk hadden ze de takken horen kraken, maar de onpeilbare duisternis had hun belet het dier te zien. Het had Kodjo moeite genoeg gekost om zijn geweer niet af te vuren. De volgende morgen vond meneer Bos onder zijn hangmat de pootafdrukken van een poema of een jagoear.

Nadat ze de derde dag lange tijd in zuidoostelijke richting waren voortgegaan, bereikten ze in een dal onverwachts een brede en diepe kreek. Op enige afstand konden ze tussen de bomen door het water al zien stromen en tot hun verrassing ontdekten ze in het water een achttal watradago's (waterhonden of otters).

Om de beurt doken de dieren onder om dan hun gladde koppen weer schuin boven water uit te steken. Het waren net de koppen van reuzenschildpadden. De dieren gingen geweldig tekeer. Iedere keer als er een bovenkwam, maakte het een angstaanjagend schor jankend geluid.

‘Daar moet iets zitten wat hun niet bevalt,’ zei Kodjo, die de gedragingen van deze dieren goed kende. ‘Ze proberen een of ander beest weg te jagen.’

Voorzichtig kwamen de drie mannen dichterbij tot plotseling een van de waterhonden hen in de gaten kreeg en na een luide angstige schreeuw onder water verdween, gevolgd door de zeven anderen. Pas een heel eind verder stroomafwaarts kwamen ze even boven om dan weer snel te verdwijnen.

Dichter bij de kreekoever gekomen ontdekte Kodjo aan de overzijde van het water een waterboa (anacondaslang). Slechts een klein stukje van de slang stak tussen het oeverhout boven water uit. Voetje voor voetje kwamen ze dichterbij, tot alleen de kreek hen nog van de slang scheidde. Het leek wel of het dier een waterhond had ingeslikt. Het was geweldig opgezet en zijn omvang was op het dikste punt meer dan een meter. Meneer Bos schatte de lengte van het reptiel op wel vijf meter.

Een eind verder lag een zware boom over de kreek en het duurde niet lang of Kodjo, gevolgd door Petrus en meneer Bos, was het water over. De kant was hier vrij hoog maar Petrus, die niet bang was voor een slang van een meter of vijf, was het bos al in-

[p. 102]

gelopen om een geschikte luchtwortel te vinden voor het leggen van een strop. Even later kwam hij terug met een lange liaan aan een korte stok.

Onbeweeglijk lag de reuzenslang beneden hen in het water en voorzichtig manoeuvreerde Petrus de lus rond de vervaarlijke kop van het ondier, dat slechts het puntje van zijn kop boven het wateroppervlak hield. Met een ruk trok Petrus plotseling de stok omhoog en de lus sloot zich achter de brede boakop. Ineens was het water in heftige beroering. De slang sloeg geweldig heen en weer en het water spatte alle kanten uit, maar Petrus, nu geholpen door Kodjo, hield de liaan strak. De slang liet een lang gerekt sissen en blazen horen, maar kon zich onmogelijk uit de strik losrukken. Bovendien werd hij door zijn overvolle maag in zijn bewegingen belemmerd.

Langzaam aan werd het reptiel nu de oever opgetrokken tot de kop boven de kant uitkwam. Dat was het moment waarop meneer Bos had gewacht en met een ferme klap van zijn houwer doodde hij de slang. Toen het enorme beest geheel op de oever was getrokken, gaf het nog enige flinke zwiepers met zijn lange gladde lichaam om daarna roerloos te blijven liggen. Petrus opende de maag van het dier en haalde er een volkomen gave kapoea (watervarken) uit tevoorschijn. Het watervarken had twee maal de normale omvang van de slang, maar toch had deze kans gezien het dier naar binnen te werken.

Die avond maakten ze kamp in de nabijheid van een smalle kreek, waarin Kodjo met een stuk nekoe, dat hij uit de Paroesavanna had meegenomen, een paar vissen ving. Het bos was hier bijzonder rijk aan wild en insekten. Het zou voor meneer Dupon met zijn insektenverzameling een waar paradijs betekend hebben, maar zowel meneer Bos als Kodjo deden hun best om straks bij het weerzien de verzamelaar met een aardige collectie insekten te kunnen verrassen.

Ontelbare vuurvliegen doorkruisten het kamp in alle richtingen. Meneer Bos wilde die avond met zijn schoen het vuur doven dat uit zijn pijp op de grond was gevallen. Maar wat hij ook deed, het bleef maar gloeien. Hij had zich vergist, het was geen

[p. 103]

vuur uit zijn pijp, het was rottend hout dat bedekt was met witte zwammen die in de duisternis glommen als koolvuur.

Kodjo, de kok van het kleine gezelschap, zorgde de volgende morgen terwijl meneer Bos en Petrus nog in hun hangmat luierden, voor pannekoeken met koffie waarna hij op een vooruitgeschoven stuk steen zijn pan ging schuren met zand uit de kreek. Terwijl hij daar zo mee bezig was, viel ineens zijn aandacht op een zwerm vliegen, die blijkbaar iets van hun gading gevonden hadden.

Bij nader onderzoek bleken het visschubben te zijn... Kodjo had gisteravond zijn gevangen vis echter niet op deze plaats schoongekrabd, dus... hier moesten andere mensen geweest zijn.

Direct ging hij op onderzoek uit en hij ontdekte een gladgeschraapte vorkstok. De stok was op de oever in de grond gestoken op de manier zoals de Indianen dat doen om een vislijn in te leggen. Verder merkte hij op dat in de franje van een palmblad een knoop was gelegd en even verder vond hij een verkoold stuk hout... allemaal aanwijzingen dat hier mensen waren geweest.

[p. 104]

Kodjo trok de vorkstok uit de grond en zag dat hij was afgebroken, niet glad afgekapt zoals een houwer dat doet...

Verschrikt en opgewonden rende hij met de stok in de hand terug naar het kamp waar meneer Bos en Petrus juist begonnen waren zich klaar te maken voor het vertrek.

‘Meneri...,’ riep Kodjo al van een afstand. ‘Wama's!’

‘Wat zeg je daar?’ klonk het niet direct begrijpend. ‘Wama's...? Waar?’

‘Aan de kreek... ik heb ze gezien... eh, ik bedoel visschubben, een stok...’

‘Visschubben? Wat bedoel je... je bent helemaal van streek, Kodjo,’ antwoordde meneer Bos, die nog niet begreep wat er aan de hand was. Kodjo moest even bekomen van zijn opwinding en vertelde toen wat rustiger:

‘Aan de kreek heb ik visschubben gevonden. Mensen hebben daar vis schoongekrabd. Er stond ook een vorkstok...,’ en hij overhandigde meneer Bos de afgebroken tak die met een scherp voorwerp was gladgekrabd. Ontsteld bekeek meneer Bos de vorkstok en hij zei langzaam:

‘Kodjo, mogelijk heb je het spoor van de Wama's gevonden, misschien zijn we hier wel op de grote weg der Wama's.’

Onderzoekend inspecteerde hij nogmaals de onderkant van de stok en stelde vast:

‘Met een stenen bijl eerst rond gekapt en toen afgebroken... Wama's!’

Petrus had het grote nieuws zonder één woord te zeggen aangehoord, maar nu liet hij plotseling zijn stem horen, terwijl hij naar zijn geweer greep.

‘Dan moeten we oppassen!’ Spiedend keek hij in het rond. ‘Misschien zitten ze hier wel vlak in de buurt.’

Meneer Bos maande hem echter tot kalmte.

‘Goed,’ stelde hij vast, ‘we zijn hier dus naar alle waarschijnlijkheid in gebied waar nog niet zo lang geleden deze mensen hebben vertoefd en we moeten dus inderdaad op onze hoede zijn.

Maar jullie moeten nu ook weer niet denken dat het vijanden zijn die overal op ons loeren om ons onverhoeds te overvallen.

[p. 105]

Waarschijnlijk zijn ze net zo bang voor ons als wij voor hen. Eén ding moet ik jullie van nu af aan op het hart drukken... mochten we onverwachts voor de Wama's komen te staan, blijf dan rustig, niet schieten en toon je vooral niet bevreesd!’

‘Maar die mensen schieten met giftige pijlen!’ merkte Petrus vol ontzag op. ‘Wij moeten schieten voor zíj schieten!’

‘Wie zegt dat ze op het eerste gezicht hun pijlen op ons zullen afschieten? Je moet niet vergeten dat de Indianenverhalen altijd geweldig overdreven worden. De expedities van admiraal Käyser en pater Ahlbrinck werden evenmin door de Wama's overvallen.’

‘Hoeveel Wama's zijn er?’ vroeg Kodjo.

‘Niets over bekend, maar omdat zo weinigen hen ooit gezien hebben, kunnen het er nooit veel meer zijn. Vroeger moet de Wamastam veel groter zijn geweest, maar ze sterven snel uit. Als wij het geluk hebben nog Wama's te ontmoeten, zijn wij misschien wel de laatsten die ze zien. Men vermoedt dat de Wamastam hoogstens nog uit een paar dozijn mensen bestaat, die in kleine groepjes door het oerwoud sluipen.

Ze schuwen het licht en vertonen zich nooit op de open rivieren. Met hun primitieve middelen vangen ze vis... je hebt de schubben gevonden, met hun stenen bijlen kappen en breken ze takken en bladeren die hen tegen wind en regen moeten beschermen, met hun pijlen schieten ze wild en met hun handen graven ze in de bosgrond naar eetbare wortels en knollen. Ze knopen hun hangmatten uit bosvezels, ze bakken hun potten uit klei en beschermen zich tegen ziekten met tovermiddelen die hun piai's uit zaden, bladeren en plantesappen bereiden. Ruilhandel kennen ze niet. Het is een wonder dat zulke mensen nog in leven zijn. De tijd heeft hier eenvoudig stilgestaan.’

‘Ongelukkige mensen,’ liet Petrus zich ontvallen.

‘Toch niet! Je wilt toch niet beweren dat tweeduizend jaar beschaving de mens geluk heeft gebracht? Je behoeft niet beschaafd te zijn en bezit te hebben om gelukkig te zijn. Deze mensen zijn in hun natuurstaat even gelukkig als jij Petrus in de stad en Kodjo op Boesikondré. Ze hebben immers geen behoefte aan iets dat

[p. 106]

ze niet kennen. Bovendien waakt over hen dezelfde goede God die ook over ons waakt, want we zijn allemaal kinderen van Hem, al zien en vereren we Hem op verschillende manier. Wat Petrus naar de kostbare kerk in de stad doet gaan, voert Kodjo naar het eenvoudige gadoehosso (godshuisje) op zijn dorp en doet deze mensen knielen onder een heilige boom... maar we moeten onze tijd niet verpraten,’ besloot meneer Bos. ‘We zullen nu trachten de Wama's te vinden en dan zien we wel verder.’

Dit zeggende nam hij zijn vracht op en zette hem met een brede zwaai op zijn rug. Petrus en Kodjo, die inmiddels ook hun boeltje bij elkaar hadden gepakt, volgden zijn voorbeeld en voort ging het weer.

Meneer Bos liet zich door Kodjo eerst op de plaats aan de kreek brengen waar deze zijn ontdekking had gedaan. Hij zocht hier enige tijd de omgeving af tot hij een eind verderop een afgebroken boompje vond. Beneden de breuk hadden zich nog geen nieuwe loten gevormd. Er waren dus nog betrekkelijk kort geleden mensen gepasseerd. Zouden ze zich dan inderdaad op de ‘grote weg’ bevinden? Nauwelijks had meneer Bos zichzelf deze vraag gesteld of uit de tegenovergestelde richting klonk de stem van Petrus. ‘Een kamp!’

Meneer Bos keerde onmiddellijk terug en Petrus wees hem een bouwsel dat de Wama's als onderdak gediend moest hebben. De stokken waren op dezelfde wijze geplaatst als bij het vervallen kampje dat ze tijdens hun tocht naar de Pimbakreek hadden gezien. Alleen was dit kampje nog helemaal gaaf. Enkele half gekapte, half afgebroken stammetjes stonden in de grond geplant met daartussen een paar dwarsstokken. Het geheel werd door lianen bij elkaar gehouden. Pinapalmbladeren dienden als dakbedekking terwijl het kampje naar alle zijden geheel open was.

‘Het is een kleine groep, misschien man, vrouw en een of meer kinderen,’ stelde meneer Bos vast. Kodjo was om het kampje heen gelopen en vond een stapel beenderen, overblijfsel van de maaltijden. Bij nader onderzoek bleken de mensen, die hier vertoefd hadden, meesters te zijn in het doden van bosvarkens. Meneer Bos telde behalve negen schedels van pakira's (bosvarken)

[p. 107]

nog drie apeschedels, visgraten en afval van plantaardig voedsel.

De naaste omgeving van het kampje was niet schoongekapt zoals de Trio's en Oajana's dat zelfs rond hun tijdelijke jachtkampen plegen te doen. Blijkbaar gaven deze mensen er de voorkeur aan verscholen en onopgemerkt te blijven. Je moest er werkelijk vlak voor staan om het kamp te zien.

Behalve een gebroken steel van wat vermoedelijk een bijl was geweest, vonden ze niets van belang. Hier móést dus de ‘grote weg’ zijn en spoedig zouden ze zekerheid hebben. De merktekens volgend zagen ze zo nu en dan kapsneden of breuken die jaren en jaren oud waren maar ook een enkele maal boomverwondingen die hoogstens van één jaar terug dateerden of breuken die nog maar enkele weken geleden waren gemaakt.

Niets wees er echter op dat hier zeer kort geleden mensen waren geweest. De visschubben aan de kreek konden er al een of meer weken gelegen hebben.

Behoedzaam ging het voorwaarts. Voorlopig leidde het vaak heel moeilijk te volgen pad door vlak terrein. Voetsporen waren nergens te zien want op de zacht verende bosgrond lieten de voeten geen indrukken achter.

Nauwelijks hadden ze een goed uur gelopen toen ze opnieuw voor een kampje stonden. Dit was echter van veel oudere datum dan het vorige. De stokken in de grond hadden wortel geschoten en het palmdak was ingestort en bijna vergaan. Na lang speuren vond Kodjo ook hier een stapel beenderen en ook nu weer voornamelijk pakiraschedels.

Er was nu geen twijfel meer mogelijk, ze bevonden zich hier op de ‘grote weg’ der Wama's en gespannen liepen ze verder. Plotseling bleef meneer Bos staan en inspecteerde een gekapt takje. Veelbetekenend keek hij Petrus en Kodjo aan. Het was een verse snede.

‘Kortgeleden zijn hier mensen voorbijgegaan,’ fluisterde hij alsof hij ineens bang was gehoord te zullen worden.

Een eindje verder kregen ze zekerheid toen Kodjo een boom ontdekte die nog maar kort geleden was opengehakt. Een zwerm kleine bruine bijtjes gonsde rond het grote gat waaruit de Wa-

[p. 108]

ma's honing hadden gehaald. Nu werd het dus goed uitkijken.

Hier en daar werd hun het doorgaan belemmerd door een wilde verstrengeling van lianen. Een grote roodzwarte vlinder klapwiekte een tijd lang voor hen uit alsof hij hun de weg wilde wijzen door deze doolhof van lianen, omgevallen boomstammen en bovengrondse wortelvertakkingen. Ze konden ‘de weg’ hier slechts met grote moeite volgen en vorderden maar heel langzaam, omdat ze naar elk volgend merkteken moesten zoeken. Geleidelijk aan ging het helling af en onverwachts stonden ze voor een zwamp. In de drassige grond ontdekte Petrus voetsporen die dezelfde richting uitgingen als zij.

Meneer Bos stond enige tijd gebogen over deze afdrukken. Ze waren groter dan enig ander blote-voetenspoor dat hij ooit gezien had, maar het was bekend dat deze mensen zeer sterk ontwikkelde voeten hadden. Hij ontdekte ook de afdruk van een kindervoetje. De mensen die hier gelopen hadden, konden hen onmogelijk ver vooruit zijn.

Het pad leidde nu door het water. Omzichtig en zo min mogelijk lawaai makend zochten ze zich een weg door het schier eindeloze moeras. Pas in de middag kwamen ze weer op drogere grond, en meneer Bos besloot kamp te maken. Van hun geweren hadden ze al enkele dagen geen gebruik meer gemaakt en het vlees voor de maaltijd moest nu dus uit blik komen.

‘Moeten we vannacht niet de wacht houden?’ vroeg Kodjo met een bezorgd gezicht, toen de duisternis begon te vallen.

‘Ga maar rustig slapen,’ raadde meneer Bos aan. ‘Morgen wordt het weer een zware dag.’

Evenals de vorige nachten schoten de gehele nacht door vuurvliegjes en lichtgevende kevers door hun kampje. Er waren er met twee groene koplampen, andere hadden een geel achterlichtje en weer andere een luikje aan de buikzijde, waaruit een groenig licht straalde.

Van rustig slapen was geen sprake en ook de hangmat van meneer Bos schommelde voortdurend heen en weer, een teken dat ook hij onrustig lag te woelen en verlangend uitkeek naar de eerste tekenen van de nieuwe dag.