Het nationaalsocialisme als bedreiging van de kerk: de les van Duitschland!

III. Verstoring van de kerkelijke ordening.

De methoden ter ontkerstening van het Duitsche volk, worden in haar samenhang begrijpelijk, wanneer men zich het woord van den leider der rijksopvoeding Rosenberg herinnert, dat men in den strijd voor een Duitsch geloof ‘den tegenstand niet sparen, maar geestelijk overwinnen, organisatorisch verschrompelen laten en politiek machteloos houden’ moet (Mythus, blz. 636). Naar dit principe is gehandeld.

Wel is waar wordt ambtelijk elke aanval op de inrichting en het geloofsleven der evangelische Kerk ontkend (zie: Redevoeringen van Göring, Kerrl: ‘Als inmiddels in de laatste twee jaren verwarring binnen de evangelische kerk voorgekomen is, dan is deze hoogstens door enkelingen veroorzaakt. Nimmer door de partij als zoodanig, nimmer door den Staat als zoodanig’. Goebbels: ‘Wanneer wij de eenheid der protestantsche kerk prediken, dan geschiedt dit daarom, dat wij het voor onmogelijk houden, dat in een tijd, waarin het geheele Rijk één wordt, er nog langer 28 landskerken bestaan. Daarmede willen wij geen dogma's bestrijden. Wij mengen ons niet in de uitlegging van het evangelie...Bij de uitlegging van het evangelie achte men vrijelijk het bevel Gods hooger dan het bevel van een menschelijke instantie. Bij de bepaling echter van wat staatkundig doeltreffend is, houden wij onszelf voor het werktuig van God.’ Hitler: ‘De partij had noch tevoren noch heeft thans de bedoeling om in Duitschland ook maar eenigen, strijd tegen het christendom te voeren. Zij heeft integendeel gepoogd door de samenvoeging van onmogelijke protestantsche landskerken een groote Evangelische Rijkskerk te scheppen, zonder zich daarbij ook maar in het

[p. 47]

minste in vragen van belijdenis te mengen’; Partijdag van 11-9-'35), maar feitelijk is sedert de aan de kerk opgedrongen verkiezingen van Juli 1933 tot op heden het eene ingrijpen op het andere gevolgd. (Zie voor de voornaamste gevallen van zulk een ingrijpen: 1. de aanstelling van den Staatscommissaris in Pruisen op 24-6-'35 en van de Staatscommissarissen in Bremen, Hessen, Lippe, Mecklenburg, Saksen; 2. het uitschrijven van de algemeene kerkelijke verkiezingen bij rijkswet van 15-7-'33; 3. de radiorede van den Führer op 22-7-'33 ten gunste van de Duitsche Christenen; 4. het verbod van publicaties betreffende kerkelijke aangelegenheden bij niet-openbaargemaakte beschikking van den Rijksminister van Binnenlandsche zaken van 6 en 7-11-'34; 5. de instelling van de Staatsafdeeling van financien bij de Pruisische wet van Maart 1935; 6. de instelling van het Bureau voor besluiten bij Rijkswet van Juni 1935; 7. de wet tot zekerheidsstelling der Duitsche Evangelische Kerk van 24-9-'35 en de op grond daarvan benoemde Staats-kerk-commissies. Ten opzichte van afzonderlijke geestelijken: 1. in hechtenisneming van den landsbisschop van Württemberg en Beieren 1934; 2. overbrenging van geestelijken naar concentratie-kampen, met name in Saksen en Nassau-Hessen; 3. uitwijzing van geestelijken uit hun ambtsgebied, voor een deel zelfs uit de provincie, waarin zij woonachtig waren, met name in Pruisen; 4. inhechtenisneming van 700 predikanten in Pruisen naar aanleiding van de door de Oud-Pruisische Synode in Maart 1935 opgedragen afkondiging van den kansel tegen het nieuwe heidendom; 5. gedurige bemoeielijking van godsdienstoefeningen der belijdenis-groep, spreekverboden voor geestelijken en leeken, ten deele o.a. voor geheel Duitschland. Het evangelische volk, waaraan juist vóór de gedwongen verkiezingen door den Führer de vrijheid der kerk gewaar-

[p. 48]

borgd was (zie: telegram aan den. Rijkspresident op 12-7-'33) kon aangaande het verloop van den kerkstrijd slechts onvoldoende ingelicht worden. Het zoogenaamde ‘bevredigingswerk’, dat met de instelling van het Rijkskerk-ministerie en de benoeming der kerkcommissies aangevangen was, heeft wel eenige, te voren onder toelating van den Staat door staatsambtenaren en leden der partij veroorzaakte misstanden opgeheven, maar de evangelische christen, die nauwkeuriger toeziet, bemerkt, dat door dit bevredigingswerk de kerk, wat haar bestuur en haar financiën betreft, afhankelijk van den Staat gehouden, van de vrijheid harer verkondiging en inrichting beroofd en tot het dulden der dwaalleer gedwongen wordt. Het moet hem diep schokken, dat de praeambule van de wet van 24-9-'35, welke de ‘bevrediging’ inleidt, in haar uiteenzetting van het ontstaan der onrust in de Duitsche Evangelische Kerk niet met de waarheid overeenstemt en allerlei ingrijpen van den Staat in de kerk als een niet-ingrijpen voorstelt, ja, als diensten, door den Staat aan de kerk bewezen.

Aan de evangelische leden der gemeente, die vasthouden aan het geopenbaarde Woord van God en aan de belijdenis der vaderen en die juist daarom weten, wat zij als christenen aan hun volk en zijn regeering verschuldigd zijn, is door dit optreden van den Staat een nauwelijks te dragen last opgelegd.