Het nationaalsocialisme als bedreiging van de kerk: de les van Duitschland!

De Rijksbisschop.

Op even ontoelaatbare wijze heeft de staat zich bemoeit met de keuze van den Rijksbisschop.

Reeds in April I933 was Ludwig Müller door Hitler tot zijn vertrouwensman en gevolmachtigde voor de zaken der Protestantsche kerk benoemd. Hitler gaf hem de bijzondere opdracht

alle werkzaamheden, die bij dragen tot de schepping van één Evangelische Duitsche Rijkskerk, te bevorderen.

Te Loccum werd op 20 Mei I933 een voorstel, om dezen Müller tot Rijksbisschop te benoemen, verworpen. Niet Müller werd gekozen, maar von Bodelschwing. Müller is diep verontwaardigd en verklaart 27 Mei voor de radio:

De kerkregeeringen hebben de roep van het oogenblik niet gehoord. Zij hebben de stem van God niet vernomen, die door de beweging onder ons volk ons oproept de daad te wagen, tot vernieuwing van ons volk uit de diepten van het evangelie....op grond van het ontzaglijke recht van dit uur der geschiedenis weigeren wij, de beslissing met de kerkregeeringen aan te nemen.

Neen, de Duitsche Christenen aanvaarden hun nederlaag niet. Zij maken de verwarring zoo groot mogelijk en Hitler laat toe, dat de staatsmacht in dezen strijd van de Duitsche Christenen tegen de kerkregeering en van Bodelschwing wordt betrokken. De Pruisische minister van onderwijs en eeredienst Rust benoemt Dr. Jaeger tot tijdelijk commissaris, belast met de ordening van het kerkelijk leven, een man, bekend om dezen zin uit een van zijn proclamaties:

[p. 18]

Het verschijnen van Jezus is naar zijn diepsten zin een opvlammen van het Noordsche wezen. (Gurian blz. 71),

en berucht om het feit, dat hij de Pruisische kerk zoo gauw mogelijk onder politietoezicht stelde en vele kerkelijke ambtsdragers uit hun ambt ontzette.

Alle generaal-superintendenten van de Pruisische kerk weigerden terecht dezen staatscommissaris te erkennen. Zij schreven tegen 2 Juli I933 een bede- en boetedag uit. Ds. Hossenfelder, de rijksleider der Duitsche Christenen, die door Dr. Jaeger benoemd is tot commissaris-vicepresident van de evangelische ‘Oberkirchenrat’, schreef tegen denzelfden datum in plaats van een bede- en boetedag een dienst van lof- en dankzegging uit, omdat God door het ingrijpen van den staat de kerk op den goeden weg had geleid.

De generaal-superintendenten en verschillende bisschoppen werden afgezet en op de belangrijkste posten, die zoo vrij kwamen, werden Duitsche Christenen geplaatst. De spanning wordt zoo hevig, dat Rijkspresident Hindenburg een beroep op den Rijkskanselier moet doen.

Het grofste en meest brutale onrecht werd met sanctie van den staat tot kerkrecht geproclameerd. In het tijdschrift ‘Junge Kirche’ heeft ‘Reichsgerichtsrat’ Flor van Leipzig, lid van het hoogste gerechtshof in Duitschland, over deze gebeurtenissen een artikel geschreven. Hij geeft de bewijzen dat de kerk in geen enkel opzicht haar bevoegdheden te buiten is gegaan, maar dat de staat op zeer vele punten de rechten der kerk heeft geschonden. (‘Der Kirchenstreit von Rechtsstandpunkt aus beurteilt’, I jaarg. I933, No. I6, blz. 226-239.)

Von Bodelschwing meende, onder de gegeven omstandigheden zijn ambt te moeten neerleggen.

[p. 19]

29 Mei had hij gezegd:

Ik heb dit bisschopsambt niet begeerd, maar ik ga den weg der gehoorzaamheid. Het is de weg van het dienen. Kreeg ik mijn zin, zoo zou ik liever Rijksdiaken dan Rijksbisschop heeten. Maar wat doet een naam er toe. Zijn naam moet het ambt verkrijgen door een wil, die niet tot heerschen, maar tot dienen bereid is.

24 Juni legde hij zijn ambt neer. De aanstelling van den staatscommissaris ontnam hem de mogelijkheid zijn taak te vervullen.

Daar de S.A. van Jezus Christus intusschen met hulp van den staat de kerk veroverd had, werd nu op 22 September I933 Müller tot Rijksbisschop gekozen. Hij wist zich zelf, gelijk hij zelf zeide, door het vertrouwen van den Rijkskanselier gedragen. Hij dankte zijn kerkelijk gezag niet alleen aan den staat, maar ook aan den staatsdictator. Hij was Rijksbisschop bij de gratie van Hitler. De kerk werd staatsdepartement.

Het regiem van Müller begon, een regiem van ‘dwalingen, gewelddaden en beschamende belachelijkheden’ (Karl Barth).

De Duitsche Christenen dankten God en begroetten Müller met deze woorden:

Nu hebben wij weer een bisschop en, wat de hoofdzaak is, wij hebben een strijdbaren bisschop, een soldaatbisschop, die het woord des geestes weet te hanteeren, een S.A. en S.S. bisschop, een bisschop die het volmaakte vertrouwen van den Leider bezit, een bisschop voor wie de harten der jeugd kloppen, de beschermer van de Geloofsbeweging der Duitsche Christenen, de bisschop van het Derde Rijk.

Zoo werd de kerk van Duitschland door den nationaalsocialistischen staat verwoest. Zoo werd zij - een vreese-

[p. 20]

lijke verwording - de kerk van het positieve christendom van artikel 24.