Hoera voor het Leven

[p. 67]

Henk Kraemer

Toen ik in het hoofdbestuur van de N.C.S.V. kwam, was Kraemer, voorzover ik mij herinner, geen hoofdbestuurslid meer, maar zijn invloed in de N.C.S.V. was ook toen nog groot. In 1918 of 1919 heb ik hem voor het eerst gehoord. Hij sprak toen over Christus als de He er der wereld. Ik heb die lezing zo vaak uitgeleend, dat ik pas kort geleden tot de ontdekking kwam, dat ik haar de laatste keer niet terug heb gekregen. Dat is op zichzelf niet zo erg. Kraemer heeft, wat hij toen over de plaats en de roeping der kerk in de wereld op de hei van Nunspeet heeft gezegd, door de jaren heen herhaald en verdiept, van alle kanten belicht en in alle richtingen uitgewerkt. Toch zit het mij dwars, dat ik dat referaat kwijt ben. Het heeft in Eltheto gestaan en ik bestelde een aantal overdrukken, die ik onder mijn medestudenten aan de V.U. uitdeelde. Aan zo'n eerste contact zitten - ja, laat ik het woord toch maar gebruiken, al heeft het voor velen een wat al te zoete bijsmaak - dierbare herinneringen. Ik hecht er aan, zo'n overdrukje uit de tijd van de eerste liefde te bewaren.

Hoevelen met mij zijn in de jaren na de eerste wereldoorlog door Kraemer wakker geschud en gestimuleerd. De Römerbrief was nog niet door Stufkens uit Duitsland naar Nederland gebracht. Maar er zat iets in de lucht. Wij hadden conferenties op de Nunspeetse hei, die geweldig voortstuwende golven waren. Wij werden door die golven meegevoerd, een nieuwe toekomst tegemoet, al waren er uit de aard der zaak vele twijfels en onzekerheden. Het was in elk geval een boeiende tijd. Wij werden door nieuwe gedachten gevangen genomen. Oude vormen en gedachten stierven. Wij steunden op nieuwe krachten en nieuwe perspectieven gingen voor ons open.

In die tijd was Kraemer zo'n nieuwe gedachte en zo'n nieuwe kracht. Is hij dat niet door de jaren heen gebleven?

Hij heeft ons niet alleen laten zien - laten schouwen, zou ik willen zeggen - welke de plaats van de kerk in de wereld is, hij heeft ons ook geleerd - wij waren zijn leerjongeren - wat zending is. In mijn boekenkast staan de vele verslagen, die Kraemer van zijn werk gegeven heeft. Het

[p. 68]

eerste verslag had tot titel: Zes jaar padvinden. Kraemer is de grote padvinder geweest: hij is ons voorgegaan in het waagstuk van het christelijk avontuur, waarvoor men in gereformeerde kring vanwege al de gevaren zo doodsbenauwd was. Er waren na de eerste wereldoorlog velen, die ons tot dat waagstuk opriepen, maar hun oproep had geen volume en geen positiviteit. Zij waren ontevreden met het bestaande, maar daar bleef het dan ook bij en de tijd heeft bewezen, dat de meesten van hen allerminst bereid waren, de prijs, die men nu eenmaal voor elk avontuur moet betalen, voor hun rekening te nemen. Kraemer sprak niet alleen over padvinden. Hij was padvinder. Hij zocht en vond nieuwe wegen. Zijn stem had, hoewel hij geen redenaar was, volume en was tot de rand toe gevuld met het positieve, dat wij in die jaren na de eerste wereldoorlog zo bitter nodig hadden.

De hoofdbestuursvergaderingen, die zeker acht keer per jaar van Vrijdagavond tot maandagmorgen op Hardenbroek gehouden werden, zijn voor mij een rijke bron van inspiratie geweest. Ik zou een onafzienbare rij van namen kunnen noemen: Herman Rutgers, Maarten van Rhijn, Nico Stufkens, Gerrit Barger, Mary Barger, Jopie Eykman, Willy Snijders, Kees van Doorn, Arnold Loen, Visser 't Hooft, Dirk Tromp, Ruud de Weerd, de beide Wiersinga's, Delleman, Rozemond, W.A.v.d. Velde... en zo maar voort, alle namen van mensen, die in later jaren, in de kerk, de zending, de oecumenische beweging, de politiek, het universitaire leven, belangrijk werk hebben gedaan en dat voor een deel nog doen.

We hebben op Hardenbroek hard gewerkt, veel gelachen, vriendschap beoefend, elkaar bestreden en naar elkaar geluisterd, samen geloofd en gebeden, oud werk afgebroken en nieuw werk opgebouwd. Daarbij denk ik dan ook aan de zomerconferenties, de afdelingsconferenties en de studieconferenties. De theologenconferentie en de sociale conferentie sloeg ik zelden over.