Nationale vertoogen. Bundel 2

[p. 214]

Koloniale rigtingen.

Door het officiële Bijblad hebben wij kennis gemaakt met eene redevoering, op 11 November 1875 in de Tweede Kamer uitgesproken door Mr. H.A. des Amorie van der Hoeven, bij de algemeene beschouwingen over de Indische begrooting; en wij onderstellen dat het velen onzer lezers aangenaam zal zijn iets naders te vernemen omtrent de denkbeelden, bij die gelegenheid door den nieuwen volksvertegenwoordiger voorgedragen.

Mogelijk is Mr. van der Hoeven in de Tweede Kamer juist op zijne plaats en zal de uitkomst leeren dat zijne spraakzaamheid in dat kollege haar natuurlijke atmosfeer gevonden heeft. Reeds is door een ambtgenoot voorspeld en verzekerd, dat hij mettertijd een sieraad der Kamer worden zal. Doch wij die wenschen zouden dat in het belang der algemeene zaak de Tweede Kamer minder sieraden telde, kunnen dat kompliment geene felicitatie waard achten. Lang genoeg hebben zij, die op den gang der Indische zaken invloed wenschten uit te oefenen, in de dwalende meening verkeerd dat het lidmaatschap der Tweede Kamer hun daartoe een geschikten hefboom aanbood. De noodlottige vrucht van dat streven is bekend. Wie, door studie of ervaring tot medewerken bevoegd, in Nederland iets voor Indie wenscht te doen, moet voortaan onzes inziens in de eerste plaats, opdat zijne goede bedoelingen niet in de klem gera-

[p. 215]

ken tusschen het alles verbrijzelend raderwerk der parlementaire mechaniek, zich van aanraking met de Tweede Kamer vrijhouden en daarbuiten op de openbare meening zoeken te werken. Vrijheid is op dit gebied de onmisbare voorwaarde der zelfstandigheid geworden, en alleen aan die zelfstandigheid zal men in het vervolg de ware superioriteit kunnen herkennen.

Er is echter onafhankelijk van de koloniale politiek eene reden waarom wij het optreden van den heer Van der Hoeven, kandidaat eener kerkelijke kiesvereeniging, uit de verte met betrekkelijk welgevallen hebben begroet. Naarmate er in de Kamer meer ultramontanen en meer anti-revolutionairen van zijn talent en zijne beschaving komen, zal de tegenpartij zich tot meer gematigdheid gedwongen zien; zal de hatelijke splitsing des menschdoms in roode en zwarte internationalen minder openlijk op den voorgrond treden. Zoolang de Tweede Kamer zamengesteld blijft gelijk zij het thans is, beschouwen wij dit in elk geval als eene aanwinst.

In de redevoering van 11 November komt intusschen niets voor wat aan den ultramontaan doet denken. Met name haar laatste gedeelte had even goed kunnen uitgesproken worden door een anti-revolutionair, of in het algemeen door een geloovig protestant, van welke rigting ook. De konservatief met zijn bijbelsch, de moderne theoloog met zijn natuurlijk christendom, allen zouden er amen op kunnen zeggen, en het verschil van gevoelen zou zich eerst openbaren wanneer aan het verdeelen van het groot bekeeringswerk moest begonnen worden. Het hoofddenkbeeld van Mr. van der Hoeven is namelijk, dat het gouvernement in Indie stoffelijken en zedelijken steun moet verleenen aan partikulieren, die door verspreiding van het christendom, hetzij in zijn roomschen, hetzij in zijn gereformeerden vorm, aan de beschaving van den Inlander willen arbeiden.

Konservatief, liberaal en radikaal zijn woorden, die volgens Mr. van der Hoeven de rigtingen, welke zij heeten te resumeren, zeer kwalijk aanduiden. De werkelijkheid, wijzer dan het spraakgebruik, leert dat er eene rigting is die vraagt wat geëischt wordt door de Nederlandsche schatkist, eene andere rigting die de bevordering van handel en nijverheid op

[p. 216]

het oog heeft, eene derde rigting die zich ten doel stelt de behartiging der belangen van de Inlandsche bevolking. ‘Spreker heeft altijd behoort tot de derde rigting. Noemt men hem daarom een Indisch radikaal, dit is hem onverschillig. Hij is altijd geweest een vriend en voorvechter der Inlandsche bevolking en hoopt dit te blijven zoo lang hij leeft. Die beginselen aanklevende bevindt hij zich in een aanzienlijk gezelschap.’ Daar nu de belangen der Inlandsche bevolking tweederlei zijn, belangen van eene hoogere en belangen van eene lagere orde, moet door de regering in Indie op beiden acht gegeven worden. Een belang van hooger en van de hoogste orde is de godsdienst; de godsdienst alleen kan beschaving kweeken; beschaving moet er zijn; en derhalve behoort het gouvernement, dat in het stuk der godsdienst uit den aard der zaak op een neutraal standpunt staat, maar welks onzijdigheid niet in onverschilligheid ontaarden mag, de verspreiding van godsdienst door partikulieren, welke volstrekt noodig is om tot beschaving te komen, aan te moedigen.

Misschien heeft Mr. van der Hoeven de zedigheid zijner ambtgenooten willen sparen; maar opmerkelijk is het, dat hij het goed gezelschap roemend waarin zijne rigting hem brengt, geen enkel lid der tegenwoordige Tweede Kamer met name vermeldt. Van de dooden noemt hij Baud en Rochussen; van de levenden Van Hoëvell, Veth, Elout, Mackay, Keuchenius. Verder niemand. Het is of de anderen hetzij niet bestaan, hetzij zonder uitzondering tot de epigonen behooren.

Wij twijfelen of het juist is, den naam van politieke rigting te geven aan het streven van hen die zich in koloniale zaken het behartigen van de belangen der Inlandsche bevolking ten doel stellen. Onzes inziens is die aanwijzing te algemeen, in zoo ver de belangen der Inlandsche bevolking behartigd te willen zien, iets is waarop alle koloniale rigtingen zonder onderscheid gelijkelijk aanspraak maken. Doch welligt bedoelde de redenaar het zoo niet en dacht hij aan eene specifieke behartiging, in onderscheiding juist van die algemeene. In dat geval echter neemt onze twijfel nog toe.

Wat toch blijft er over, wanneer men van de bijzondere

[p. 217]

belangstelling in dezen, al de elementen der algemeene afscheidt? Welke staatkundige rigting? Welk beginsel, waarop een stelsel van staatsbestuur kan worden gebouwd? Kan iemand Indie regeren met een vriend en voorvechter der Inlandsche bevolking te zijn? Eene politieke beteekenis zou dit alleen kunnen hebben, indien de bedoeling was, den Inlanders soortgelijke politieke regten te schenken als tegenwoordig de Negers in de zuidelijke staten van Noord Amerika bezitten. Doch aan zoo iets wordt in de Tweede Kamer niet gedacht en ook Mr. van der Hoeven denkt er niet aan. Het specifieke hetwelk hij verlangt is aan de staatkunde vreemd. Hij wil beschaven, en om tot beschaving te geraken wil hij verspreiding van het christendom door partikulieren, met ondersteuning van het gouvernement. Voor één zaak dus heeft hij twee formules, de eene eigenlijk, de andere beeldsprakig. Verspreiding van het christendom is zijne leus, die hij nu eens met die zelfde woorden omhoog heft, dan weder als belangstelling in het lot der Inlanders omschrijft. Doch kan men Indie niet door verspreiding van het christendom, dan kan men het ook niet door des redenaars behartiging van de Inlandsche belangen regeren.

In Britsch Indie wordt het stelsel, hetwelk ultramontanen en anti-revolutionairen thans in Nederland voorstaan, sedert jaren in praktijk gebragt. Dáár ondersteunt het gouvernement alle partikuliere inrigtingen van Europeesch onderwijs, zonder te vragen of de onderwijzers katholiek dan wel protestant zijn. Men verneemt echter niet dat de Inlander daarginds er beter om behandeld wordt. ‘Wat de minister wil met zijne 471 scholen’, voegde de heer Van der Hoeven den heer Van Goltstein toe, ‘is eene ijdele vertooning’. Wij ontkennen dit niet. De Inlandsche scholen welke thans op Java bestaan en wier aantal de minister Van Goltstein vermeerderen wil, dienen in den grond der zaak tot niets. Maar hetzelfde kan van de scholen in Britsch Indie worden gezegd en zal ook op de scholen in Nederlandsch Indie van toepassing zijn, wanneer onze roomsche en onze gereformeerde afgevaardigden er in slagen hun denkbeeld te doen aannemen. Door onderwijs te geven aan de Inlandsche bevolking, hetzij met of zonder aanwending van den hefboom der chris-

[p. 218]

telijke godsdienst, zal men voor het uitwendige ongetwijfeld resultaten kunnen verkrijgen; resultaten vatbaar om in cijfers uitgedrukt en tot eene statistiek herleid te worden. Maar verder dan de oppervlakte zal die beschaving nimmer doordringen. Met welke tint men haar ook kleure, het zal altijd, naar de energieke uitdrukking van den heer Van der Hoeven, eene ijdele vertooning blijven.

Wij zouden wenschen dat ook de Inlanders zelven gehoord konden worden over die politieke rigtingen waarin, naar wij vernemen, te hunnen aanzien de leden der volksvertegenwoordiging uiteengaan. Stellen wij ons in hunne plaats, dan gelooven wij niet dat zij voor die, welke zich de behartiging hunner belangen ten doel stelt, desgevraagd de meeste sympathie zouden betuigen; en zulks naar den menschkundigen regel, dat ongevraagde diensten zelden aangenaam zijn.

In Nederland stelt men zich welligt voor dat alleen ondankbaarheid, onder alle hemelstreken even snood, den Javaan bewegen kan de broederhand niet aan te vatten, die hem door verre vrienden met zoo groote hartelijkheid wordt toegestoken. Mogelijk ook is men voorbereid op uitbarstingen van fanatisme en zoekt men de oorzaak der koelheid in weerzin tegen het christendom. Wij voor ons gelooven dat de vrienden, indien zij zoo denken, in beide opzigten falen. De Javaan is geen vijand van die Europeanen, welke bovenal de bevordering van handel en nijverheid op het oog hebben en wier tusschenkomst, zoo zij niet knevelen of bedriegen, hem een uitzigt op lotsverbetering openen kan. Nog minder haat hij dezulken die vragen: wat eischt de Nederlandsche schatkist? en hem voor het overige met vrede laten. In hen herkent hij de vertegenwoordigers van het gouvernement; en van alle meesters die hij tot hiertoe heeft moeten dienen, bevalt het gouvernement hem vergelijkenderwijs het best. Maar is hij slechts eenigzins een mensch van gelijke beweging als wij, dan wenscht hij in elk geval verschoond te blijven van Europesche voorvechters. Niet uit dweepzucht of uit gebrek aan erkentelijkheid, maar omdat weinig dingen zoo onaangenaam zijn als te worden nagereden door eene bemoeizieke filanthropie, voor welke de huizen geene binnenkamers en de harten geene geheimen hebben.

[p. 219]

De mensch in het algemeen en de Javaan in het bijzonder is voor die soort van inquisitie van nature ongeschikt. Zij bederft zijn humeur en zijn karakter, zij maakt hem kregel en onopregt, zij sluit de deuren van zijn gemoed en de poriën van zijnen geest. Karel de Groote, herinnerde de heer Van der Hoeven, dacht er anders over. Met stokslagen dreef hij er de tien geboden en de twaalf artikelen in, en op het verbranden van lijken stelde hij de doodstraf. Dat is zoo. Maar wij mogen niet aannemen dat hetgeen in de 8^ste eeuw dienstig was voor de Saksers, het onder andere vormen in de 19^de voor de Javanen zou zijn.

Batavia, 23 December 1875.