Nationale vertoogen. Bundel 2

[p. 170]

Indische Begrootings-spiegel.

Voor wie zich nog illusien maakt omtrent de koloniale hervormingspolitiek, kan het eene leerzame oefening worden de Indische begrooting voor 1876 ter hand te nemen en zich af te vragen welk figuur onze verschillende koloniale magten maken, als men ze in het licht dier cijfers gadeslaat.

Over den Gouverneur Generaal, die buiten de partijen staat, spreken wij niet. Zijne Excellentie kan, wanneer zij een blik in de begrooting werpt en ziet welke sommen daarop voor hare uitzending en bezoldiging staan uitgetrokken, zich niet aangenaam gestemd gevoelen. Zoo veel geld - en waarvoor? Nog vijf-en-twintig jaren, en de gouverneurgeneraal der Toekomst, wiens horoskoop wij in 1871 trokken, zal gouverneur-generaal Overkompleet geworden en in geheel Nederland geen ernstig man meer te vinden zijn, die den Buitenzorgschen opera-troon bestijgen wil. De ware gouverneur-generaal der Toekomst is de toekomstige vice-president van den Raad van Indie. Men treffe met dezen een akkoord; bewege hem, het voor het halfje en van den stadhouderlijken titel afstand te doen, en de Koning zal niet meer noodig hebben Indische landvoogden te benoemen.

Minder zuiver dan die van den Gouverneur-Generaal is de positie van den minister van Kolonien. De heer Van Goltstein is de verstandige man geweest, die inzag dat vaststelling der koloniale begrooting bij de wet gelijkstond met over-

[p. 171]

brenging van het koloniaal bestuur bij de Tweede Kamer. Hij heeft het heldere oogenblik gehad, waarin al de gevolgen van dien misstap der kruideniers-heerschzucht hem voor den geest stonden: ontluistering des Konings als koloniaal opperbestuurder, verheffing der parlementaire dorpsgrootheid en der parlementaire inbeelding tot den rang van koloniale specialiteit, triomf van het denkbeeld, de Amsterdamsche patriotten van 1794 waardig, om een Aziatisch rijk op vierduizend mijlen afstand te laten regeren door een Haagschen debatingclub, die na gedineerd te hebben bij Paulez een pousse-café gaat gebruiken op de Witte Societeit. En nu? De schoonste kansen werden door den minister verspeeld, en van de diensten die hij aan Nederland en aan Indie had kunnen bewijzen, komt niets teregt. Aan hem zou het geweest zijn, vaststelling der Indische begrooting bij koninklijk besluit te eischen, het karakter van den Indischen landvoogd te redden, het financieel systeem der kolonie tot een beginsel van Nederlandsche staatkunde te verheffen, den Archipel in weldaden terug te geven wat in arbeid door hem wordt opgebragt. De heer van Goltstein is betrekkelijk nog jong en, worden onze wenschen vervuld, dan ziet hij zich nog meermalen de gelegenheid aanbieden om te houden wat hij beloofde. Maar gaat men niet verder dan het tegenwoordig oogenblik en meet men hem alleen aan zijne Indische begrooting van 1876, dan kan het oordeel niet gunstig luiden.

Wat wij kortheidshalve de koloniale politiek van 1830 noemen, zijn de bronnen die de Indische schatkist voeden en waaraan het te danken is dat noch Indie braak ligt als Suriname, noch Nederland een staatsbankroet behoeft te vreezen als Spanje of Griekenland. Ziehier eene raming der uitgaven, welke uit die middelen moeten bestreden worden:

Regering en Hooge Kolleges	ƒ 1.191.198
Justitie	ƒ 4.868.233
Financien	ƒ 10.383.056
Binnenlandsch Bestuur	ƒ 46.155.106
Onderwijs, Eeredienst en Nijverheid	ƒ 9.958.403
Burgerlijke Openbare Werken	ƒ 11.789.112

[p. 172]

Oorlog	ƒ 27.419.365
Marine	ƒ 9.861.804
Buitengewone uitgaven.	ƒ 7.862.000
	ƒ 129.488.277

Nog nooit heeft de Indische begrooting van uitgaven zulk een kolossaal cijfer bereikt, - dat echter door de geraamde inkomsten met nog bijna 11 millioen overtroffen wordt: 140 tegen 129. Over de laatste acht jaren (1867-1874) is bovendien op een totaal aan batige sloten van 88½ millioen kunnen gerekend worden, waaronder 12½ aan administratief kapitaal. Daarvan zijn 20 millioen voor amortisatie gebruikt, 34 millioen deels aan de Nederlandsche, deels aan de Indische middelen toegewezen; en wanneer van de 22 overblijvende millioenen de buitengewone uitgaven voor 1876 worden afgetrokken, zijn er nog 14 beschikbaar, weldra met de overschotten van 1875 meer dan te verdubbelen.

Dit feit is zonder wedergade in de koloniale wereldgeschiedenis. Nergens op aarde heeft nog ooit een minister van Kolonien aldus tot over de elbogen in het goud geroerd. En toch is al die voorspoed louter onmagt. Moest de heer Van Goltstein de staatkunde in praktijk brengen, die in de Tweede Kamer de meerderheid heeft, hij zou in plaats van 11 millioen over en 14 millioen in kas te houden (met vooruitzigten), meer dan 100 millioen te kort komen. Het volgende is de raming der ontvangsten, waarop in 1876 de meerderheid der Tweede Kamer zou kunnen rekenen, indien zij den moed had haar beginsel toe te passen:

Pachtschat der Billiton-maatschappij	ƒ 101.560
Uitkeering van den Spoorweg Samarang-Vorstenlanden	ƒ 700.000
Invoerregten	ƒ 5.400.000
Uitvoerregten	ƒ 1.550.000
Accijns op het gedistilleerd	ƒ 220.000
Accijns op tabak.	ƒ 130.000
Verponding	ƒ 1.242.000
Huisgezinnen-belasting in Palembang	ƒ 580.000
Landrente	ƒ 16.500.000
Verhuur van woeste gronden	ƒ 297.276

[p. 173]

Afstand van grond in eigendom, erfpacht, enz.	ƒ 183.624
Cijns voor het vrije suikerriet	ƒ 4.129.750
Bedrijfsbelasting	ƒ 1.174.150
Brievenpost	ƒ 650.000
Telegrafie	ƒ 450.000
Totaal	ƒ 33.308.360
Geraamde uitgaven over 1876	ƒ 129.488.277
Geraamde bijdrage aan Nederland over 1876	ƒ 10.827.857
Deficit der koloniale hervormings-politiek over 1876	ƒ 107.007.724

Wij behoeven het woord niet te bezigen, waarin alles ligt opgesloten wat men van een parlement kan zeggen, dat in het aangezigt van zulk een bankroet aan het bewind blijft. Ook dit is zonder wedergade in de wereldgeschiedenis, dat eene vergadering als onze Kamer, onder aanroeping van Gods naam, jaar in jaar uit tusschen de vijftig en zestig millioen van eene staatskultuur trekt, die zij met de lippen voor een aanslag op de persoonlijke vrijheid verklaart; en zes millioen van een gouvernements-zouthandel, dien zij bloedgeld noemt; en meer dan vier millioen van eene tin-exploitatie, waarbij zij de Indische regering ziet kijven met Chinezen; en elf millioen van eene opiumpacht, die zij gelijkstelt met zielverkooperij. Zulk een regeringsligchaam kan niet blijven voortbestaan. De bijl ligt aan zijnen wortel.

Die laatste gedachte is troostrijk. Ieder jaar dat er weder in Nederland een minister van Kolonien wordt gevonden die den moed heeft eene Indische begrooting aan de Tweede Kamer voor te leggen, schamen wij ons over de menschelijke natuur. Doch een onbedriegelijk voorgevoel zegt ons, dat ook met ieder jaar het ongezond systeem eene schrede voorwaarts doet in de rigting zijner zelfontbinding. Reeds is het zoo ver gekomen, dat in het geheele parlement geen enkele frazenheld meer wordt aangetroffen, die voor het budget der toekomst eene lans durft breken. Als geblaseerden van den vorigen dag verrigten zij tegenwoordig zwijgend hun werk; en in de geschiedenis der Staten is dit verschijnsel een vast voorteeken van naderenden val. Eerst

[p. 174]

triomferen de utopisten met den mond; dan tijgen zij aan den arbeid en schieten te kort; dan pruttelen zij; dan laten zij de anderen voor eene poos hunnen gang gaan, - tot eindelijk de vooravond hunner aflossing hen ploegende vindt met het kalf hunner tegenpartij, en zij met het hoofd op de borst en somber zwijgend in voren treden, die zij niet getrokken hebben.

Batavia, 15 Oktober 1875.