Nationale vertoogen. Bundel 2

[p. 20]

De ‘Economist’ over den Boroboeddhoer.

Geduldige lieden zonder bezigheden kunnen desverkiezende in het Maart-nummer van den Economist 1875, afdeeling Koloniale Kroniek, een dertigtal kompres gedrukte bladzijden nalezen, door den heer Quarles van Ufford gewijd - wij wenschten te kunnen zeggen aan eene beschouwing van den fraaisten en volledigsten onder de Hindoe-bouwvallen op Java[;] doch dat is het geval niet. Slechts één twaalfde gedeelte van het lange opstel loopt over dat onderwerp; al het overige wordt ingenomen door de stukken van een proces, waarin Dr. Leemans eischer, het Bataviaasch Genootschap van Kunsten en Wetenschappen gedaagde, en de heer Quarles van Ufford advokaat en prokureur is. Het regtsgeding loopt over de belangrijke vraag, of het Genootschap al dan niet met overijling heeft gehandeld, toen het zich tot de Indische regering wendde met het nadrukkelijk ondersteund verzoek, aan den heer Van Kinsbergen het fotograferen en restaureren van den Boroboeddhoer op te dragen, met en benevens het maken van afgietsels in gips.

Niemand zal willen gelooven dat de heer Quarles van Ufford al die bladzijden in den Economist heeft volgeschreven zonder Kinsbergen's fotografien van den Boroboeddhoer gezien te hebben. Toch is het zoo. De koloniale kronijkschrijver komt er rond voor uit, met Kinsbergen's arbeid nog kennis te moeten maken. Het regts-

[p. 21]

geding over de schaduw van den ezel is voor de tweede maal in vollen gang. ‘Tenez, mon cher collègue’, zeide de Generaal Trochu, toen hij met den Graaf Daru voor de kommissie van enquête over de gebeurtenissen van 4 September verscheen en Daru hem tegensprak: ‘tenez, je suis sincère, je suis vif, et j'y étais; vous êtes sincère, vous êtes vif, et vous n'y étiez pas.’

Wij, die sedert jaar en dag Kinsbergen's fotografien van den Boroboeddhoer niet alleen kennen, maar juist dezer dagen ten gerieve van belangstellenden uit den vreemde, met het boek van Dr. Leemans nevens en een gevoel van erkentelijkheid jegens den heer Wilsen in ons, een korte beschrijving dier veertig cartons opmaakten, - cartons die het schoonste wat van dien aard in Britsch Indie en Cochin-China vervaardigd is nog overtreffen, - wij mogen noch willen tegenover den heer Quarles-Daru van het voordeel onzer positie misbruik maken. Met het Bataviaasch Genootschap, dat zoo al in deze, dan in andere zaken wel niet zondeloos zal zijn, procedere hij naar hartelust en brenge zijne tegenpartij zoo veel gezegeld papier in rekening, als hij voorziet, dat zij zal kunnen betalen. Ons gaat alleen de door de kunst, in Kinsbergen's werk, gediende wetenschap ter harte, en het is in haar naam dat wij de door den heer Quarles ontwrichte zaken weder in het lid zouden wenschen gebragt te zien.

De heer Leemans mag op den grondslag der door Brumund en Wilsen verzamelde bouwstoffen nog zulk een belangwekkend boek geschreven, de heer Van Hamel dien Hollandschen tekst in dragelijk Fransch overgebragt, de heer Mieling zich van zijne taak als lithograaf loffelijk gekweten hebben, hun gezamenlijke arbeid is en blijft een studeerkamerkind, dat alleen in het leven te houden is en een man kan worden, als het tijdig aan de borst van Kinsbergen's fotografien wordt gelegd. In die fotografien ontmoet men de heilige vonk, welke aan den arbeid van Dr. Leemans, met zooveel piëteit door den heer Quarles verdedigd en aangeprezen, te voelbaar ontbreekt. Misschien zal er nog eene eeuw moeten verloopen, eer de geleerden hebben uitgemaakt, met welk regt laatstgenoemde schrijver den Boroboeddhoer voorstelt als een kunstgewrocht van het Javaansche

[p. 22]

volk, of de aschregens van den Merapi aan dat heiligdom dezelfde diensten laat bewijzen, die de Vesuvius weleer aan Herculanum en Pompeji bewees. Doch lang vóór die kwestie is beslist, zullen de lijnen en nissen, de koepels en plinthen van ons Hindoemonument, dank zij Kinsbergen's bezielde lichtbeelden, in alle landen der beschaafde wereld gemeengoed der mannen van het vak geworden zijn en zelfs het gezag van den Economist het genot niet kunnen verstoren, opgewekt door de aanschouwing van dit wonder van Aziatische bouwkunst.

De arbeid van den heer Leemans, gelijk de heer Quarles dien voorstelt en aanprijst, is pedanterie; de arbeid van Kinsbergen is kunst. Geene koloniale kronieken, al vormen zij nog zulk eene lange brug, kunnen de kloof tusschen die twee soorten dempen. Kinsbergen's levende cartons, hoewel niet meer dan veertig in getal, hebben voor de wetenschap meer waarde, dan eene plankvol uit doodsbeenderen zamengestelde monografien. Aan Wilsen en aan Kinsbergen komt de eer toe, den Boroboeddhoer verklaard en uit de nevelen aan het licht gebragt te hebben.

Van kunst op een ander terrein gesproken, - wij stellen als zeker dat iemand, die in staat is zulk een stijlloos stuk te schrijven als dat in den Economist van Maart, geen regt kan laten wedervaren aan het onderscheid tusschen Kinsbergen's fotografien en de steendrukplaten van Mieling. Dit is een groot gebrek in sommige Nederlandsche schrijvers. In misbouwde volzinnen, die somtijds zelfs niet afloopen, praten zij mede over kunst in het algemeen en bouwkunst in het bijzonder; en mits zij in eene ondergeschikte Staatsbladkwestie het regt aan hunne zijde kunnen lokken, meenen zij een oordeel te mogen vellen ook over het schoone, dat zich nog niet aan hen geopenbaard heeft.

Batavia, 2 Junij 1875.