Nationale vertoogen. Bundel 1

[p. 150]

Lord Minto.

Van ons Nederlanders kan geene bijzondere genegenheid gevergd worden voor den Britsch Indischen gouverneurgeneraal, in wiens naam op Java, na onze inlijving bij Frankrijk, door Raffles het bewind is gevoerd. Onwillekeurig haten wij den vreemdeling, die het werktuig was eener tegen Napoleon gerigte politiek, van welke wij de kosten betaalden.

Eene aangename verrassing zal daarom voor de lezers der Deux Mondes het artikel geweest zijn, in het nummer van 15 September 1874 aan the Life and Letters of sir Gilbert Elliot, first earl of Minto, gewijd. In den loop van dat jaar te Londen in het licht gegeven door eene Engelsche dame, de tegenwoordige Gravin van Minto, leverde eene Fransche, mevrouw C. Du Plaquet, van dat leven en die brieven een overzigt, dat voor het eerst in ruimeren kring een beminnelijk licht over den persoon en de denkwijze van beider held doet opgaan; zoo beminnelijk, dat wij ons min of meer schamen moeten, voor de kracht van het nationaal vooroordeel gezwicht en hem in gedachte onregt gedaan te hebben. Waar is het, dat de korrespondentie voorloopig niet verder gaat dan 1806, juist toen Sir Gilbert, gelijk hij vóór 1800 meestal genoemd werd, zijne Indische carrière zou gaan aanvangen. Doch op dat oogenblik had hij als lid van het Parlement, als onderkoning van Corsica,

[p. 151]

als ambasadeur te Weenen, reeds zoo vele blijken van zijne inborst gegeven, dat wij uit hetgeen hij toen was, onwillekeurig tot het volgende besluiten. Bovendien heeft hij daarna nog slechts acht jaren geleefd. In 1814 tot herstel van gezondheid naar het moederland teruggekeerd, mogt hij zijne bezittingen in Schotland niet levend bereiken. Voor zichzelven zonder eerzucht, had hij alleen ter wille van zijn geslacht de Indische landvoogdij aangenomen en zich voor eene reeks van jaren gescheiden van eene vrouw en kinderen, aan wie hij bovenal gehecht was. Reeds dit tragisch einde van zooveel inspanning en offers wekt sympathie.

De gebeurtenissen van Lord Minto's tijd zijn zoo magtig geweest en hij is opgegroeid te midden eener zoo beroemde pleïade van Engelsche staatslieden, dat zijn naam en werkzaamheid tot hiertoe naauwlijks de algemeene aandacht hebben getrokken. Vriend en tijdgenoot van Pitt, van Burke, van Fox, van Sheridan, heeft hij al de inwendige stormen van het toenmalig Engeland doorleefd en aan de stormen in het buitenland, door de Fransche revolutie en de veldtogten van den Eersten Consul opgewekt, levendig deelgenomen. Mirabeau was zijn schoolkameraad; als politiek agent van Engeland bevond hij zich op de vloot voor Toulon, toen de luitenant Bonaparte deze met vernietiging bedreigde; Nelson was schout-bij-nacht van het eskader, met welks hulp hij Corsica voor Engeland in bezit nam, en hem is de maar half aangename onderscheiding te beurt gevallen, door den smerigen maar beroemden generaal Suwarow omhelsd en op beide wangen gekust te worden. In tachtig portefeuilles vol brieven en officiële stukken liggen zijne herinneringen aan die merkwaardige jaren bewaard, en het was een gelukkig denkbeeld van zijne achternicht, daaruit voor het nu levend geslacht eene keus te doen.

De kennismaking met Mirabeau dagteekende uit den tijd, toen hij en zijn jongere broeder Hugh, op aanraden van David Hume, door hunnen vader naar Frankrijk gezonden werden, waar zij te Fontainebleau eene militaire kostschool onder het bestuur van een katholiek geestelijke bezochten. Die krachtige en, in den ouderwetschen zin van het woord, liberale opvoeding - twee protestantsche Engelsche knapen

[p. 152]

van 10 en 13 jaren, in Frankrijk toevertrouwd aan een abt, die onderwijs gaf in de krijgskunde, - heeft de beste vruchten gedragen. Mirabeau bleef de vriend van zijn ouden schoolmakker Gilbert Elliot en bragt hem in later jaren op Engelschen bodem menig bezoek, ook in gezelschap van Mad^e de Nerah, de natuurlijke dochter van Willem van Haren. De kinderen waren bang voor den leelijken Franschman, en hunne moeder kon het niet op, dat dit nu de beroemde Mirabeau, de grootste redenaar van Frankrijk was.

Engeland bezat destijds Malta nog niet, en daarom werd, na het verlies van Minorka, Corsica als een gewigtig strategisch punt in de Middellandsche zee beschouwd. Zoo dacht althans Nelson, en zoo dacht ook de aanstaande Lord Minto er over. In Februarij 1795 schreef deze aan zijn gouvernement, hetgeen thans niemand verbaast, maar toen voor een bewijs van buitengewoon doorzigt en bijna voor eene profetie mogt gelden: ‘Nemen wij de noodige voorzorgen niet, dan kan ik de vrees niet van mij afzetten, dat wij eerlang het oude Romeinsche rijk uit zijne asch zullen zien verrijzen, alleen met dit verschil, dat men de nieuwe metropolis, in plaats van aan de oevers van den Tiber, aan die der Seine zal hebben te zoeken’. Zoo diep was in die dagen de indruk, dien de zegetogten van den jongen generaal Bonaparte op mannen als Nelson en Elliot maakten.

Slechts anderhalf jaar heeft Sir Gilbert's corsikaansche landvoogdij geduurd, en in den aanvang had hij er met allerlei tegenkanting te worstelen. Elk Corsikaan wilde ambtenaar zijn en rekende op een baantje. Natuurlijk kon dit niet in den smaak van den Engelschen bestuurder vallen, die een veel te goed whig en veel te warm konstitutioneel was, om zich naar zulke bureaukratische wenschen te schikken. Niettemin wist hij de Corsikanen zoo aan zich te verbinden en met zoo veel gematigdheid, aan kracht gepaard, de reorganisatie van het Corsikaansch bestuur door te zetten, dat Nelson in het voorjaar van 1796 aan den hertog van Clarence schreef: ‘Niet genoeg regt kan ik laten wedervaren aan het goede beheer en de wijze maatregelen van den onderkoning. Geen Corsikaan, die hem niet met tranen in de oogen heeft zien vertrekken. Zelfs zijne hevigste tegen-

[p. 153]

standers in het staatkundige moesten eerbied en genegenheid leeren koesteren voor zulk een edel karakter.’

Tal van dergelijke anekdoten worden in de brieven en papieren van Lord Minto aangetroffen, waaronder die zijner ontmoeting met Suwarow niet de minst vermakelijke is. Doch om den aanstaanden gouverneur-generaal van Britsch Indie te leeren kennen, hebben wij vooral op Corsica's bestuurder acht te geven.

Het was in de dagen dat Fouché, naar aanleiding van het overgaan van Toulon aan de Republiek en tot verheerlijking van die gebeurtenis, aan zijnen vriend Collot d'Herbois schreef: ‘Wat ons betreft, wij kennen maar één viering der behaalde zegepraal. Heden avond zenden wij 213 muiters het vuur des hemels te gemoet. Vaarwel, mijn vriend! Tranen van vreugde ontspringen aan mijne oogen en overstelpen mij de ziel.’

Twee à drie duizend van deze Toulonsche muiters hadden, uit vrees voor het hemelsch vuur uit de trompladers der sentimentele republikeinen, met vrouwen en kinderen aan boord der Engelsche vloot eene toevlugt gezocht en bij Nelson gevonden. Voor deze wanhopige schaar van koningsgezinden is Sir Gilbert Elliot in den waren zin des woords een reddende engel geweest. Als een vader hingen zij hem aan, en terwijl bedroefde weduwen hem haren nood kwamen klagen, klauterden hare kleinen tegen zijne knieën op. De geïmproviseerde kolonie werd in Italie, op een geschikt punt, door hem aan wal gezet, en hij wist van zijn gouvernement te verkrijgen, dat voor een onbepaalden tijd in het onderhoud dier ongelukkigen werd voorzien. Geene kleinigheid voorwaar, want om aan de Toulonsche vlugtelingen het hoogst noodige te verschaffen, werd eene uitgaaf van 150 pond sterling daags vereischt.

Van die zorg ontslagen, stevende Sir Gilbert met de vloot naar Corsica, waar Paoli de vaan van den opstand tegen Frankrijk had ontrold. De wensch van den Corsikaan was, het eiland aan Engeland af te staan, maar er zelf het bewind te blijven voeren. Sir Gilbert wist hem dat uit het hoofd te praten; Paoli vertrok met een jaargeld van 3000 pond naar Engeland, en voor zijne schijnregering trad het

[p. 154]

ernstig bestuur van den Britschen landvoogd in de plaats. Den 19den Junij 1794, werd Sir Gilbert Elliot plegtig als onderkoning van Corsica geïnstalleerd.

Tot lof der Engelsche staatslieden in het moederland pleegt men te zeggen, dat zij uitmuntende keuzen weten te doen voor het gouverneurschap hunner kolonien. Zijn er uitzonderingen op dien regel, Lord Minto heeft daartoe niet behoord. Wat wij uit zijne brieven en papieren thans van hem weten, regtvaardigt volkomen de keus van Fox, die, na Pitt's dood in 1805 aan het bewind gekomen, hem de portefeuille van Indie toevertrouwde; en niets verwondert minder, dan dat toen Fox zelf kort daarna werd weggerukt en er te zelfder tijd een nieuwe Gouverneur-Generaal van het Britsch Indisch rijk benoemd moest worden, de overgebleven ministers daarvoor eenparig Lord Minto voordroegen. Laat ons hopen dat Lady Minto eerlang haar woord gestand zal doen, en een afzonderlijke bundel brieven uit de dagen der Britsch Indische landvoogdij ons weldra in staat zal stellen te beoordeelen, op welke wijze de voormalige onderkoning van Corsica in Azie gehouden heeft, wat hij in Europa beloofde.

Batavia, 7 November 1874.