Brieven. Deel 2. 1876-1886

[p. 196]

Aan Mevrouw Bosboom-Toussaint.

Parijs, 24 April 1881.

Hooggeachte Mevrouw,

Laat ons, de mijnen en ik zelf, in de eerste plaats U geluk mogen wenschen met het gevierde dertigjarig huwelijksfeest en - met het succès van Majoor Frans in Duitschland, in Engeland, tot in Amerika toe! Ik weet wel, dat U Majoor Frans niet voor uw meesterstuk houdt en Gideon Florensz door U hooger gesteld wordt; maar het heeft toch ook zijne aangename zijde, zich aan de ‘douce violence’ van het publiek te onderwerpen; en wie zal zeggen, of niet Majoor Frans (zij is er dapper genoeg toe) eerlang ten aanschouwe van Gideon Florensz lokomotievendienst verrigten gaat? In Amerika althans zou het uwen lieveling, zoo hij even welsprekend werd vertaald, als hij door U welsprekend geschreven is, zeker niet aan belangstellende en sympathieke lezers ontbreken. U weet, dat niemand U die voldoening hartelijker gunnen zou dan ik.

Het schijnt niet hartelijk, dat ik uw vriendelijke letteren van 2-5 April eerst heden beantwoord. Doch U vraagt mijn oordeel over Schimmel's nieuwen roman en ik had juist bij mijzelven vastgesteld aan Schimmel te schrijven, om hem te vragen of ik de bedoeling van zijn verhaal al dan niet geraden had. Zijn antwoord is nu in mijn bezit, en ik kan U mededeelen, dat zoo U met mij in Hélène eene aanstaande tragédienne gezien hebt, door de kunst ‘verzoend’ met het leven, - U met mij dwaalt.

[p. 197]

Schimmel belooft eene nóg hoogere, nóg edeler verzoening. Welke? dit zegt hij niet.

Zoover het verhaal thans gevorderd is, vind ik het zeer, zeer superieur aan Sinjeur Semeijns. De praktische, plaatselijk-Amsterdamsche menschenkennis, door Schimmel als directeur der Crediet-vereeniging opgedaan, straalt overal door, en het zou mij niet verwonderen zoo deze roman ten slotte bleek, Schimmel's beste werk te zijn. Naar den toon van zijn antwoord te oordeelen is hij vol goeden moed, en stelt hij zich voor, iets degelijks te zullen leveren.

Van Nievelt's novelle in den Gids, Don Juan de Molinaro, zou ik niet op één lijn durven stellen met sommige vroegere van hem. Maar ten volle stem ik U toe, dat Van Nievelt een ongemeen talent bezit en ook Don Juan daarvan de sporen vertoont. Ik zou willen, dat hij en Marcellus Emants eens iets wezenlijks buitengewoons leverden, waaruit ik aanleiding nemen kon een studietje over hen te schrijven, elk afzonderlijk. Tot heden vind ik hen te goed, véél te goed, om ten einde toe over hen te zwijgen, en nog niet goed genoeg om con amore over hen te kunnen spreken. Zonderling! Van Nievelt klaagt over zijne armoede; Emants heeft overlast van zijn rijkdom. Vereenigd bewijzen zij, dat noch het geld noch het ontbreken van het geld de litteratuur maakt.

Ik betuig U mijne deelneming in het verlies van uw vriend Schuurman, en verzoek bij gelegenheid mijn kompliment aan jufvrouw Hasebroek. Nu, die dacht ook niet, toen zij Te Laat schreef, dat zulk een lang en zulk een verschillend leven voor haar weggelegd was! De keeren dat ik Schuurman te Batavia ontmoette (vroeger

[p. 198]

in Nederland, kende ik hem alleen van naam) werd ik telkens getroffen door zijne humaniteit, en hij bezat in hooge mate den eenvoud en den moed zijner overtuiging. In Indie wordt door sommige pastoors een beschamend voorbeeld aan sommige predikanten gegeven; doch Schuurman wist het geloof te wekken, ‘dat er nog wezenlijke predikanten, wezenlijke zieleherders bestaan.’ Hij scheen mij toe te Batavia zéér op zijn plaats, en nuttig werkzaan te zijn.

Onze soirée is naar wensch afgeloopen. Zij was vrolijk, en in de Parijsche gezelschappen is dit tegenwoordig eene zeldzaamheid. Naarmate de Franschen meer en meer het Amerikaansche sans-gêne overnemen, worden hunne soirées saaijer. De mannen bemoeijen zich niet met de vrouwen, en de vrouwen niet met elkander. In de groote wereld, bij de geldaristokratie, waar men er niet tegen op ziet 3000 fr. uit te geven voor een beroemden tenor, of zelfs 25.000 fr. voor eene cantatrice, - die eene beroemde aria komen zingen, - gaat het nog. Maar bij de gewone minvermogende burgers, die U op het piano-getjingel van eene scholier of de rederijkersgaven van een student onthalen, staat de verveling op ieders aangezigt te lezen en zijn allen blijde, naar huis te kunnen gaan. De waarlijk prettige uitgangen hier, voor hen die slechts over beperkte middelen beschikken, zijn 1^o de bezoeken die men op vaste dagen aan zijne goede vrienden brengt, en 2^o de koncerten en de tooneelvoorstellingen. Laatst woonden wij in het Cirque d'Hiver een ‘historisch’ koncert van Pasdeloup bij (fragmenten van Lulli, Rameau, Glück, Wagner en Berlioz, of Berlioz en Wagner) dat inderdaad weergaloos verdiende te heeten. Nog nooit heb

[p. 199]

ik op éénig muziek-feest, hoe wijdluftig ook aangekondigd, zóó genoten als op dit eenvoudig volkskoncert. Voor zúlke dingen is Parijs onvergelijkbaar.

Alle drie verzoeken wij onze eerbiedige groeten aan uwen echtgenoot. Vergeet ons niet, bid ik U. De dag, die ons een brief van U brengt, is steeds voor ons, zooals Betje Wolff oneerbiedig zeide, ‘een dag der nieuwe Mane ende des dankbaren gejuichs.’

Uw gehoorzame.