Brieven. Deel 2. 1876-1886

[p. 86]

Aan Dr. Jan ten Brink.

Parijs, 8 Augustus 1878.

Waarde Heer Ten Brink,

Wilt U de beleefdheid hebben, mij aan een introduktiebriefje bij Max Rooses te helpen? Of wel, wat misschien ruim zoo eenvoudig is, bij gelegenheid dat U een dezer dagen aan hem schrijft hem te verwittigen, dat ik voornemens ben hem een bezoek te brengen. Mijn plan is namelijk, wat Belgische kunst te gaan zien, natuurlijk ook te Antwerpen; en bij die gelegenheid zou ik gaarne kennis maken met een der vleugellieden van de Vlaamsche beweging. Uiterlijk 15 dezer ga ik van hier. Mogelijk kom ik te laat met mijn verzoek, en zijt gij ook zelf van huis. Zoo ja, antwoord mij dan s.v.p. te Brussel, poste restante. Aan dat adres zal ook Loman mij desnoods de proeven van mijne bijdrage voor het September-nummer van Nederland zenden. De proeven mijner vertaling van Sandeau bedoel ik.

Voor uw Kunst en Letterbode der volgende maand kan ik slechts 6 bladzijden geven. Daarentegen ontvangt U voor datzelfde nummer de toespraak, hier door mij op het Congrès Littéraire gehouden. Eerst dezer dagen worden de gedrukte notulen mij toegezonden, en kon ik daaruit zien, of mijne mededeelingen al dan niet naauwkeurig geresumeerd waren. De naauwkeurigheid laat niets te wenschen over: de volledigheid des te meer. Het is echter niet om die reden dat ik aan het door mij gesprokene waarde hecht, maar omdat ik de op-

[p. 87]

rigting eener nederlandsche Société des Gens de Lettres, met aansluiting aan de Maatschappij van Nederlandsche Letterkunde, als een vruchtbaar denkbeeld beschouw. In mijn stukje komt een paragraaf betreffende mevr. Bosboom voor. Veilig kunt U die paragraaf onveranderd laten drukken. Ik heb er mevrouw Bosboom over geschreven, en zij laat mij vrij.

In mijne meening omtrent het lezen op ‘Oefening kweekt kennis’ is geen verandering gekomen; maar ik wil niet eigenwijs wezen. Zeg mij dus, wat U van mij verlangt, en ik zal beproeven, aan uw wensch te voldoen. Is er een pauze? Is de bedoeling, dat dezelfde spreker zal optreden daarvóór en daarna? Of wel, is het genoeg, zoo ik alleen den hoofdschotel lever, en zoo ja, kan ik in dat geval volstaan, met eene voorlezing, die hoogstens één uur duurt? Vergeef deze ‘matter of fact’ vragen. In Indie worden geene voorlezingen gehouden. Gedurende de zes laatste jaren van mijn verblijf in Holland ben ik geene enkele maal als spreker opgetreden; tenzij als voorganger bij de godsdienstoefeningen in de Haarlemsche koncertzaal. Ik bezit dus niets, wat dienen kan. Mijn tijd is beperkt, en ik moet iets nieuws maken ad hoc. Zelfs zou ik gaarne van U vernemen, of iets over John Keats, den tijdgenoot van Shelley en Byron, naar uwe meening een geschikt onderwerp zou zijn? Ik herlas Keats dezen zomer, en vatte het voornemen op, iets over hem te schrijven. Maar zijt U van oordeel, dat uw publiek gediend zou zijn, met over hem te hooren spreken? Nog één vraag! Heeft uw bestuur de gewoonte de onderwerpen van te voren bekend te maken? Zou ik, indien mijne keus U geschikt voorkwam,

[p. 88]

aan haar gebonden zijn? Ik beklaag soms de conférenciers hier te Parijs, wanneer ik weken van te voren aangekondigd zie, dat die en die mijnheer, op dien en dien avond, dáár en dan, over een bepaald onderwerp eene voordragt houden zal.

Voor zooveer ik kan nagaan, zou eene spreekbeurt in November mij best van al gelegen komen. Onderrigt mij echter ook s.v.p., welke dag der week de gewone is. Ik ben vrijwel de slaaf mijner Indische korrespondentie, en begeef mij ongaarne van huis, zonder zoo mogelijk precies te weten tegen wanneer en voor hoe lang.

Onder het lezen van het vervolg uwer Parijsche Wandelingen heeft de gedachte mij vermaakt, dat gij, uwe schreden rigtend naar het Bal Bullier, bijna mijne tegenwoordige woning binnengeloopen zijt. Slechts één huis scheidt mijn N^o 147 van de voormalige Closerie des Lilas; en zelfs heeft vader Bullier in het afgeloopen jaar, dat huis laten bouwen uit de opbrengst der entrée-gelden en ‘consommations’ (waaronder ook uw ‘consommations’ van Augustus 1877), die van het bezoeken zijner inrichting onafscheidelijk zijn. Tot uw troost diene, dat het een heel mooi huis is, zes of zeven verdiepingen hoog, waarvan de 1^ste, 2^de, 3^de, 4^de en 5^de f3000 's jaars huur doen, of de eerste vast nog meer.

Niet minder hebben mij Jorissen's brieven van Elisabeth Wolff vermaakt. De eerste, precies van Coosje Veldenaar of Chrisje Helder; een tweede en derde precies van Daatje Leevend of tante de Harde. Hoe totaal was die goede mevrouw van Merken van geest verstoken, dat zij op den eersten niet anders wist te antwoorden, dan vermomde grofheden! ‘Had Hoogvliet geen Abraham

[p. 89]

gemaakt, ik zou mogelijk geen David hebben kunnen maken’: welk een onbetaalbare bêtise! En hoe onverklaarbaar, met dat al, dat Betje Wolff zelve dien David zoo mooi vond! Hoe is het mogelijk, dat men terzelfder tijd met zulke bewonderingen behebt zij, en aandrang gevoelt, Sarah Burgerhardt en Willem Leevend te schrijven?

Bezat ik hier een kompleet exemplaar van mevrouw Van Merken's werken, of wist ik hoe er aan te komen, ik liet John Keats misschien varen en beproefde eene verhandeling zamen te stellen over Lucretia Wilhelmina. Wat dunkt u?

Met vriendschappelijke groeten.

Uw dienstwillige.

PS. Bezit U een exemplaar van Jan Holland's Nette Menschen, en zoudt U mij dat ter lezing willen zenden?