Brieven. Deel 2. 1876-1886

Aan dezelfde.

Saint-Cloud, 25 September '77.

Hooggeachte Mevrouw,

Sedert 1 Januarij van dit jaar ontvang ik een presentexemplaar van den Gids, en verbeeld mij (want de toezending gaat of ging van geenerlei kennisgeving vergezeld), dat ik die beleefdheid te danken heb aan U, wier Langs een Omweg juist met het Januarij-nummer een aanvang nam. Zoudt U nu óók nog de beleefdheid willen hebben, de uitgevers kennis te geven van mijn nieuw adres (1 Oktober: 147 Boulevard Saint-Michel, Paris), en tevens voor Uzelve van dat adres aanteekening te houden? Het nummer (147) is essentieel; want de B^d St. Michel telt in zijne honderdvijftig woningen minstens vijf malen zoo veel appartementen of huishoudingen (ook wijzelven komen op eene vijfde verdieping te wonen; en de Parijsche brievenbestellers maken, wanneer het

[p. 36]

nummer der huizen niet of verkeerd opgegeven is, met de brieven weinig komplimenten.

Tusschen 1 en 15 Oktober hoop ik uit Haarlem al mijne daar nog opgestapelde boeken, en dan ook het pakje van U te ontvangen, waarin zich de Opera Omnia van Jufvrouw Hasebroek bevinden. Haar beleefd schrijven gaat hierbij terug. Welk een leven van opofferingen, dat zij zich zelfs het genoegen niet gunnen kan, een dag of wat uit te breken, om eens naar den Haag te komen.

Van Catharina las ik Waarlijk geëmancipeerd, de Schoonzusters, Katy's Verloving en Juf. Alleen de Oude Geschiedenis, waarvan u spreekt, bleef mij onbekend. Voor mijne courant heb ik eene korte aankondiging dier verhalen geschreven. Echter maar een paar woorden. Krijg ik die te eeniger tijd uit Indië gedrukt terug, dan zal ik ze U zenden. Met U vind ik, dat mevrouw X inderdaad talent heeft; maar wanneer ik hare litterarische vorming bij die van Jufvrouw Hasebroek vergelijk, dan komt zij in de schaduw. Blijkbaar heeft zij nooit iets anders gelezen, dan Engelsche en Amerikaansche dames-romans; en als hooger onderwijs beschouwd, is dat te weinig. Kunt U haar niet aan het studeren brengen? Onze Hollandsche dames schrijven er tegenwoordig maar op los, zonder te bedenken, dat dichten en schrijven kunst is, en zij het op hare wijze niet verder kunnen brengen dan de jonge dames dilettant-pianisten, die in salons met hare natuurlijke talenten schitteren ten aanhoore van gedesoeuvreerde genoodigden. Juf is het eenige verhaal van Catharina, dat mij toeschijnt van wezenlijke superioriteit te getuigen. Dit is inderdaad eene meesterlijke novelle.

[p. 37]

Eerstdaags, hoop ik, zal mijn uitgever Funke U een exemplaar mijner Oude Romans doen geworden, die over Rousseau, Goethe, Jufvrouw Wolff, B. de Saint Pierre, Chateaubriand, Mevrouw de Staël en Benjamin Constant handelen. Altemaal oude kennissen van U. Er behoort een opstel bij over Tollens, eigenlijk de man, wiens voltairianisme, door den weêromstuit, mij tot het behandelen dier schrijvers en schrijfsters, welke voor hem niet bestaan schijnen te hebben, gebragt heeft; maar dat stuk over hemzelven zal eerst later het licht kunnen zien.

Gelief de vriendelijke groeten van ons drieën over te brengen aan den heer Bosboom, en geloof mij steeds

Uw gehoorzame.