Brieven. Deel 1. 1847-1876

Aan dezelfde.

Batavia, Januarij 1876.

Waarde Francisca,

In het begin van December, den 10^den, ontving ik uw brief van ult^o. Oktober en een exemplaar van uwe vertaling van Cometh up as a flower, waarvoor ik U wel zeer bedank. Ook uw Morgendroom ontving ik, en las in Nederland N^o. 6, uw Paradijsvogel. Als ik daar bijvoeg dat gij voortgaat met schrijven aan den nieuwen roman waarvan ik de twee eerste hoofdstukken ter lezing ontving, dan zou ik een wreedaard moeten zijn indien ik geen hulde bewees aan uwe voorbeeldige arbeidzaamheid.

In alles wat ik van U lees, vind ik iets goeds, maar ook op alles heb ik mijne vrijmoedige aanmerkingen. Paradijsvogel en Morgendroom beschouw ik volgens uwe eigen trouwhartige mededeeling als afdoening van schuld. Met uwe uitgevers ben ik het eens, dat gij van tijd tot tijd iets behoort te doen voor jaarboekjes en tijdschriften; maar gij zult mij toestemmen, dat ‘afdoeners’ in de litteratuur niet op hunne plaats zijn. Ik voor mij zie U

[p. 297]

liever aan Wanda werken; liever zelfs dan ik U Rhoda Broughton zie vertalen. Behalve Cometh up as a flower las ik van die dame Good bye sweetheart, en zoo min het eene als het andere boek kan mij behagen. De schrijfster bezit ontegenzeggelijk humor en daarbij het talent om haren humor op humoristische wijze aan te wenden. Maar dat is ook het éénige. Haar analyserend zoowel als haar beeldend vermogen is gering. Haar heldinnen hebben, in plaats van karakter, zekeren tic, die haar van het begin tot het einde bijblijft. Zulk soort van boeken bezitten voor mij niet de geringste letterkundige waarde. Zoo lang als zij nieuw zijn, gaat het nog, maar sla ze eens op over een jaar of wat en gij staat verbaasd over hunne ledigheid. Dat is de zwakke zijde der veelschrijverij van onzen tijd, die overigens veel goeds heeft. Rhoda Broughton vindt zichzelve, wil ik wedden, zeer onafhankelijk, zeer vrij van vooroordeelen, zeer geavanceerd. Haar heldinnen durven alles zeggen wat haar voor den mond komt. En toch gevoelt men aan hare boeken dat zij de groote aandoeningen van het menschelijk hart niet kent en het eigenlijk gezegde leven haar vreemd is. En wat men ook gevoelt is, dat zij aan letterkunde doet zonder er verstand van te hebben. Eene willekeur zoo absoluut als de hare is alleen te redden door een verbijsterend talent (als dat van Dickens bijv.) Gaat die willekeur gepaard met maar één gaaf (ik bedoel Rhoda Broughton's franc parler), dan wordt zij duldeloos. Met een bepaald doel las of herlas ik dezer dagen een half dozijn der vroegste romans van George Sand. Er komen daarin bladzijden voor, die Rhoda Broughton niet zou kunnen laten drukken zonder

[p. 298]

gesteenigd te worden. Maar voor het overige, welk een verschil tusschen beide schrijfsters! De Engelsche doet mij denken aan een vogeltje, geboren in een kooi, dat door nu en dan ondeugend te kijken de gunst der huisgenooten tracht te winnen. George Sand daarentegen herinnert aan den gekwetsten arend, met eene wond in de borst, maar vol herinneringen aan zijne bergtoppen, zijne vrijheid, zijn staren in de zon, onverschillig voor de toejuiching van ‘publiek’, alleen gehoorzamend aan den inwendigen aandrang tot het slaken van een zieldoordringenden kreet...

Doch ik draaf erg door. Wat ik zeggen wilde, is dat het schrijven eener studie over George Sand, over Beecher Stowe, over Frederika Bremer, over de zusjes Brontë, uwer mijns inziens meer waardig zou zijn, dan het vertalen van een boek van Rhoda Broughton.

Ziedaar weder een brief vol grofheden; vol onbeleefdheden althans, en zeer geschikt, om zoo gij aan mijn oordeel eenige waarde hecht, U de pen uit de hand te doen werpen. Mijn eenige verontschuldiging is, dat ik mijn eigen pen voortdurend zou willen wegwerpen, en toch voortdurend van voren af aan aan het zondigen ga.

Het is thans bepaald, dat mijne vrouw en Gideon tusschen half Maart en half April van dit jaar naar Europa zullen vertrekken en ik, als het eenigszins kan, hen brengen zal. Hoofddoel van de reis is: voor Gideon te Parijs eene goede school te zoeken. Eer wij daarin geslaagd zijn, komen wij niet in Holland. Dat zal wel Julij worden, stel ik mij voor. Vóór het einde van het jaar 1876 zal ik waarschijnlijk te Batavia terug zijn.

[p. 299]

Ontvang voor Caroline en voor Uzelve de vriendelijke groeten van mijne vrouw en de mijnen.

Uw Vriend.