Brieven. Deel 1. 1847-1876

Aan Mevrouw Bosboom-Toussaint.

Batavia, 20 April 1875.

Waarde Mevrouw,

Mejufvrouw Potgieter zal U een overdrukje doen geworden van eene aankondiging van haar broeders Nalatenschap van den Landjonker. Ik heb in die weinige bladzijden beproefd hulde te brengen aan een onvergetelijk vriend, wiens dood niet alleen voor mijzelven maar ook voor mijne vrouw en voor mijn zoon een onherstelbaar verlies is. Al mijne plannen voor de toekomst hingen met het terugzien en terugvinden van Potgieter zamen; en nu hij er niet meer is, staat alles op losse schroeven. Sophie heeft ons met voorbeeldige zorg op de hoogte gehouden van het verloop zijner ziekte; en toch, - toen in het begin van Februarij de tijding ons bereikte, dat hij op Oudejaarsavond door ernstige ongesteldheid was aangetast, was zijn strijd reeds volstreden en de begrafenis reeds voorbij. Dat is eene der smartelijkste schaduwzijden

[p. 286]

van den verren afstand waarop wij ons van het moederland bevinden. Zoo gaarne zouden wij ook nu weder de behulpzame hand bieden aan Sophie, maar moeten ons vergenoegen met haar van onze deelneming te verzekeren. Wat zal die trouwe zorg nu aanvangen? Uit hare latere brieven spreekt diepe droefheid. Bijna zoolang wij haar kennen, mijne vrouw en ik, leefde zij alleen voor hèm en het zal haar moeite kosten, veel moeite, zich een nieuwen kring te scheppen... In één woord, de treurigheid is volkomen, en Potgieter's heengaan heeft sommige mijner liefste luchtkasteelen eensklaps in nevelen doen opgaan.

Tegelijk met dit briefje verzend ik aan uw adres eenige nummers mijner courant, waarin gij eene beoordeeling van uw lieve Majoor Frans zult aantreffen. Beschouw deze recensie s.v.p. als een antwoord op uw vriendelijken brief van half December jl. en zeg niet dat zij daarvoor te laat komt. Al had de tijding van Potgieter's overlijden mij minder diep geschokt, - eerst 30 Maart jl. ontving ik uw present-exemplaar, en ik ben mijzelven het getuigenis schuldig, dat mijn eerste werk daarna het herlezen uwer fraaije novelle geweest is. Misschien ben ik te ver gegaan met stoutweg te beweren, dat Majoor Frans tegelijk een emancipatie-roman is en een tegengift tegen de emancipatie; maar toen dat gezigtspunt zich eenmaal voor mij gevormd had, heb ik geen weerstand kunnen bieden aan den lust om het denkbeeld te vervolgen en de geheel nieuw-nederlandsche vrouwenwereld, met Mina Kruseman aan de spits, in de zaak te betrekken.

Uit den brief dien B. dezer dagen van U mogt ont-

[p. 287]

vangen, vernamen wij met groote blijdschap, dat uw echtgenoot weder van liefde blaakt voor zijn werk; en dat hij zoo veel schik gevonden heeft in de geschiedenis van Alcestis, gelijk uw brief van December ons meldde, was zeker de voorlooper van die herlevende ingenomenheid. Hoe zou hij thans behagen scheppen in de ontwikkeling van onzen Gideon, wiens hart verdeeld is tusschen Javaansche oudheden en oud-hollandsche kunst, en die van de gesprekken en het voorbeeld van den heer Bosboom, al bezit de jongen geen greintje aanleg zoomin voor teekenkunst als verzen maken of muziek, zoo veel zou kunnen profiteren. Laat ons hopen, dat mijne wenschen te dien aanzien over niet al te langen tijd vervuld zullen worden. Zoodra ik een kooper vinden kan voor mijne courant, keer ik met vrouw en zoon naar Europa terug. Weldra zal het zeven jaar geleden zijn, dat ik te Batavia voet aan wal zette, en zeven jaar is genoeg om van Indie te leeren kennen, wat ik noodig heb er van te weten.

Ontvang met den heer Bosboom onze vriendelijke groeten, en geloof mij steeds met de meeste vriendschap en onderscheiding

Uw gehoorzame.